Grob Czesława Białobrzeskiego na
cmentarzu Pow?zkowskim
Czesław Białobrzeski
(ur.
31 sierpnia
1878
w
Poszechoniu
[1]
k.
Jarosławia
, zm.
12 pa?dziernika
1953
w
Warszawie
) ? polski
fizyk teoretyk
,
astrofizyk
i
filozof nauki
[2]
.
Urodził si? w rodzinie Teofila, lekarza, i Haliny z Puchalskich. WQ 1896 uko?czył z odznaczeniem gimnazjum w
Kijowie
. W latach 1896?1901 studiował na
Uniwersytecie Kijowskim
. Studia kontynuował w latach 1908?1910 w
Pary?u
u prof.
Langevina
w
College de France
.
W roku 1914 został
profesorem
na Uniwersytecie Kijowskim. Po
I wojnie ?wiatowej
zorganizował
Polskie Kolegium Uniwersyteckie
, na czele ktorego stan?ł. W roku 1919 przyjechał do odrodzonej Polski i obj?ł katedr? na
Uniwersytecie Jagiello?skim
. Dwa lata po?niej przeniosł do
Warszawy
, gdzie obj?ł katedr? na
Uniwersytecie Warszawskim
, a wkrotce potem został członkiem
Polskiej Akademii Umiej?tno?ci
(od
1921
) (po roku
1952
członkiem tytularnym
Polskiej Akademii Nauk
)
[3]
. Był rownie? członkiem
Towarzystwa Naukowego Warszawskiego
(od
1922
) i
Akademii Nauk Technicznych
(od
1923
).
Na Uniwersytecie Warszawskim zorganizował w 1931 roku nowoczesn?, jak na owe czasy, pracowni? do?wiadczaln?, mieszcz?c? si? przy ulicy Oczki 3. W pracowni ? wraz ze swoimi asystentami
Ignacym Adamczewskim
,
Stanisławem Mrozowskim
i innymi ? prowadził badania z dziedziny
spektroskopii
,
dielektrykow
,
promieniowania kosmicznego
.
W latach 1934?1938 pełnił funkcj? prezesa
Polskiego Towarzystwa Fizycznego
. W 1938 zorganizował w Warszawie konferencj? naukow? na temat nowych teorii fizycznych, na ktor? przyjechał m.in.
Niels Bohr
.
II wojna ?wiatowa i dalsze lata
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Po zaj?ciu Polski przez Niemcow w 1939 w
New York Timesie
pojawiła si? notatka o rozstrzelaniu profesora. Wywołało to poruszenie w ?rodowiskach emigracyjnych. Doktorant Białobrzeskiego ?
Myron Mathisson
napisał w 1940 krotki nekrolog profesora opublikowany w
Nature
.
W czasie II wojny ?wiatowej zorganizował w swoim laboratorium przy
ulicy Oczki
3 placowk? usługow? dla słu?b miejskich, b?d?c? przykrywk? dla tajnego nauczania i bada?. Laboratorium zniszczone zostało podczas
sowieckich nalotow na Warszaw?
z 20 na 21 sierpnia 1942.
Po wojnie obj?ł kierownictwo Zakładu Fizyki Teoretycznej w Uniwersytecie Warszawskim. Zajmował si? odtworzeniem zniszczonego podczas nalotow dzieła
Podstawy poznawcze fizyki
. ?ył samotnie. Zmarł nagle, na atak serca. Pochowany na
cmentarzu Pow?zkowskim w Warszawie
(kwatera 196-1-22)
[4]
.
Czesław Białobrzeski jest autorem około 100 prac z zakresu
termodynamiki
,
teorii wzgl?dno?ci
,
teorii kwantow
, teorii budowy i
ewolucji gwiazd
,
spektrografii
,
astrofizyki
oraz
filozofii fizyki
. Zwrocił uwag? na rol?
ci?nienia promieniowania
w utrzymaniu rownowagi wewn?trznej gwiazd. Prace dotycz?ce tego zagadnienia opublikowane w 1911 roku przyniosły mu ?wiatowe uznanie. W zakresie filozofii rozwa?ał zagadnienia
indeterminizmu
w aspekcie fizycznym
[a]
[5]
.
Materiały archiwalne Czesława Białobrzeskiego znajduj? si? w
PAN Archiwum w Warszawie
pod sygnatur? III-43
[6]
.
- ↑
Na XXXV. Zje?dzie Fizykow Polskich w Białymstoku prof.
Andrzej Kajetan Wroblewski
(Instytut Fizyki Do?wiadczalnej UW) przedstawił referat nt. ?Fizyka w Polsce wczoraj, dzi? i jutro” ? krotk? charakterystyk? fizyki w Polsce XX w. Zaprezentował wska?niki bibliometryczne, liczby dotycz?ce stopni i tytułow naukowych oraz liczby studentow fizyki. W podsumowaniu ocenił wkład Polakow do ?wiatowej fizyki XX w., wyodr?bniaj?c przede wszystkim ? poza
Mari? Skłodowsk?-Curie
(ktora w ?wiatowych zestawieniach jest wymieniana jako obywatelka francuska) ? czterech fizykow, ktorzy dokonali odkry? na miar? Nagrody Nobla:
Mariana Smoluchowskigo
,
Mariana Danysza
,
Jerzego Pniewskiego
i
Karola Olszewskiego
. W?rod osiemnastu mniej zasłu?onych, ktorzy jednak wnie?li bardzo powa?ny wkład do rozwoju fizyki i w pewnym okresie nale?eli do liderow ?wiatowej fizyki (ktorych nazwiska s? wymieniane w syntetycznych obcoj?zycznych historycznych opracowaniach) znalazł si? Czesław Białobrzeski. W tej samej grupie prof. Andrzej Kajetan Wroblewski wymienił nazwiska:
Tadeusz Godlewski
,
Leopold Infeld
,
Aleksander Jabło?ski
,
Mieczysław Je?ewski
,
Marian Mi?sowicz
,
Władysław Natanson
,
Henryk Niewodnicza?ski
,
Arkadiusz Piekara
,
Stefan Pie?kowski
,
Wojciech Rubinowicz
,
Andrzej Sołtan
,
Leonard Sosnowski
,
Zdzisław Szyma?ski
,
Ludwik Wertenstein
,
August Witkowski
,
Mieczysław Wolfke
,
Konstanty Zakrzewski
.
- ↑
Stanisław
S.
Łoza
Stanisław
S.
(red.),
Czy wiesz kto to jest?
, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Ksi?garstwa, 1983, s. 40
.
- ↑
Białobrzeski Czesław
, [w:]
Encyklopedia PWN
[dost?p 2021-09-30]
.
- ↑
BIAŁOBRZESKI, Czesław
[online], Polska Akademia Nauk - Członkowie PAN, 2020
[dost?p 2023-02-01]
(
pol.
)
.
- ↑
Cmentarz Stare Pow?zki: HALINA BIAŁOBRZESKA
, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne
[dost?p 2019-10-31]
.
- ↑
Andrzej Kajetan Wroblewski (Instytut Fizyki Do?wiadczalnej UW):
Fizyka w Polsce wczoraj, dzi? i jutro
. labfiz.uwb.edu.pl. [dost?p 2012-08-31].
(
pol.
)
.
- ↑
Spis inwentarzy
, Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie, [dost?p 2024-01-30].
- ↑
M.P. z 1925 r. nr 262, poz. 1082
?za wybitn? działalno?? naukow? i pedagogiczn? w zakresie nauk fizycznych”.
- Włodzimierz M. ?cisłowski,
Czesław Białobrzeski
,
Post?py Fizyki
, 1954, zesz. 4, s. 413?422.
- Ryszard Sobiesiak,
Poczet wielkich fizykow
,
Nasza Ksi?garnia
, Warszawa 1975.
- Andrzej Kajetan Wroblewski
,
Nobliwy starszy pan
,
Wiedza i ?ycie
, kwiecie? 2012 nr 4(928).
Identyfikatory zewn?trzne: