Ten artykuł dotyczy ci??y u kobiet. Zobacz te?: ci??a u ssakow innych ni? ludzie .

Ci??a człowieka

Kobieta w ci??y
Klasyfikacje
DiseasesDB	10545
MedlinePlus	002398
MeSH	D011247
Multimedia w Wikimedia Commons

Ci??a, brzemienno?? ( łac. graviditas od gravis 'ci??ki') ? okres od zapłodnienia b?d? implantacji do porodu oraz całokształt zmian zachodz?cych w tym okresie w organizmie zapłodnionej kobiety .

U ludzi moment zapłodnienia uznawany jest za trudno uchwytny i dlatego za pocz?tek ci??y przyjmuje si? pierwszy dzie? ostatniej miesi?czki . I tu warto?? oblicze? czasu trwania ci??y mo?e by? problematyczna, gdy? nie ka?da kobieta dzie? ten sobie notuje. W takiej sytuacji czas trwania ci??y okre?la si? na podstawie bada? ultrasonograficznych płodu .

Okres ci??y ze wzgl?du na stopie? jej rozwoju dzieli si? na zarodkowy i płodowy lub bardziej utylitarnie na trymestry , czyli okresy po 3 miesi?ce. W pierwszych 3 miesi?cach ci??a cz?sto bywa niezauwa?ana, nast?pne miesi?ce s? łatwiejsze do utrzymania i diagnozowania.

Niektorzy naukowcy okres ci??y licz? od momentu zagnie?d?enia zarodka w ?ciance macicy ^[1] , co uzasadniaj? w ten sposob, ?e wcze?niejsze etapy (od zapłodnienia) zachodz? samoistnie dzi?ki wła?ciwo?ciom samego cyklu miesi?czkowego (brak jakichkolwiek specyficznych zmian), a ok. 50% ^[2] ?70% ^[3] zapłodnionych komorek nie ulega zagnie?d?eniu (ginie w sposob niezauwa?alny). Nawet po zagnie?d?eniu, na 1000 ci?? ok. 300 zako?czy si? przedwcze?nie, resorpcj? lub poronieniem samoistnym wskutek niezgodno?ci immunologicznej, wad genetycznych i rozwojowych powodowanych przez ro?ne czynniki, np. zatrucie alkoholem lub nikotyn?. Spo?rod tych 300 przypadkow w pierwszym miesi?cu zginie ok. 112 zarodkow, w drugim miesi?cu ? 72, w trzecim ? 43, w czwartym ? 24 reszta w pozostałych miesi?cach ci??y ^[4] .

Czas trwania ci??y [ edytuj | edytuj kod ]

Statystycznie rzecz ujmuj?c ci??a człowieka od pierwszego dnia ostatniej miesi?czki trwa 281 dni ± 22. W tym okresie rodzi si? 95% normalnie rozwini?tych dzieci ^[5] . Umownie okre?la si?, ?e ci??a trwa około 9 miesi?cy kalendarzowych lub 10 miesi?cy ksi??ycowych (ka?dy z nich składa si? z 4 tygodni, a wi?c 28 dni). Oznacza to, ?e czas trwania ci??y wynosi 40 tygodni, czyli 280 dni. Je?li dziecko pojawia si? na ?wiecie 2 tygodnie przed lub 2 tygodnie po terminie to uznaje si?, ?e ci??a była w normie. W zwi?zku z tym, prawidłowa ci??a, to ci??a ktora uko?czyła si? w 38.-42. tygodniu ci??y, czyli trwaj?ca 280 dni (+/? 14 dni) ^[6] . Termin porodu najłatwiej obliczy? reguł? Naegelego przy pomocy kalendarza: do daty pierwszego dnia ostatniej miesi?czki dodajemy 7 dni, nast?pnie dodajemy 1 rok i od otrzymanej daty nale?y cofn?? si? o 3 miesi?ce (je?li ?redni cykl miesi?czkowy był dłu?szy ni? 28 dni to nale?y jeszcze doda? liczb? dni ponad 28). W ten sposob wyznaczamy ok. 40 tydzie? ci??y (9 miesi?cy kalendarzowych i 1 tydzie?).

Analogicznie jak w przypadku naturalnego pocz?cia, wiek ci??y po zabiegu in vitro oblicza si?, przyjmuj?c za pierwszy dzie? cyklu, pierwszy dzie? ostatniej miesi?czki. Je?li miesi?czka była z powodu stymulacji przesuni?ta, tak jak to si? cz?sto dzieje w protokole długim, wtedy za dzie? owulacji przyjmuje si? dzie? punkcji jajnikow i moment zapłodnienia pobranych w czasie zabiegu komorek jajowych. Od tej daty odejmuje si? 14 dni (tyle dni ?rednio upływa od pierwszego dnia miesi?czki do owulacji) i t? dat? przyjmuje si? za pierwszy dzie? hipotetycznej miesi?czki, od ktorej liczy si? wiek ci??y ^[7] .

Inn? metod? wyznaczania terminu porodu jest badanie ultrasonograficzne (USG), ktore jest bardziej wiarygodne od reguły Naegelego i przydatne u kobiet, ktore przed ci??? miały nieregularne cykle. Oszacowany w ten sposob wiek ci??y i termin porodu mog? si? ro?ni? od wspomnianej wcze?niej metody, s? jednak bardziej prawdopodobne. Stosunkowo dokładny termin narodzin dziecka mo?na okre?li?, gdy badanie USG zostanie przeprowadzone jeszcze w I trymestrze ci??y. Parametrem, ktory wykorzystuje si? przy okre?laniu wieku ci??y i terminu porodu jest wska?nik CRL (ang. Crown to Rump Length ), czyli długo?? ciemieniowo-siedzeniowa płodu. Pomiaru najlepiej dokona? przed 10. tygodniem ci??y, wowczas wynik b?dzie najbardziej wiarygodny. W dalszych etapach ci??y wykonuje si? inne pomiary, w tym dwuciemieniowy wymiar głowki płodu (BPD, ang. Bi- Parietal Diameter ), wymiar mo?d?ku płodu (TCD, ang. Transverse Cerebellar Diameter ), czy długo?? ko?ci udowej (FL, ang. Femur Length ), dla ktorych CRL stanowi wa?ny punkt odniesienia ^[8] .

Przygotowanie do ci??y [ edytuj | edytuj kod ]

O zdrowie swoje i przyszłego potomstwa nale?y zadba? ju? na etapie planowania ci??y, a najpo?niej ? w momencie, kiedy ci??a zostanie potwierdzona. Wowczas przyszła matka powinna ^[9] :

• zgłosi? si? do ginekologa ? zbada on j?, wykona badanie USG narz?du rodnego i wykluczy obecno?? infekcji drog rodnych,
• zgłosi? si? do lekarza rodzinnego, ktory przeprowadzi badanie ogolne oraz zleci podstawowe badania laboratoryjne,
• zgłosi? si? do dentysty ? z?by ci??arnej s? szczegolnie nara?one na rozwoj prochnicy i potencjalnie mog? sta? si? ?rodłem ogniska zaka?nego,
• wykona? badania w kierunku zaka?e?, stanowi?cych zagro?enie dla rozwijaj?cego si? płodu: toksoplazmozy , ro?yczki , zaka?enia wirusem cytomegalii, HIV , zapalenia w?troby typu B , wirusem opryszczki , kił? oraz osp? wietrzn? ,
• zadba? o swoj? diet? i kondycj? fizyczn? oraz relacje z partnerem.

Objawy [ edytuj | edytuj kod ]

Zwi?zane z ci??? objawy mo?na podzieli? na:

Objawy domy?lne [ edytuj | edytuj kod ]

• poranne lub wieczorne nudno?ci i wymioty ;
• chwiejno?? emocjonalna;
• zmiana łaknienia , zmiana tolerancji zapachu i smaku;
• omdlenia i zawroty głowy ;
• cz?ste oddawanie moczu (spowodowane przekrwieniem miednicy mniejszej i uciskiem płodu na p?cherz);
• zaparcia ( progesteron rozlu?nia mi??nie gładkie i zwalnia perystaltyk? jelit );
• zgaga (progesteron rozlu?nia mi??nie gładkie przełyku );
• wzrost temperatury do 37 °C za spraw? ciałka ?ołtego , ktore funkcjonuje do około 12. tygodnia ci??y.

Objawy prawdopodobne [ edytuj | edytuj kod ]

• zatrzymanie miesi?czki;
• powi?kszenie macicy i rozpulchnienie;
• powi?kszenie piersi, wydzielanie siary ;
• zasinienie pochwy i przedsionka pochwy;
• rozst?py na brzuchu;
• przyrost masy ciała;
• powi?kszenie obwodu brzucha.

Objawy subiektywne [ edytuj | edytuj kod ]

S? wynikiem reakcji organizmu na produkowane hormony ( gonadotropin? kosmowkow? oraz progesteron ).

Objawy obiektywne [ edytuj | edytuj kod ]

Zwi?zane z obecno?ci? jaja płodowego:

• przebarwienie linii ?rodkowej brzucha ( łac. Linea nigra );
• przebarwienia skory, zwłaszcza brodawek sutkowych (łac. Chloasma gravidarum );
• czerwone rozst?py na skorze;
• wyczuwalne przez matk? ruchy płodu ;
• zasinienie błon ?luzowych narz?dow płciowych ( objaw Chadwicka );
• objawy maciczne ( objaw Hegara , objaw Piskacka ).

Objawy pewne [ edytuj | edytuj kod ]

Do objawow pewnych, umo?liwiaj?cych definitywne stwierdzenie obecno?ci ci??y, nale??:

• stwierdzenie ruchu płodu przez lekarza lub poło?n?;
• wysłuchanie t?tna płodu przez lekarza lub poło?n?;
• wyczuwanie cz??ci płodu;
• uwidocznienie płodu w badaniu USG .

Testy ci??owe [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Test ci??owy .

Ogolnodost?pne testy ci??owe pozwalaj? na stwierdzenie z du?ym prawdopodobie?stwem istnienia ci??y. Opieraj? si? one na oznaczaniu gonadotropiny kosmowkowej . Wynik ujemny nie wyklucza w 100% ci??y, natomiast wynik dodatni ?wiadczy o aktywno?ci trofoblastu , ktora poza ci??? mo?e wyst?powa? w przypadku za?niadu groniastego .

Zagnie?d?enie si? zapłodnionej komorki jajowej w błonie ?luzowej macicy wywołuje szereg zmian miejscowych i ogolnych w organizmie kobiety. Pojawiaj? si? zasadnicze zmiany w wytwarzaniu hormonow . Ło?ysko wytwarza gonadotropiny , estrogeny , progesteron i kortykosterydy , przejmuje hormonaln? kontrol? nad rozwojem płodu i zmianami ci??owymi w organizmie ci??arnej. Macica ulega ?rednio dwudziestokrotnemu rozrostowi. Układ włokien mi??niowych macicy ulega zmianie: przesuwaj? si? one w kierunku dna, trzon macicy grubieje a dolna cz???, zwana cie?ni? macicy , staje si? coraz cie?sza i przekształca si? w tzw. dolny odcinek. Nast?puje przekrwienie sromu i pochwy . Tkanki tej okolicy staj? si? bardziej rozci?gliwe. Stawy miednicy ulegaj? rozlu?nieniu. Gruczoły sutkowe powi?kszaj? si? ju? w 2. miesi?cu i zawieraj? siar? .

Rownolegle z rozwojem płodu nasila si? i zmienia jako?ciowo przemiana materii. Wzrasta ilo?? tłuszczow w krwi , nast?puje zatrzymanie sodu i wody w ustroju, wzrasta zapotrzebowanie na witaminy . Zwi?kszaj? si? pojemno?? klatki piersiowej i wentylacja płuc, zwi?ksza si? pojemno?? minutowa serca i szybko?? kr??enia krwi, obj?to?? krwi kr???cej, masa krwinek czerwonych i liczba krwinek białych . Schorzenia w?troby i nerek w czasie ci??y mog? ulec nasileniu.

Rozwoj prenatalny [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Okres prenatalny .

Przebieg ci??y (według miesi?cy) .
1 m-c	2 m-c	3 m-c	4 m-c	5 m-c	6 m-c	7 m-c	8 m-c	9 m-c	9 m-c przed porodem

• 
  4 tygodnie
• 
  7 tygodni
• 
  8 tygodni
• 
  13 tygodni
• 
  17 tygodni
• 
  18 tygodni
• 
  20 tygodni
• 
  38 tygodni

Leki w ci??y [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Klasyfikacja FDA lekow stosowanych w ci??y .

Ci??a to okres w ?yciu kobiety , w ktorym powinno si? unika?, o ile to tylko mo?liwe, przyjmowania lekow . Obowi?zuj?ce w Polsce przepisy nakazuj? dodanie do ka?dego sprzedawanego leku tzw. ulotki przylekowej, ktora musi zawiera? dane o leku, o jego mechanizmie działania, wskazaniach, przeciwwskazaniach, działaniach niepo??danych , dawkowaniu. Bezpiecze?stwo stosowania lekow w ci??y okre?laj? tzw. kategorie bezpiecze?stwa, jednak podawane s? one najcz??ciej bez dodatkowych opisow. Poni?ej opis kategorii bezpiecze?stwa lekow w ci??y:

Kategoria A ? leki, ktore w badaniach na zwierz?tach oraz w odpowiednio liczebnych i kontrolowanych obserwacjach u ludzi nie wykazały działania szkodliwego dla płodu, lek mo?e by? stosowany bez przeszkod w czasie ci??y.

Kategoria B ? badania na zwierz?tach nie wskazuj? na istnienie ryzyka dla płodu, ale nie przeprowadzono bada? z grup? kontroln? u ludzi, lub badania na zwierz?tach wykazały działanie niepo??dane na płod, ale badania w grupie kobiet ci??arnych nie potwierdziły istnienia ryzyka dla płodu

Kategoria C ? oznacza, ?e leki te w badaniach na zwierz?tach wykazały szkodliwo?? dla płodu, b?d? te? takich bada? nie wykonano oraz brak jest odpowiednio wiarygodnych danych z obserwacji stosowania tego leku u ludzi. Lek z tej grupy mo?na zastosowa? w przebiegu ci??y jedynie wtedy, gdy w opinii lekarza spodziewana korzy?? dla matki przewy?sza potencjalne ryzyko dla płodu.

Kategoria D ? to leki, o ktorych wiadomo na podstawie wcze?niejszych obserwacji, ?e wskazuj? na zagro?enie dla płodu. Stosowanie takiego leku podczas ci??y jest dopuszczone jedynie w sytuacji gdy jest to bezwzgl?dnie konieczne ze wzgl?du na dobro matki, a podanie bezpieczniejszego alternatywnego leku jest niemo?liwe lub przeciwwskazane.

Kategoria X ? to grupa lekow o ktorych niew?tpliwie wiadomo, ?e stanowi? bezpo?rednie zagro?enie dla płodu. Takie leki s? bezwzgl?dnie niedopuszczone do stosowania podczas ci??y.

Powikłania ci??owe i poporodowe [ edytuj | edytuj kod ]

Naturalny porod jest dla kobiety bardzo bolesny, co spowodowane jest stosunkowo du?? czaszk? człowieka. Podstawow? operacj? poło?nicz? podczas naturalnego porodu jest kontrolowane naci?cie krocza , bardzo korzystne zarowno dla płodu, jak i matki. Zapobiega to m.in. przed p?kni?ciem tkanek wewn?trznych oraz uszkodzeniem mi??ni przepony moczowo-płciowej i po?niejszymi zaburzeniami statyki narz?dow płciowych, prawidłowo wykonane zapobiega p?kni?ciu zwieracza odbytu, dzi?ki czemu kobieta nie jest nara?ona na nietrzymanie stolca i przetoki kałowe ^[10] .

Ci??a i porod w znacznym stopniu obci??aj? organizm kobiety, co wi??e si? z prawdopodobie?stwem wyst?pienia wielu dolegliwo?ci i powikła?, do ktorych nale?? zwi?kszone ryzyko nadwagi i otyło?ci oraz cukrzycy i mia?d?ycy , niektorych rodzajow raka. Około 80% kobiet w 2-5 dni po porodzie do?wiadcza smutku okołoporodowego, ktory mija samoczynnie po dwoch tygodniach, natomiast 10-25% kobiet cierpi na depresj? poporodow? , ktora zwykle pojawia si? 4-8 tygodni po porodzie i trwa do poł roku ^[11] .

W czasie ci??y zmienia si? metabolizm jodu i czynno?? tarczycy . Normy st??enia hormonow tarczycowych s? o połow? wy?sze ni? w populacji ogolnej. W wi?kszo?ci przypadkow nie jest to jednak objaw chorobowej nadczynno?ci tarczycy , jednak przej?ciowa, zwykle ust?puj?ca po pierwszym trymestrze, tyreotoksykoza ci??owa ^[12] .

Cho? dziewczynki s? poczynane tak samo cz?sto jak chłopcy, to ci drudzy z wi?kszym prawdopodobie?stwem przyjd? na ?wiat z powodu aborcji selektywnej i wi?kszej odporno?ci na czynniki wywołuj?ce poronienie (co jest prawdopodobnym wyja?nieniem efektu Triversa?Willarda ^{[13] [14] [15]} ).

?miertelno?? [ edytuj | edytuj kod ]

Ryzyko zgonu matki z powodu ci??y koreluje z jej wiekiem. Kobieta zachodz?ca w ci??? w wieku poni?ej 15 lat jest 5 razy bardziej nara?ona na zgon w jej wyniku, ni? kobieta w wieku powy?ej 20 lat. Ci??a i jej powikłania s? głown? przyczyn? ?mierci nastolatek (15.-19. rok ?ycia) na ?wiecie ^[16] .

Klasyfikacja ICD10 [ edytuj | edytuj kod ]

kod ICD10	nazwa choroby
ICD-10 : Z33	Ci??a stwierdzona przypadkowo
ICD-10 : Z34	Nadzor nad ci??? prawidłow?
ICD-10 : Z34.0	Nadzor nad prawidłow? pierwsz? ci???
ICD-10 : Z34.8	Nadzor nad inn?, prawidłow? ci???
ICD-10 : Z34.9	Nadzor nad ci??? prawidłow?, nie okre?lon?

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Zobacz hasło ci??a w Wikisłowniku

• ci??a wysokiego ryzyka
• ci??a wielopłodowa
• ci??a bli?niacza
• ci??a ektopowa

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Rebecca R.   Kukla   Rebecca R. , Katherine K.   Wayne   Katherine K. , Pregnancy, Birth, and Medicine , [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy , CSLI, Stanford University , 24 pa?dziernika 2016 , ISSN 1095-5054 [dost?p 2018-01-17]   ( ang. ) . ? bioetyka ci??y