Gyula Andrassy

Gyula Andrassy
Pełne imi? i nazwisko	Gyula Karoly Andrassy
Data i miejsce urodzenia	8 marca 1823 ; Olahpatak
Data i miejsce ?mierci	18 lutego 1890 ; Volosko ( Opatija )
	Premier W?gier
Okres	od 17 lutego 1867 ; do 14 listopada 1871
Poprzednik	Friedrich von Beust
Nast?pca	Menyhert Lonyay
	Minister spraw zagranicznych Austro-W?gier
Okres	od 14 listopada 1871 ; do 2 pa?dziernika 1879
Poprzednik	Friedrich von Beust
Nast?pca	Heinrich Karl von Haymerle
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Gyula Karoly Andrassy (ur. 8 marca 1823 w Olahpataku ^[1], zm. 18 lutego 1890 w Volosku , obecnej dzielnicy Opatii ) ? w?gierski szlachcic, hrabia Csikszentkiraly i Krasznahorkavaralja , wolnomularz ^[2]. Przyczynił si? do zawarcia ugody austriacko-w?gierskiej , a nast?pnie był licz?cym si? politykiem Austro-W?gier , piastuj?c funkcj? premiera W?gier w latach 1867?1871, a tak?e ministra spraw zagranicznych Austro-W?gier w latach 1871?1879. Ponadto Andrassy był jednym z najbli?szych powiernikow cesarzowej El?biety , zwanej Sisi , z ktor? do ko?ca ?ycia pozostawał w bliskiej przyja?ni.

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Pochodził z rozgał?zionej w?gierskiej rodziny magnackiej. Jego ojcem był w?gierski polityk, hrabia Karoly Andrassy (1792?1845), za? matk? ? hrabina Etelka (Adelajda) Szapary (1798-1876). Po uko?czeniu studiow prawniczych w Peszcie został w 1847 wybrany posłem do Parlamentu W?gierskiego. Od samego pocz?tku wyro?niał si? tam wielk? elokwencj? i liberalnymi pogl?dami politycznymi, a przy tym zdecydowan? postaw? w?gierskiego patrioty. W 1848 zaanga?ował si? w w?giersk? Wiosn? Ludow , obejmuj?c funkcj? administratora Komitatu Zemplen i wspieraj?c oddziały Lajosa Kossutha . Po upadku powstania Andrassy, skazany zaocznie na ?mier? i powieszony in effigie , zbiegł na zachod Europy. A? do amnestii w 1857 przebywał w Pary?u i Londynie , dziel?c czas pomi?dzy polityk? i podboje miłosne.

Od 17 lutego 1867 do 14 listopada 1871 sprawował funkcj? premiera W?gier , za? w latach 1871?1879 ministra spraw zagranicznych Austro-W?gier.

Był rycerzem Orderu Złotego Runa , członkiem W?gierskiej Akademii Nauk (kor. 1876, rzecz. 1888) ^[1].

Jego drugi syn, Gyula Andrassy młodszy (1860-1929), zwolennik trializmu (federacji Austrii, W?gier i Polski) był w?gierskim ministrem spraw wewn?trznych (1906-1910) i krotko w 1918 ostatnim ministrem spraw zagranicznych Austro-W?gier.

?ycie prywatne [ edytuj | edytuj kod ]

9 lipca 1856 roku o?enił si? z Katink? Kendeffy . Miał z ni? troje dzieci:

Tivadar (ur. 10 lipca 1857, zm. 13 maja 1905).
Ilona (ur. 21 maja 1858, zm. 2 kwietnia 1952).
Gyula (ur. 30 czerwca 1860, zm. 11 czerwca 1929).

Upami?tnienie [ edytuj | edytuj kod ]

Jego nazwisko nosi aleja Andrassyego ^[3]( w?g. Andrassy ut ), reprezentacyjna aleja Budapesztu . Wzdłu? niej wznosz? si? eklektyczne neorenesansowe budynki, m.in. gmach W?gierskiej Opery Pa?stwowej .
Powstała w 1999 roku na jego cze?? Nagroda Gyuli Andrassyego ( w?g . Andrassy Gyula-dij ) jest przyznawana corocznie przez ministra obrony narodowej W?gier w dniu 21 maja w uznaniu wybitnej działalno?ci wojskowo-dyplomatycznej w systemie sojuszniczym NATO .
Upami?tnia go rownie? Uniwersytet Andrassy w Budapeszcie , ktory został zało?ony w 2001 roku i jest jedynym w pełni niemieckoj?zycznym uniwersytetem poza granicami pa?stw niemieckoj?zycznych.

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

↑ ^a ^b Magyar Nagylexikon, Akademia Kiado, Budapest, 1994, ISBN 963-05-6800-4
↑ Wolnomularstwo w Europie ?rodkowo-Wschodniej w XVIII i XIX wieku , Wrocław 1982, s. 522
↑ Polski egzonim przyj?ty na 111. posiedzeniu KSNG .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

David Angyal, Hrabia Gyula Andrassy (1823?1890) (w?g.)

[AKALEX-1] Magyar Nagylexikon, Akademia Kiado, Budapest, 1994, ISBN 963-05-6800-4

[2] Wolnomularstwo w Europie ?rodkowo-Wschodniej w XVIII i XIX wieku , Wrocław 1982, s. 522

[3] Polski egzonim przyj?ty na 111. posiedzeniu KSNG .

[1]

[2]

[3]

Rz?d Rewolucyjny (1848-1849)	Lajos Batthyany (1848) Lajos Kossuth (1848?1849) Bertalan Szemere (1849)
Krolestwo W?gier (1867-1918)	Gyula Andrassy (1867?1871) Menyhert Lonyay (1871?1872) Jozsef Szlavy (1872?1874) Istvan Bitto (1874?1875) Bela Wenckheim (1875) Kalman Tisza (1875?1890) Gyula Szapary (1890?1892) Sandor Wekerle (1892?1895) Dezs? Banffy (1895?1899) Kalman Szell (1899?1903) Karoly Khuen-Hedervary (1903) Istvan Tisza (1903?1905) Geza Fejervary (1905?1906) Sandor Wekerle (1906?1910) Karoly Khuen-Hedervary (1910?1912) Laszlo Lukacs (1912?1913) Istvan Tisza (1913?1917) Moric Esterhazy (1917) Sandor Wekerle (1917?1918) Janos Hadik (1918) Mihaly Karolyi (1918)
W?gierska Republika Ludowa (1918-1919) W?gierska Republika Rad (1919) Rz?dy kontrrewolucyjne (1919)	Mihaly Karolyi (1918?1919) Denes Berinkey (1919) Sandor Garbai (1919) Gyula Karolyi (1919) Dezs? Pattanyus-Abraham (1919)
W?gierska Republika Ludowa (1919-1920)	Gyula Peidl (1919) Istvan Friedrich (1919) Karoly Huszar (1919?1920)
Krolestwo W?gier (1920-1946)	Sandor Simonyi-Semadam (1920) Pal Teleki (1920?1921) Istvan Bethlen (1921?1931) Gyula Karolyi (1931?1932) Gyula Gombos (1932?1936) Kalman Daranyi (1936?1938) Bela Imredy (1938?1939) Pal Teleki (1939?1941) Laszlo Bardossy (1941?1942) Miklos Kallay (1942?1944) Dome Sztojay (1944) Geza Lakatos (1944) Ferenc Szalasi (1944?1945) Bela Miklos (1944?1945) Zoltan Tildy (1945?1946)
Republika W?gierska (1946-1949)	Ferenc Nagy (1946?1947) Lajos Dinnyes (1947?1948) Istvan Dobi (1948?1949)
W?gierska Republika Ludowa (1949-1989)	Istvan Dobi (1949?1952) Matyas Rakosi (1952?1953) Imre Nagy (1953?1955) Andras Hegedus (1955?1956) Imre Nagy (1956) Janos Kadar (1956?1958) Ferenc Munnich (1958?1961) Janos Kadar (1961?1965) Gyula Kallai (1965?1967) Jen? Fock (1967?1975) Gyorgy Lazar (1975?1987) Karoly Grosz (1987?1988) Miklos Nemeth (1988?1989)
Republika W?gierska (1989-2012) W?gry (od 2012)	Miklos Nemeth (1989?1990) Jozsef Antall (1990?1993) Peter Boross (1993?1994) Gyula Horn (1994?1998) Viktor Orban (1998?2002) Peter Medgyessy (2002?2004) Ferenc Gyurcsany (2004?2009) Gordon Bajnai (2009?2010) Viktor Orban (od 2010)

Monarchia Habsburgow	Johann Christoph von Bartenstein (1727?1753) Anton Corfiz von Ulfeldt (1742?1753) Wenzel Anton von Kaunitz (1753?1792) Philipp von Cobenzl (1792?1793) Franz Maria von Thugut (1793?1800) Ferdinand von Trauttmansdorff (1800?1801) Johann Ludwig von Cobenzl (1801?1804)
Cesarstwo Austriackie	Johann Ludwig von Cobenzl (1804?1805) Johann Philipp von Stadion (1805?1809) Klemens Wenzel von Metternich (1809?1848) Karl Ludwig von Ficquelmont (1848) Johann Philipp von Wessenberg (1848) Felix zu Schwarzenberg (1848?1852) Karl Ferdinand von Buol (1852?1859) Johann Bernard von Rechberg (1859?1864) Alexander von Mensdorff-Pouilly (1864?1866) Friedrich von Beust (1866?1867)
Austro-W?gry	Friedrich von Beust (1867?1871) Gyula Andrassy (1871?1879) Heinrich Karl von Haymerle (1879?1881) Gustav Kalnoky (1881?1895) Agenor Gołuchowski (1895?1906) Alois Lexa von Aehrenthal (1906?1912) Leopold Graf Berchtold (1912?1915) Istvan Burian (1915?1916) Ottokar Czernin (1916?1918) Istvan Burian (1918) Gyula Andrassy młodszy (1918)
Republika Austriacka	Victor Adler (1918) Otto Bauer (1918?1919) Karl Renner (1919?1920) Michael Mayr (1920?1921) Johann Schober (1921?1922) Walter Breisky (1922) Leopold Hennet (1922) Alfred Grunberger (1922?1924) Heinrich Mataja (1924?1926) Rudolf Ramek (1926) Ignaz Seipel (1926?1929) Ernst Streeruwitz (1929) Johann Schober (1929?1930) Ignaz Seipel (1930) Johann Schober (1930?1932) Karl Buresch (1932) Engelbert Dollfuß (1932?1934) Stephan Tauschitz (1934) Egon Berger-Waldenegg (1934?1936) Kurt Schuschnigg (1936) Guido Schmidt (1936?1938) Wilhelm Wolf (1938)
Republika Austrii	Karl Gruber (1945?1953) Leopold Figl (1953?1959) Bruno Kreisky (1959?1966) Lujo Ton?i?-Sorinj (1966?1968) Kurt Waldheim (1968?1970) Rudolf Kirchschlager (1970?1974) Erich Bielka (1974?1976) Willibald Pahr (1976?1983) Erwin Lanc (1983?1984) Leopold Gratz (1984?1986) Peter Jankowitsch (1986?1987) Alois Mock (1987?1995) Wolfgang Schussel (1995?2000) Benita Ferrero-Waldner (2000?2004) Ursula Plassnik (2004?2008) Michael Spindelegger (2008?2013) Sebastian Kurz (2013?2017) Karin Kneissl (2017?2019) Alexander Schallenberg (2019?2021) Michael Linhart (2021) Alexander Schallenberg (od 2021)