Gory Skandynawskie

Kaskasatjakka
Kontynent	Europa
Pa?stwo	Norwegia   Szwecja   Finlandia
Najwy?szy szczyt	Galdhøpiggen (2469 m n.p.m.)
Długo??	1800 km
Poło?enie na mapie Europy Gory Skandynawskie
65°N   14°E / 65,000000   14,000000
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Gory Skandynawskie (rownie? Kjølen , bokmal De skandinaviske fjellene , nynorsk Dei Skandinaviske fjella ; szw.   Skandinaviska fjallkedjan lub Skanderna ; fi?.   Skandit ) ? ła?cuch gorski w zachodniej i połnocnej cz??ci Połwyspu Skandynawskiego , ci?gn?cy si? wzdłu? wybrze?a Oceanu Atlantyckiego , na terytorium Norwegii , Szwecji i cz??ciowo Finlandii . Długo?? ok. 1800 km ^[1] , szeroko?? do 550 km.

Geologia [ edytuj | edytuj kod ]

Gory Skandynawskie powstały w orogenezie kaledo?skiej , w czasie po?niejszych ruchow gorotworczych były kilkakro? blokowo nierownomiernie wypi?trzane; ostatecznie wypi?trzone na przełomie syluru i dewonu . Zbudowane s? w wi?kszo?ci z prekambryjskich i kambryjsko - sylurskich skał, głownie metamorficznych , procz tego wyst?puj? piaskowce arkozowe , łupki ilaste , wapienie i dolomity ^[1] .

Zachodnie i połnocne stoki strome, silnie poci?te fiordami (najdłu?sze ? Sognefjord i Hardangerfjord ), stoki wschodnie szerokimi stopniami opadaj? ku wy?ynom ? Lapo?skiej oraz Połnocnoszwedzkiej . Wyst?puj? rozległe płaskowy?e i stoliwa gorskie ? fieldy , z czego najwy?sze i najwi?ksze znajduj? si? w cz??ci południowej ( Jotunheimen , Hardangervidda , Telemark , Dovrefjell ) ^[1] .

Gory zostały silnie przeobra?one przez zlodowacenie plejstoce?skie , ktore zmieniło doliny tworz?c malowniczy krajobraz fiordowy. Najdłu?szy z nich, Sognefjord, ma 204 km długo?ci. Gory Skandynawskie wznosz? si? najwy?ej w cz??ci południowej ( Galdhøpiggen , 2469 m n.p.m. ^[1] ? najwy?szy szczyt Norwegii) oraz połnocnej ( Kebnekaise , 2117 m n.p.m. ? kulminacja Szwecji oraz Haltiatunturi , 1328 m n.p.m. ? najwy?szy punkt Finlandii).

Klimat [ edytuj | edytuj kod ]

Klimat umiarkowany chłodny ^[2] . Linia wiecznego ?niegu le?y na wysoko?ci 700?800 m n.p.m. na połnocy i 1500?1800 m n.p.m. na południu, st?d liczne s? lodowce , szczegolnie zajmuj?ce fieldy (tzw. fieldowe), najwi?kszy z nich ? Jostedalsbreen ^[1] .

W Gorach Skandynawskich maj? swoje ?rodła wszystkie wi?ksze rzeki Połwyspu Skandynawskiego. Liczne s? te? jeziora polodowcowe . Pi?tra ro?linno?ci w Gorach Skandynawskich obni?aj? si? wraz ze wzrostem szeroko?ci geograficznej . Dolne partie stokow porastaj? lasy, wy?ej pojawiaj? si? ł?ki alpejskie , na południu od 70°N panuje tajga , głownie ?wierkowa ^[1] . Gory Skandynawskie zasobne s? w surowce mineralne, zwłaszcza rudy ?elaza ( Kiruna ), a tak?e miedzi, cynku, ołowiu, złota, srebra ^[2] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]