Czerkiesi

Czerkiesi
адыгэ
	; Czerkiesi w tradycyjnych strojach
Populacja	2,8 mln
Miejsce zamieszkania	Turcja : 1,5 mln ; Rosja : 751 487 (2021)
J?zyk	kabardyno-czerkieski , rosyjski
Religia	islam sunnicki
	Multimedia w Wikimedia Commons

Czerkiesi ( kab.-cz. адыгэ, ros. черке?сы ) ? grupa etniczna z połnocno-zachodniego Kaukazu ( Czerkiesja ), obecnie zamieszkuj?ca głownie połnocno-wschodni? Turcj? oraz Republik? Karaczajo-Czerkiesk? w Federacji Rosyjskiej , gdzie stanowi? ok. 10% ludno?ci, a tak?e kilka wiosek w Republice Adygei .

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

W V?VI wieku n.e. Czerkiesja przyj?ła chrze?cija?stwo pod wpływem Cesarstwa Bizanty?skiego . Od VIII wieku na Kaukazie narastały wpływy islamu , jednak Czerkiesja (i Gruzja ) długo opierały si? islamizacji. W XVI wieku Czerkiesi weszli w sojusz z Gruzj? i starali si? o sojusz z Carstwem Rosyjskim w obliczu napieraj?cego Imperium Osma?skiego i Chanatu Krymskiego . Od 1763 roku walczyli z Imperium Rosyjskim ( wojny rosyjsko-czerkieskie ).

Do połowy XIX wieku Czerkiesi zamieszkiwali połnocno-zachodni? cz??? Kaukazu, wzdłu? połnocno-wschodniego wybrze?a Morza Czarnego , na południe od rzeki Kuba? .

W połowie XIX wieku padli ofiar? czystek etnicznych ze strony Imperium Rosyjskiego, po serii powsta? zostali usuni?ci ze swoich terenow. W roku 1864 ci, ktorzy prze?yli, zostali deportowani. Około 500 tysi?cy Czerkiesow w trudnych warunkach atmosferycznych i sanitarnych zostało przetransportowanych do Turcji , a około 120?150 tysi?cy zostało deportowanych na inne tereny Rosji. S? rozbie?no?ci w ocenie, ilu Czerkiesow nie prze?yło samej podro?y i pobytow w obozach uchod?cow. Jeszcze wcze?niej, w 1859 roku, około 200 tysi?cy Czerkiesow mniej lub bardziej dobrowolnie przeniosło si? w gł?b Rosji. Według spisu ludno?ci z 1897 Rosj? zamieszkiwało tylko 217 tysi?cy Czerkiesow. Wydarzenie te niekiedy nazywane s? ludobojstwem Czerkiesow ^[1]^[2].

Kultura [ edytuj | edytuj kod ]

Tradycyjna waleczno?? czerkieskich m??czyzn powodowała, i? wi?kszo?? członkow imperialnej gwardii sułta?skiej wywodziła si? z Czerkiesow. Czerkiesi brali te? udział w wojnach na Bałkanach , głownie przeciwko Serbom . Tradycyjne pi?kno Czerkiesek (wielkie zielone lub szaro-niebieskie oczy oraz jasne, rude, a tak?e ciemne włosy i mlecznobiała cera) czyniło z nich najbardziej po??dan? nacj? w haremach Imperium Osma?skiego ^[3].

Diaspora czerkieska istnieje m.in. w Syrii , Izraelu i Libanie , w Jordanii (ok. 0,5% ludno?ci), a tak?e w Stanach Zjednoczonych Ameryki .

Nazwa własna Czerkiesow i Kabardyjczykow to Adygowie (kab. адыгэ, adyge ). Od nazwy narodu wywodzi si? popularny na całym Kaukazie i w Rosji stroj m?ski ? czerkieska , czyli rodzaj sukmany wełnianej z charakterystycznymi gazyrami na piersi (ozdobnymi kieszeniami, słu??cymi dawniej do noszenia prochu i nabojow, a obecnie pełni?cymi funkcj? dekoracyjn?) ^[4].

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

↑ Stephen D. Shenfield: The Circassians ? a forgotten genocide? . Circassian World, 2006. [dost?p 2010-07-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-03)]. ( ang. ) .
↑ Adam A. Balcer Adam A. , Ludobojstwo Czerkiesow [online], wyborcza.pl, 10 maja 2013 [dost?p 2022-03-09] .
↑ Carla Coco: Harem i jego sekrety . Tłum. Ewa Romkowska. Warszawa: Arkady, 1998. ISBN 83-213-4051-2 .
↑ Edward Karłowicz: 500 pyta? i odpowiedzi o ZSRR . Warszawa: Wiedza Powszechna, 1969, s. 231?232.

[1] Stephen D. Shenfield: The Circassians ? a forgotten genocide? . Circassian World, 2006. [dost?p 2010-07-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-03)]. ( ang. ) .

[2] Adam A. Balcer Adam A. , Ludobojstwo Czerkiesow [online], wyborcza.pl, 10 maja 2013 [dost?p 2022-03-09] .

[3] Carla Coco: Harem i jego sekrety . Tłum. Ewa Romkowska. Warszawa: Arkady, 1998. ISBN 83-213-4051-2 .

[4] Edward Karłowicz: 500 pyta? i odpowiedzi o ZSRR . Warszawa: Wiedza Powszechna, 1969, s. 231?232.

[1]

[2]

[3]

[4]