Hans Christian Andersen
ⓘ
Hans Christian Andersen
(wym. [
h
a
n
?
s
?
k
?
æ
s
d
j
a
n
?
?
n
?
s
n?
]; ur.
2 kwietnia
1805
[1]
w
Odense
[1]
, zm.
4 sierpnia
1875
[1]
w
Rolighed
k.
Kopenhagi
) ?
du?ski
pisarz
i
poeta
[1]
, najbardziej znany ze swej
tworczo?ci ba?niopisarskiej
.
Urodził si? w najbiedniejszej dzielnicy
Odense
jako syn szewca
[1]
Hansa Andersena i niepi?miennej praczki Anne Marie z domu Andersdatter (1774?1833). Ojciec zmarł w 1816 roku wskutek komplikacji zdrowotnych po udziale w
wojnach napoleo?skich
, matka z powodu
alkoholizmu
. W dniu urodzenia ochrzczono go w domu, ze wzgl?du na ?mier? wielu noworodkow tu? po urodzeniu. 15 kwietnia został ponownie ochrzczony w ko?ciele ?w. Jana w Odense
[2]
.
W ?wiat
ba?ni
pierwsza wprowadziła go babka (ze strony ojca), z ktor? bywał w przytułku dla chorych, gdzie zajmowała si? ogrodem i gdzie po?niej przebywał jego chory psychicznie dziadek. Kilka motywow z opowie?ci babki Andersen wykorzystał po?niej w swojej tworczo?ci. Po ?mierci ojca i powtornym mał?e?stwie matki (z Nielsem Gunersenem) Andersen wyjechał we wrze?niu 1819 do
Kopenhagi
z zamiarem zostania aktorem. W latach 1820?1821 ucz?szczał do szkoły
baletowej
w
Kopenhadze
. Probował tak?e gry w teatrze, lecz nie został przyj?ty. Karier? rozpocz?ł jako ?piewak z wysokim
sopranem
, ale utracił go po
mutacji głosu
. Dzi?ki wytrwało?ci i dostrze?eniu jego talentu przez krola
Fryderyka VI
[1]
, ktory odwiedził go w szkole łaci?skiej w
Slagelse
[1]
, otrzymał w roku 1822
stypendium
krolewskie, co umo?liwiło mu dalsz? nauk? w szkole, a po?niej (do roku 1828) ? studia
[1]
. Pomogł mu te? Jonas Collins, ktory od pocz?tku wspierał jego talent.
Pewniejsza sytuacja materialna pozwoliła na kontynuowanie pracy tworczej i rozwijanie zainteresowa?. Za wszelk? cen? starał si? zbli?y? do teatru, w ktorym zadebiutował jako autor w 1829 sztuk?
Kjærlighed paa Nicolaj Taarn
(Miło?? na Wie?y Mikołaja). Odt?d pisał sporo sztuk teatralnych, ktore nie zawsze cieszyły si? powodzeniem. Wskutek braku wykształcenia jego teksty pełne były bł?dow ortograficznych, interpunkcyjnych i stylistycznych, a krytycy z miejsca je odrzucali.
Zwiedził niemal cał?
Europ?
. Podro?e przez Niemcy, Włochy i Francj? skłoniły go do studiow impresjonistycznych
[1]
.
Ciekawo?? ?wiata i ludzi, ale tak?e nieustanny niepokoj ducha, poczucie osamotnienia, kompleksy, skomplikowany
charakter
, nadmierna wra?liwo?? i
egocentryzm
uniemo?liwiały mu znalezienie stałego miejsca i prowadzenie ustabilizowanego ?ycia. Martwił si?, i? oszaleje, podobnie jak jego dziadek. Miewał stany
depresyjne
i melancholiczne, a pod koniec ?ycia chorował na
gru?lic?
.
Wiele
[
potrzebny przypis
]
wspołczesnych biografii charakteryzuje Andersena jako osob?
biseksualn?
[3]
[4]
, co wynika m.in. z zachowanej korespondencji tworcy do Riborg Voigt
[5]
, Edvarda Collina
[6]
czy Haralda Scharffa
[7]
. Na przykład do Edvarda Collina Andersen pisał: ?Usycham z t?sknoty do ciebie tak, jak do pi?knej kalabryjskiej dziewczyny... Moje uczucia do ciebie s? takie, jak uczucia kobiety. Ta moja kobieca natura musi pozosta? tajemnic?”
[8]
. Collin we własnym pami?tniku wspominał o tym zauroczeniu Andersena: ?Nie byłem w stanie odwzajemni? tej miło?ci, i sprawiło to autorowi wiele cierpienia". W kontek?cie skrywanej seksualno?ci pisarza analizuje si? te? wspołcze?nie jego tworczo??
[9]
[10]
[11]
.
Miał wielu wybitnych i sławnych znajomych, do ktorych nale?eli:
Bertel Thorvaldsen
,
Adam Oehlenschlager
,
Johanne Luise Heiberg
,
Jenny Lind
,
Bjørnstjerne Bjørnson
,
Charles Dickens
,
Søren Kierkegaard
czy
bracia Grimm
. W 1851 w wyrazie uznania dla wiedzy i zasług Andersena przyznano mu tytuł
profesora
, a w 1874 tytuł
radcy
.
Zmarł 4 sierpnia 1875 roku
[1]
na terenie posiadło?ci wiejskiej
Rolighed
koło
Kopenhagi
[1]
(obecnie na terenie Østerbro ? połnocnej dzielnicy stolicy Danii).
W
Odense
znajduje si?
muzeum Hansa Christiana Andersena
[12]
.
- Komandor I Stopnia Orderu Danebroga
(1875, Dania)
[13]
[14]
- Komandor Orderu Danebroga
(1869, Dania)
[14]
[15]
- Kawaler Orderu Danebroga
(1846, Dania)
[13]
[14]
- Krzy? Srebrny Orderu Danebroga
(1858, Dania)
[15]
[14]
- Kawaler Orderu Gwiazdy Polarnej
(1848, Szwecja)
[13]
[14]
[15]
- Kawaler I Klasy Orderu Sokoła Białego
(1848, Weimar)
[14]
[15]
- Order Orła Czerwonego
III Klasy (1846, Prusy)
[13]
[14]
[15]
- Order Maksymiliana za Sztuk?
(1859, Bawaria)
[14]
[16]
[15]
- Komandor Orderu NMP z Guadalupe
(1866, Meksyk)
[14]
[15]
- Komandor z Gwiazd? Orderu ?w. Olafa
(1871, Norwegia)
[14]
- Komandor Orderu Sokoła Białego
(1875, Weimar)
[14]
Debiutował w 1822 zbiorem utworow
Młodzie?cze proby
wydanych pod
pseudonimem
William Christian Walter. Wydał kilka tomow
wierszy
, wiele
opowiada?
, szkicow,
powie?ci
, sztuki teatralne. Tak?e dziennik swojego ?ycia.
Do najbardziej znanych powie?ci H.C. Andersena nale??:
- Improwizator
(
Improvisatoren
, 1835, wyd. pol. 1859)
- OT
(1836)
- Tylko grajek
(
Kun en Spillemand
, 1837)
[1]
Wszystkie te powie?ci zawieraj? elementy autobiograficzne.
Osobny artykuł:
Ba?nie Andersena
.
Tworczo?ci dla dzieci pocz?tkowo nie traktował powa?nie, raczej jako zaj?cie na marginesie pisarstwa dla dorosłych. Cho? zastrzegał, i? jego ba?nie to pudełka: dzieci ogl?daj? opakowanie, a doro?li maj? zajrze? do wn?trza. Bardzo nie lubił, gdy jego ba?nie od pocz?tku uznano za dzieła dla dzieci, bez gł?bszego sensu. Jednak wła?nie ba?nie przyniosły mu wielki rozgłos i sław?.
Pierwszy ich zbior (
Eventyr fortalte for Børn
? Ba?nie opowiedziane dla dzieci), został wydany w
Kopenhadze
w roku 1835, a kolejne tomy ukazały si? w latach 1836 i 1837. Zach?cony powodzeniem pierwszej serii, pisarz wydawał kolejne a? do roku 1872.
Od 1973 na terenie obecnej dzielnicy
Bielany
w
Warszawie
znajduje si? ulica imienia Hansa Christiana Andersena
[17]
. Ulice Andersena s? te? w Cz?stochowie, Bydgoszczy, Poznaniu, Szczecinie, Tczewie, Łodzi, Z?bkach
[18]
i Tarnowskich Gorach
[19]
W Lublinie jest
teatr im. Hansa Christiana Andersena
.
W Krakowie szkoła podstawowa nr 101 nosi imi? Hansa Christiana Andersena, w Łodzi szkoła podstawowa nr 64 nosi jego imi?. 3 kwietnia 2004 r. Szkole Podstawowej w Bolechowie-Osiedlu nadano imi? Hansa Christiana Andersena uchwał? rady gminy Czerwonak. W Warszawie jest Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 318 im. Jana Christiana Andersena, w Lublinie Społeczne Liceum Ogolnokształc?ce im. H.C. Andersena. W
Karsku
oraz w
Petrykozach
istniej? szkoły podstawowe im. Hansa Christiana Andersena. W
Olsztynie
Szkoła Podstawowa nr 25 z Oddziałami Integracyjnymi nosi imi? Andersena. Szkoła Podstawowa w Bolechowie osiedlu te? nosi imi? Hansa Christiana Andersena.
W Katowicach Miejskie Przedszkole nr 1 Hansa Christiana Andersena. W ?orach Przedszkole Nr 13 im. H.Ch.Andersena.
- ↑
a
b
c
d
e
f
g
h
i
j
k
l
m
n
o
Autoren in Wort... ↓
.
- ↑
Jackie Wullschlager:
Andersen. ?ycie ba?niopisarza
. Warszawa: WAB, 2005, s. 21.
ISBN
83-7414-072-0
.
- ↑
Eigil Nyborg
Den indre linje i H.C. Andersens eventyr
, wyd. Gyldendal, 1962.
- ↑
Dag Heede
Andersen, Hans Christian (1805-1875)
notatka biograficzna w internetowej encyklopedii LGBTQ.com
, dost?p 2009-09-01.
- ↑
Hans Christian Andersen’s correspondence
, red. Frederick Crawford6, Londyn 1891.
- ↑
Johan de Mylius
The Life of Hans Christian Andersen. Day By Day
, serwis Hans Christian Andersen Center, 2006-07-22
, dost?p 2009-08-21.
- ↑
Claudia
C.
Pritchard
Claudia
C.
,
His dark materials
[online], The Independent, 27 marca 2005
[dost?p 2009-08-21]
[zarchiwizowane z
adresu
2007-03-14]
.
- ↑
Michael
M.
Booth
Michael
M.
,
Just As Well I’m Leaving: To the Orient With Hans Christian Andersen
, wyd. Vintage, London 2006,
ISBN
978-1-44648-579-8
.
Brak numerow stron w ksi??ce
- ↑
Heinrich Detering
Ich wunschte, ich hatte Ihr ganzes Ich
, w: Otmar Werner (red.)
Arbeiten zur Skandinavistik
, Frankfurt n. Menem 1989.
- ↑
Heinrich Detering
Intellectual amphibia
Odense 1991.
- ↑
Heinrich Detering
Das offene Geheimnis
Gottingen 1995.
- ↑
New museum revitalizes HCA
[online], HCA House
[dost?p 2023-02-18]
(
ang.
)
.
- ↑
a
b
c
d
Carol Greene:
Hans Christian Andersen. Teller of tales
. Chicago: Childrens Press, 1985, s. 88, 91, 96, 114, 124.
(
ang.
)
.
- ↑
a
b
c
d
e
f
g
h
i
j
k
Johan De Mylius:
H.C. Andersens liv. Dag for dag
. Egmont: Lindhardt og Ringhof, 2017.
(
ang.
)
.
Brak numerow stron w ksi??ce
- ↑
a
b
c
d
e
f
g
Kongelig Dansk Hof- og Stats- Calender
. Kopenhaga, 1871, s. 28.
- ↑
Hans Korner:
Der Bayerische Maximiliansorden fur Wissenschaft und Kunst und seine Mitglieder
[W:] ?Zeitschrift fur Bayerische Landesgeschichte”, Nr 47/1984.
- ↑
Uchwała nr 105 Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 15 maja 1973 r. w sprawie nadania nazw ulicom, ?Dziennik Urz?dowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”, Warszawa, dnia 15 czerwca 1973 r., nr 6, poz. 39, s. 2.
- ↑
Danuta
D.
Bie?kowska
Danuta
D.
,
El?bieta
E.
Umi?ska-Tyto?
El?bieta
E.
,
Słownik nazewnictwa miejskiego Łodzi
[online], Łodzki O?rodek Geodezji
[dost?p 2023-03-27]
.
- ↑
Uchwała NR XXXVI/395/2017 Rady Miejskiej w Tarnowskich Gorach z dnia 27 kwietnia 2017 r.
- Jackie Wullschlager:
Andersen. ?ycie ba?niopisarza
. Warszawa: WAB, 2005, s. 21.
ISBN
83-7414-072-0
.
- Hans Christian Andersen:
Dzienniki
. Przeł. Bogusława Socha?ska. Warszawa: Media Rodzina, 2014, s. 900.
- Elke Schwarck:
Autoren in Wort und Bild
. Gutersloh: Bartelsmann, Reinhardt Mohn.
(
niem.
)
.