Friedlieb
(Friedrich, Friedlob)
Ferdinand Runge
(ur.
8 lutego
1794
w
Billwerder
koło
Hamburga
, zm.
25 marca
1867
w
Oranienburgu
) ? niemiecki
chemik analityk
, odkrywca
kofeiny
.
Urodził si? w rodzinie pastora protestanckiego, jako trzeci z siedmiorga rodze?stwa. Od młodo?ci prowadził liczne eksperymenty chemiczne, m.in. przypadkowo odkrył wpływ
pokrzyku wilczej jagody
(belladonny) na rozszerzanie
?renicy
oka
(zjawisko
mydriasis
). W 1819 roku, na skutek spotkania z
Johannem Wolfgangiem Goethem
, podj?ł si? analizy chemicznej składnikow
kawy
i kilka miesi?cy po?niej jako pierwszy odkrył kofein?.
Runge uko?czył studia na
Uniwersytecie w Jenie
(1819), po czym na
Uniwersytecie Berli?skim
w 1822 uzyskał doktorat z chemii. Po uko?czeniu trzyletniej podro?y po
Europie
wykładał technologi? chemiczn? jako
profesor
na ?l?skim Uniwersytecie im. Fryderyka Wilhelma (obecnie
Uniwersytet Wrocławski
) a? do roku 1831. Od tego czasu pracował na kierowniczym stanowisku w fabryce chemicznej w Oranienburgu, jednak w 1852 otrzymał wypowiedzenie z powodu konfliktu z przeło?onym. Umarł we wzgl?dnym ubostwie pi?tna?cie lat po?niej, pod koniec ?ycia utrzymuj?c si? z pisania artykułow do gazet i czasopism.
Okoliczno?ci odkrycia kofeiny
[
edytuj
|
edytuj kod
]
W momencie spotkania z
Goethem
Runge miał 25 lat i wci?? studiował pod okiem swojego mistrza, chemika
Johanna Wolfganga Dobereinera
(1780-1849), ktorego wa?ne prace teoretyczne przyczyniły si? do stworzenia
układu okresowego pierwiastkow
. Dobereiner był darzony du?ym szacunkiem przez Goethego, ktory w po?niejszym okresie swojego ?ycia ?ywo interesował si? rozwojem nauk ?cisłych i pozostawał z nim w bliskim kontakcie, słu??c rad? w zagadnieniach zwi?zanych z
chemi?
. To on wspomniał poecie o dokonaniach swego ucznia, ktory wowczas zajmował si? badaniami nad zwi?zkami pochodzenia ro?linnego. Zaintrygowany szczegolnie wła?ciwo?ciami
wilczej jagody
, Goethe zaprosił do siebie Rungego w celu obejrzenia demonstracji omawianych zjawisk. Wizyta w
Weimarze
u najsławniejszego pisarza tego okresu była olbrzymim zaszczytem dla młodego naukowca. Pokaz przeprowadzony przez Rungego wywarł zamierzone wra?enie na gospodarzu, ktory na koniec podarował mu małe opakowanie szlachetnej odmiany
kawy
, sugeruj?c jej analiz? pod k?tem czynnych substancji chemicznych. Mo?liwe, ?e dzi?ki temu bod?cowi Runge zd??ył uko?czy? swoje prace jeszcze w 1819, o rok lub dwa wyprzedzaj?c swoich konkurentow:
Pierre’a-Jeana Robiqueta
,
Pierre’a Pelletiera
z
Josephem Caventou
oraz
Friedricha Serturnera
.
Jego dorobek obejmuje prace z zakresu chemii
puryn
, wyizolowanie kilku znacz?cych substancji z surowcow ro?linnych:
kofeiny
,
chininy
,
purpuryny
i
atropiny
, a ze
smoły w?glowej
?
choliny
,
pirolu
,
fenolu
,
aniliny
oraz
auryny
(kwasu rozolowego), nie był jednak zainteresowany dalszymi badaniami nad wła?ciwo?ciami otrzymanych zwi?zkow. Wydzielony fenol został przez Rungego nazwany kwasem karbolowym i bł?dnie opisany jako ciecz b?d?ca kwasem, poniewa? nie wydzielił on czystego zwi?zku. Oczyszczenia, krystalizacji, opisu wła?ciwo?ci i budowy fenolu dokonał
Auguste Laurent
[1]
. Runge był jednym z pionierow techniki
chromatografii bibułowej
, o ktorej napisał dwie ksi??ki, obie wydane w 1850. Rozwin?ł tak?e metod? uzyskiwania
cukru
z
burakow cukrowych
.