Ten artykuł od 2010-07 zawiera tre?ci, przy ktorych brakuje odno?nikow do ?rodeł . Nale?y doda? przypisy do tre?ci niemaj?cych odno?nikow do ?rodeł. Dodanie listy ?rodeł bibliograficznych jest problematyczne, poniewa? nie wiadomo, ktore tre?ci one u?rodławiaj?. Sprawd? w ?rodłach: Encyklopedia PWN  • Google Books  •  Google Scholar  •  Federacja Bibliotek Cyfrowych  • BazHum  • BazTech  • RCIN  • Internet Archive ( texts / inlibrary ) Po wyeliminowaniu niedoskonało?ci nale?y usun?? szablon {{Dopracowa?}} z tego artykułu.

Filip I d'Orleans, Monsieur

ksi??? Orleanu
Okres	od 1660 do 8 czerwca 1701
Dane biograficzne
Dynastia	Burbonowie
Data i miejsce urodzenia	21 wrze?nia 1640 Saint-Germain-en-Laye
Data i miejsce ?mierci	8 czerwca 1701 Saint-Cloud
Ojciec	Ludwik XIII
Matka	Anna Austriaczka
?ona	1. Henrietta Anna Stuart , 2. El?bieta Charlotta z Palatynatu
Dzieci	z Henriett?: Maria Ludwika , Filip Karol, ? (corka), Maria Anna ; z El?biet?: Aleksander Ludwik, Filip II , El?bieta Charlotta
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Filip I Orlea?ski (ur. 21 wrze?nia 1640 w Saint-Germain-en-Laye , zm. 8 czerwca 1701 w Saint-Cloud ), zwany Monsieur , ksi??? orlea?ski . Młodszy syn krola Francji Ludwika XIII i Anny Austriaczki , corki krola Hiszpanii Filipa III , brat krola Francji Ludwika XIV .

Zało?yciel czwartego kapety?skiego rodu orlea?skiego ^[1] .

Tytuły [ edytuj | edytuj kod ]

Monsieur, jedyny brat krola, syn Francji, ksi??? Andegawenii, po?niej ksi??? Orleanu (od 1660 r.), de Chartres (od 1660 r.), de Valois (od 1660 r.), de Nemours (od 1672 r.), de Montpensier (od 1693 r.), de Chatellerault (od 1693 r.), de Saint-Fargeau (od 1693 r.) i de Beaupreau (od 1693 r.), par Francji.

Delfin Owernii (od 1693 r.) i ksi??? de Dombes (od 1693 r.), ksi??? de Joinville (od 1693 r.), hrabia de Dourdan i de Romorantin (od 1672 r.), hrabia de Mortain (od 1693 r.), hrabia de Bar-sur-Seine (od 1693 r.), wicehrabia d’Auge i de Domfront (od 1693 r.), markiz de Coucy i de Folembray (od 1672 r.), markiz de Mezieres (od 1693 r.), baron de Beaujolais (od 1693 r.), pan de Montargis (od 1660 r.), kawaler Orderu ?wi?tego Ducha (od 8 czerwca 1654 r.).

?yciorys [ edytuj | edytuj kod ]

Od urodzenia nosił tytuł ksi?cia d'Anjou ( Andegawenii ), odebrał rownie? wszechstronne wykształcenie. Jednym z jego nauczycieli był Francois de La Mothe Le Vayer .

Mianowany w 1661 r. ksi?ciem Orleanu i Valois, w 1672 r. ksi?ciem Nemours, a w 1695 r. ksi?ciem Montpensier, Filip był ponadto znakomitym wodzem. Cz?sto dowodził swojej odwagi i militarnych zdolno?ci na polu bitwy. W 1667 r. brał udział w ataku wojsk francuskich na hiszpa?skie Niderlandy podczas wojny dewolucyjnej . Został jednak odwołany z powrotem na dwor krolewski zaraz po zako?czeniu wojny. W 1672 r. ponownie stan?ł na czele armii. 11 kwietnia 1677 r. odniosł wielkie zwyci?stwo w bitwie pod Cassel i zdobył Saint-Omer . Krol Ludwik stał si? podobno zazdrosny o sukcesy brata i odwołał go z frontu. Do ko?ca ?ycia ksi??? nie dowodził ju? wojskiem.

Filip miał dwie ?ony ( Henriett? Ann? Stuart i El?biet? Wittelsbach ), ale powszechnie znane były jego homoseksualne skłonno?ci. Jeszcze jako młodzieniec, pod koniec lat 50. XVII w. zakochał si? w Filipie de Lorraine-Armagnac (Kawalerze Lotary?skim). Po?niej utrzymywał licznych faworytow, co napawało obrzydzeniem jego pierwsz? ?on?. Nienawidziła ona zwłaszcza Lorraine-Armagnaca i w styczniu 1670 r. uprosiła u krola uwi?zienie kawalera w zamku niedaleko Lyonu . Lorraine-Armagnac był nast?pnie wi?ziony w twierdzy If, a nast?pnie wygnany do Rzymu . Jednak ju? w lutym pro?by i protesty ksi?cia Orleanu sprawiły, ?e krol pozwolił mu wroci? na dwor.

Ksi??na Henrietta Anna zmarła w czerwcu 1670 r., nie bez podejrze? o otrucie. Jako potencjalnych trucicieli wskazywano kochankow jej m??a. Filip o?enił si? ponownie z El?biet? Charlott? von Pfalz-Simmern. Druga ?ona patrzyła przychylniejszym okiem na upodobania m??a, aczkolwiek dochodziło mi?dzy nimi do kłotni na temat stałej obecno?ci faworytow Filipa w ich rezydencji.

W 1692 r. nie protestował kiedy Ludwik XIV o?enił swoj? nie?lubn? cork? Franciszk? Mari? z synem Filipa, rownie? Filipem . Kilka lat po?niej jednak, kiedy Ludwik XIV zacz?ł krytykowa? jego syna, Filip wyst?pił w jego obronie z takim zapałem, ?e kamerdyner krolewski wszedł do sypialni Ludwika i zwrocił braciom uwag?, ?e ich krzyki słyszy cały dwor krolewski. Był to podobno jedyny przypadek, kiedy kto? podniosł głos na Krola Sło?ce. Filip zmarł wkrotce po tej awanturze.

Filip był rownie? kolekcjonerem sztuki oraz miał zmysł do interesow. Monsieur lubił dworskie ?ycie, hazard, młodych m??czyzn i ro?ne uroczysto?ci. Pomimo i? liczne długi Filipa spłacał jego krolewski brat, stosunki mi?dzy Ludwikiem a Filipem były bardzo bliskie i bracia sp?dzali razem wiele czasu. Lojalno?? Orlea?czyka nigdy nie była podawana w w?tpliwo??, co było wyj?tkow? postaw? w?rod francuskich ksi???t tej epoki. Postaw? brata doceniał krol Ludwik, ktory traktował Filipa, publicznie i prywatnie, z szacunkiem i wyrozumiało?ci?.

Ksi??? Orleanu zmarł w Saint-Cloud w 1701 r. w wyniku ataku apopleksji po kłotni z bratem.

Filip otrzymał od brata paryski Palais-Royal , ktory stał si? siedzib? ksi???t Orleanu a? do czasow Wielkiej Rewolucji Francuskiej .

Mał?e?stwa i potomkowie [ edytuj | edytuj kod ]

31 marca 1661 w Pary?u po?lubił Henriett? Ann? Stuart , zwan? Minette ( 16 czerwca 1644 ? 30 czerwca 1670 ), cork? krola Anglii i Szkocji Karola I i Henrietty Marii , corki krola Francji Henryka IV . Filip i Henrietta mieli razem syna i trzy corki:

• Mari? Ludwik? ( 27 marca 1662 ? 12 lutego 1689 ), ?on? krola Hiszpanii Karola II
• Filipa Karola ( 16 lipca 1664 ? 8 grudnia 1666 ), ksi?cia de Valois
• cork? (ur. i zm. 9 lipca 1665 ), niektore ?rodła podaj?, ?e urodziła si? martwa
• Mari? Ann? ( 27 sierpnia 1669 ? 26 sierpnia 1728 ), ?on? krola Sardynii Wiktora Amadeusza II

Ponadto cztery ci??e ksi??nej zako?czyły si? poronieniami: w 1663 , 1666 , 1667 i 1668 r.

21 listopada 1671 r. po?lubił El?biet? Wittelsbach , zwan? Liselotte ( 27 maja 1652 ? 8 grudnia 1722 ), cork? Karola Ludwika , elektora Palatynatu Re?skiego, i Charlotty , corki Wilhelma V , landgrafa Hessen-Kassel . Filip i El?bieta mieli razem dwoch synow i cork?:

• Aleksandra Ludwika ( 2 czerwca 1673 ? 16 marca 1676 ), ksi?cia de Valois
• Filipa II ( 2 sierpnia 1674 ? 2 grudnia 1723 ), ksi?cia Orleanu i regenta Francji
• El?biet? Charlott? ( 13 wrze?nia 1676 ? 23 grudnia 1744 ), pann? de Chartres, ?on? ksi?cia Lotaryngii Leopolda Jozefa , matk? cesarza Franciszka I

Wywod przodkow [ edytuj | edytuj kod ]

Filip w kulturze [ edytuj | edytuj kod ]

Posta? Filipa pojawia si? w filmie Rolanda Joffe Vatel z 2000 r. W posta? Filipa wcielił si? Murray Lachlan Young . Film przedstawia ksi?cia Filipa, jako homoseksualist? otoczonego kochankami. W jednej z pierwszych scen filmu ksi??? irytuje tytułowego bohatera (granego przez Gerarda Depardieu ), kiedy to proponuje pomocnikowi kuchennemu, Colinowi, przej?cie na swoj dwor. Po?niej jednak ksi??? ostrzega Vatela przed spiskiem, jaki zawi?zał przeciw niemu markiz de Lauzun .

Posta? Filipa przedstawiono rownie? we francuskim musicalu ?Le Roi Soleil”, ktory miał swoj? premier? w 2005 roku.

Filip Orlea?ski jest tak?e jedn? z postaci w serialu ? Wersal. Prawo krwi ” z premier? w 2015 roku. W jego rol? wciela si? Alexander Vlahos .

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Louis L.   Dussieux   Louis L. , Genealogie de la maison de Bourbon de 1256 a 1871 , Paris 1872 [dost?p 2021-03-22]   ( fr. ) .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]