Ten artykuł dotyczy miasta na Białorusi. Zobacz te?: Brze?? .

Brze??

Брэст
Брест

Herb Flaga
Pa?stwo	Białoru?
Obwod	brzeski
Rejon	brzeski
Zarz?dzaj?cy	Aleksandr Rogaczuk
Powierzchnia	146,12 [1] [2] km²
Populacja  (2020) ? liczba ludno?ci ? g?sto??	339 700 [3] 2399 os./km²
Nr kierunkowy	+375 162
Kod pocztowy	224xxx
Tablice rejestracyjne	1
Poło?enie na mapie obwodu brzeskiego Brze??
Poło?enie na mapie Białorusi Brze??
52°06′02,14″N   23°40′45,41″E / 52,100594   23,679281
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodro?ach
Strona internetowa

Brze?? , do 1923 Brze?? Litewski ^[4] , Brze?? nad Bugiem ^{[5] [6]} ( biał.   Брэст , Берасьце , Brest , Biera?cie ; ros.   Брест , Берестье , Brest , Bieriestje ; jid.   ‏??????‎ , hebr.   ‏???? ???????‎ ) ? miasto w południowo-zachodniej cz??ci Białorusi , u uj?cia Muchawca do Bugu , siedziba administracyjna obwodu brzeskiego i rejonu brzeskiego . O?rodek przemysłowy, w?zeł kolejowy i drogowy na granicy z Polsk? , znajduj? si? tu port rzeczny i port lotniczy . Znajduj? si? tu uniwersytet (1995) i politechnika (1989). O?rodek kultury polskiej na Białorusi, polski konsulat generalny . W 2020 roku miasto liczyło 339,7 tys. mieszka?cow.

Miasto krolewskie , poło?one w ko?cu XVIII wieku w powiecie brzeskolitewskim wojewodztwa brzeskolitewskiego ^[7] . Miejsce obrad Sejmu Wielkiego Ksi?stwa Litewskiego ^[8] . Miejsce obrad sejmikow ziemskich powiatu brzeskolitewskiego od XVI wieku do pierwszej połowy XVIII wieku ^[9] . Do 1945 w Polsce ^[10] , od 1921 stolica wojewodztwa poleskiego , siedziba powiatu brzeskiego .

Dane ogolne [ edytuj | edytuj kod ]

Brze?? jest szostym pod wzgl?dem liczby mieszka?cow i drugim pod wzgl?dem zajmowanego obszaru miastem Białorusi .

Du?y o?rodek przemysłowy (m.in. produkcja maszyn i mebli), kulturalny (muzeum twierdzy brzeskiej) i naukowy (uczelnie). Działa tam tak?e polski konsulat generalny .

Miasto jest siedzib? prawosławnej eparchii brzeskiej i kobry?skiej .

Układ przestrzenny [ edytuj | edytuj kod ]

Miasto Brze?? poło?one jest na prawym brzegu Bugu i Muchawca , u zbiegu tych dwoch rzek. Przestrze? miasta obecnie obejmuje 14?526 ha. Historyczne centrum miasta zaj?te przez twierdz? brzesk? , zbudowan? według projektu in?. gen. K. Oppermana, podzielon? obecnie granicami Polski i Białorusi. Kobry?ski forsztadt twierdzy albo miasto XIX-wieczne składa si? z regularnej sieci ulic i zwartej zabudowy z XIX i XX wieku, obj?ty obecnie ochron? jako zabytek sztuki urbanistycznej ^[11] . Pierwszy powojenny generalny plan Brze?cia uło?ony w 1947. Obecnie ^{[ kiedy? ]} odbywa si? korygowanie Generalnego Planu Brze?cia z 2003. Głownymi ulicami przebiegaj?cymi ze wschodu na zachod s?: Sergo Ord?onikidze, Adama Mickiewicza, Puszki?ska, Władimira Majakowskiego, Nikołaja Gogola (dawna Tadeusza Ko?ciuszki), Siemiona Budionnego, Feliksa Dzier?y?skiego, Moskiewska (dawna Jagiello?ska), Internacjonalna (dawna Szpitalna). Głowne ulice przebiegaj?ce z połnocy na południe to: Włodzimierza Lenina, Karola Marksa, Komsomolska, Pogranicznikow Sowieckich, 17 Wrze?nia, Sowiecka, Waleriana Kujbyszewa, Dmitrija Karbyszewa, Bulwar Kosmonautow, Tarasa Szewczenki. Centralnym punktem miasta jest plac Lenina (dawny Traugutta) poło?ony u zbiegu ulic Lenina (dawnych Bulwarnej), Unii Lubelskiej i Puszki?skiej (dawna 3 maja).

W połowie XX wieku miasto przekroczyło granic? dawnego forsztadtu.

Obszary przemysłowe i mieszkalne w II połowie XX w. z dominuj?c? zabudow? blokow? zostały ulokowane w dzielnicach wschodnich (Wschod-1, Wschod-2 itd). Pocz?tek wieku XXI charakteryzuje si? powi?kszeniem zabudowy mieszkalnej w dzielnicach poło?onych w południowych cz??ciach miasta Kowalewo i Wulka. Znajduj? si? tam tak?e m.in. dwa polskie cmentarze ^[12] . Według korygowanego obecnie ^{[ kiedy? ]} planu miasta w jego obr?b doł?czono wsie Guli i Wołki.

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

?redniowiecze [ edytuj | edytuj kod ]

Brze?? jest jedn? z najstarszych miejscowo?ci na Polesiu . W pocz?tkach XI wieku powstał grod b?d?cy centrum politycznym i gospodarczym, ktory obok grodow w Zbuczu , Klukowiczach i Zaj?czkach , był najbardziej na wschod poło?onym grodem zwi?zanym z ?mazowieck?” fal? zasiedlenia dorzecza ?rodkowego Bugu ^[13] i po zało?eniu przez Piastow wchodził w skład pa?stwa Bolesława Chrobrego ^[14] . Brze?? został zdobyty przed 1019 podczas zbrojnego podbijania tych terenow przez ksi???t kijowskich. Po raz pierwszy w ?rodłach pisanych pojawił si? pod nazw? Berestie w ruskim latopisie pt. Powie?? minionych lat pod dat? 1019 ^[15] , jako miasto na Rusi Kijowskiej . W 1020 został zdobyty przez Bolesława I Chrobrego i wł?czony do Polski. Z kolei w 1044 został zdobyty przez kniazia kijowskiego Jarosława M?drego , po czym jeszcze kilkakrotnie, na krotko, zajmowany był przez władcow polskich, m.in. Bolesława II ?miałego i Kazimierza II Sprawiedliwego . W czasie rozpadu dzielnicowego Rusi Brze?? wchodził w skład Ksi?stwa Turowskiego , a nast?pnie halicko-woły?skiego ^[15] .

W 1180 nale??ce do ksi?cia Wasylka , szwagra ksi?cia Leszka , zagarn?ł ksi??? mi?ski Włodzimierz . Po długiej i wyczerpuj?cej wojnie Włodzimierza z polskimi ksi???tami ? Leszkiem i Kazimierzem Sprawiedliwym ? Brze?cia ostatecznie nie udało si? odzyska?; ale Wasylko przekazał wszelkie prawa do swoich wło?ci Leszkowi, po ktorym dziedziczył ksi??? Kazimierz II Sprawiedliwy . Brze?? został wkrotce opanowany przez ?wiatosława M?cisławowicza, siostrze?ca Kazimierza, ktory jednak został w 1182 wygnany z grodu, w zwi?zku z czym poprosił o pomoc krewniaka, ktory pokonał odsiecz Wsiewołoda Woły?skiego z Bełza i po 12 dniach obl??enia zdobył Brze??. Po otruciu ?wiatosława, rownie? dzi?ki interwencji Kazimierza w 1183, władc? Brze?cia został brat ?wiatosława ? Roman Halicki .

Kazimierz ponownie na trwałe zaj?ł Brze?? w 1191.

W 1241 grod spalili Tatarzy ^[15] .

Ziemie w widłach Bugu i Muchawca zaj?ł po 1258 Wojsiełk , syn Mendoga . Przypuszczalnie to on zbudował wie?? obronn? na planie czworok?ta, ktora została rozebrana w latach 30. XIX wieku podczas rozbudowy nowo?ytnej twierdzy. W 1282 Brze?? przył?czył ponownie do Polski ksi??? Leszek Czarny .

Ponownie do Litwy przył?czył Brze?? ksi??? litewski Giedymin około 1320. W 1349, po dziewi?ciu dniach obl??enia, zdobył Kazimierz Wielki, jednak na mocy traktatu z 1351 Brze?? wrocił do Litwy, co potwierdził te? traktat z 1366. Zabudowania otaczaj?ce wie?? były w ?redniowieczu zdobywane kilkakrotnie przez Krzy?akow , m.in. w 1379. Po drugiej stronie rzeki rozbudowała si? osada ? po?niej tak?e ufortyfikowana.

Brze?? po unii w Krewie [ edytuj | edytuj kod ]

Na mocy unii w Krewie w 1386 wraz z Wielkim Ksi?stwem Litewskim Brze?? został formalnie wł?czony do Krolestwa Polskiego . W 1390 grod, jako pierwszy spo?rod miejscowo?ci le??cych na terytorium dzisiejszej Białorusi, otrzymał od ksi?cia Witolda Kiejstutowicza magdeburskie prawa miejskie ^[15] .

W pocz?tku grudnia 1409 r. w Brze?ciu odbył si? zjazd krola Władysława Jagiełły , ksi?cia Witolda Kiejstutowicza, wodza Tatarow ? sułtana Kipczaku Salladyna i podkanclerzego arcybiskupa Mikołaja Tr?by w celu zaplanowania wojny z zakonem krzy?ackim. Miasto wystawiło własnymi siłami chor?giew, ktora nast?pnie brała udział w bitwie pod Grunwaldem . W 1413 Brze?? stał si? siedzib? starostwa w nowo utworzonym wojewodztwie trockim Wielkiego Ksi?stwa Litewskiego . Rozwojowi miasta sprzyjało poło?enie na skrzy?owaniu szlakow handlowych i wodnych. Było tak?e cz?stym miejscem spotka? polskich i litewskich dostojnikow ^[15] .

W 1500 zamek w Brze?ciu wytrzymał obl??enie 15 tys. Tatarow pod wodz? chana krymskiego Mengli I Gireja , jednak samo miasto zostało spalone. Od 1520 Brze?? był siedzib? powiatu w nowo utworzonym wojewodztwie podlaskim Wielkiego Ksi?stwa Litewskiego ^[15] . W 1554 krol Zygmunt II August nadał miastu herb . W 1563 w Brze?ciu Mikołaj Radziwiłł Czarny wydał w j?zyku polskim Bibli? brzesk? . W 1566 krol Zygmunt August utworzył wojewodztwo brzeskie (brze?cia?skie ) ze stolic? w Brze?ciu.

W latach wolnej elekcji [ edytuj | edytuj kod ]

Na mocy unii lubelskiej w 1569 Brze?? znalazł si? w granicach Rzeczypospolitej Obojga Narodow.

Miasto jest znane z zawartej w 1596 unii brzeskiej mi?dzy katolikami a prawosławnymi , ktora przetrwała na tych terenach 300 lat.

Brze?? został zdobyty podczas obl??enia Kozakow Chmielnickiego w 1648. W latach 1654?1655 wydano konstytucje sejmowe w sprawie fortyfikacji miasta, dzi?ki czemu Brze?? otrzymał do?? nowoczesne obwarowania. W tym czasie zamek i miasto były tak silnie ufortyfikowane, ?e w 1655 wojska moskiewskie pod dowodztwem Urusowa i Boraty?skiego odst?piły od obl??enia po odmowie poddania twierdzy przez kasztelana Melchiora Stanisława Sawickiego . Podczas potopu szwedzkiego wojska szwedzkie rozpocz?ły obl??enie zamku i miasta w dniu 21 maja 1657 ^[16] . W zwi?zku z nieuko?czeniem na czas fortyfikacji Brze?? poddała si? oddziałom Karola Gustawa i wojskom ksi?cia siedmiogrodzkiego Rakoczego , ale polski garnizon wierny krolowi Janowi Kazimierzowi wyszedł z Brze?cia przy rozwini?tych chor?gwiach, pod broni?, maj?c zagwarantowany swobodny przemarsz. Kozacy Rakoczego z Wołoszy i z Ukrainy dowodzeni przez Ferencza Serpina zapuszczali gł?boko zagony na Woły? i Polesie t?pi?c uni? brzesk? i morduj?c jej obro?cow; np. ksi?cia Czartoryskiego i jego rodzin? oraz setki ksi??y. Zamek odbiła szlachta wojewodztwa brzeskiego pod dowodztwem podczaszego litewskiego M. Radziwiłła . By wzmocni? obronno?? w 1659 wydano nast?pn? konstytucj? sejmow?. Podczas odbudowy w 1660, 13 stycznia zamek z zaskoczenia zdobyły wojska moskiewskie pod dowodztwem Iwana Chowa?skiego . Wojska polskie odbiły Brze?? w 1661.

Po tym okresie bezustannego zdobywania i odbijania zamku, nast?pił nieco spokojniejszy okres, przerwany dopiero w 1706 opanowaniem zamku przez Szwedow pod dowodztwem Meyerfeldena. W 1769 Brze?? był wa?nym o?rodkiem konfederacji barskiej i oparciem dla oddziału Kazimierza i Franciszka Pułaskich ^[17] . W 1792 Polacy pod wodz? Szymona Zabiełły stoczyli po Brze?ciem bitw? z Rosjanami.

W zaborze rosyjskim [ edytuj | edytuj kod ]

  Zobacz te?: Twierdza Brzeska .

Po III rozbiorze Polski w 1795 Brze?? przypadł Imperium Rosyjskiemu .

W 1833 imperator Mikołaj I Romanow nakazał budow? twierdzy w Brze?ciu. Miał to by? system fortyfikacji, trzymaj?cych w ryzach podbit? Polsk? ^[17] .

Na terenie zamku i miasta zbudowano twierdz? według projektow Maleckiego, Opermana i Feldmana. Zabudow? miejsk? podobnie jak w Bobrujsku wyburzono, poza niektorymi budynkami murowanymi jak np. klasztorem jezuitow z 1623, gdzie umieszczono kancelari? i klasztorem bazylianow (Białym Pałacem) z 1629, gdzie umieszczono kasyno oficerskie. W Białym Pałacu wła?nie w marcu 1918 podpisano pokoj brzeski pomi?dzy Imperium Rosyjskim i Cesarstwem Niemieckim . Twierdza składała si? z Cytadeli i trzech dzieł obronnych (Kobry?skiego, Woły?skiego i Terespolskiego) poł?czonych czterema mostami i bramami. Umocnienie Woły?skie powstało na miejscu ?redniowiecznego grodziska i klasztoru bernardynow z 1781, ktory przebudowano na szpital. Po?niej Rosjanie wielokrotnie rozbudowywali twierdz?. W jednej z fos twierdzy pochowano potajemnie ksi?dza Stanisława Brzosk? (1831?1865), ktory był jednym z najdłu?ej działaj?cych dowodcow w powstaniu styczniowym .

Według imperialnych danych w 1897 Brze?? liczył 46?568 mieszka?cow, b?d?c trzecim najludniejszym miastem guberni grodzie?skiej po Białymstoku i Grodnie .

W 1902 w Brze?ciu sformowano jeden z pierwszych imperialnych oddziałow aeronautycznych wyposa?onych w balony obserwacyjne (pi?ty, po Ossowcu, Modlinie (Nowogeorgijewsk), D?blinie (Iwangorod) i Warszawie) ^[18] . W 1906 otwarto Park Miejski.

W latach 1911?1914 Rosjanie ponownie rozbudowali umocnienia twierdzy, wznosz?c zewn?trzn? lini? obronn? o długo?ci 45 km, zło?on? z czternastu fortow poło?onych w odległo?ci 6?7 km od twierdzy ^[19] .

Podczas I wojny ?wiatowej twierdza nie została jednak wykorzystana w celach obronnych. Rosjanie opu?cili j? bez walki we wrze?niu 1915, podpalaj?c miasto, ktore spłon?ło w 80%. W 1918 Cesarstwo Niemieckie i Austro-W?gry podpisały w Brze?ciu dwa traktaty pokojowe: z Ukrai?sk? RL i z Rosyjsk? FSRR . Do lutego 1919 Brze?? pozostawał pod okupacj? niemieck? ^[19] .

W granicach odrodzonej Polski [ edytuj | edytuj kod ]

9 lutego 1919 Brze?? został odbity z r?k Niemcow przez polski ochotniczy oddział Samoobrony Wile?skiej pod dowodztwem podrotm. Jerzego D?browskiego . Polski oddział poniosł niewielkie straty, zdobywaj?c jednocze?nie na Niemcach znaczne ilo?ci sprz?tu. Wkrotce do Brze?cia dotarły od zachodu jednostki 9 Dywizji Piechoty dowodzonej przez gen. Antoniego Listowskiego . Ochotnicy z Samoobrony Wile?skiej weszli w jej skład jako Dywizjon Jazdy Wile?skiej ^[19] .

Po wojnie Brze?? wraz z zachodnim Polesiem wszedł w skład Rzeczypospolitej Polskiej i stał si? w 1921 stolic? wojewodztwa poleskiego . Wojewod? był m.in. Wacław Kostek-Biernacki . W 1930 w twierdzy brzeskiej przetrzymywano wielu wi??niow opozycyjnych (m.in. Wincenty Witos , Wojciech Korfanty , Norbert Barlicki , Stanisław Dubois , Herman Lieberman ), ktorzy za swoj? działalno?? w Centrolewie stan?li przed s?dem w słynnym procesie brzeskim .

W mie?cie stacjonowało wiele jednostek Wojska Polskiego , w tym dowodztwa Okr?gu Korpusu nr IX i 9 Grupy Artylerii oraz 35 Pułk Piechoty , 82 Syberyjski Pułk Piechoty , 4 batalion pancerny i 6 batalion saperow .

W 1929 i 1933 do miasta wł?czano cz??ci gmin Kamienica ?yrowiecka i Kosicze ^{[20] [21]} . W 1933 terytorium miasta powi?kszono tak?e kosztem gminy Kobylany ^[22] .

W 1931 miasto liczyło 48?431 mieszka?cow. Brze?? był wowczas pi?tym (po Lwowie , Wilnie , Stanisławowie i Grodnie) najludniejszym miastem spo?rod utraconych przez Polsk? 14 lat po?niej.

W maju 1937 w mie?cie doszło do rozruchow anty?ydowskich , w ktorych zgin?ło trzech ?ydow a ponad pi??dziesi?ciu zostało rannych. Dzielnica ?ydowska została zdemolowana. Starosta i policja pozostali bierni. Rownie? wojsko, mimo obecno?ci w mie?cie, nie interweniowało. W rezultacie zamieszki trwały 16 godzin ^[23] .

Okupacja radziecka i niemiecka [ edytuj | edytuj kod ]

W czasie kampanii wrze?niowej stacjonowały tu 151. i 152. eskadry my?liwskie ^[24] , a tak?e 16 Eskadra Towarzysz?ca ^[25] . W dniach 7-11 wrze?nia 1939 w mie?cie przebywał marszałek Edward Rydz-?migły wraz z Kwater? Głown? Naczelnego Wodza ^[26] . 11 wrze?nia sformowano tu improwizowane Zgrupowanie ?Brze??” , ktore w dniach 14?17 wrze?nia broniło twierdzy przed atakami niemieckiego XIX Korpusu Armijnego (mot.) ^[27] .

  Zobacz te?: Obrona twierdzy brzeskiej (1939) .

W Brze?ciu ?ołnierze Armii Czerwonej z 29. Brygady Czołgow pod dowodztwem kombryga Siemiona Kriwoszeina przej?li miasto i twierdz? od dowodcy niemieckiego XIX KA (mot.).

Po 17 wrze?nia 1939 miasto zostało zaanektowane przez ZSRR i przekazane do Białoruskiej SRR jako o?rodek administracyjny nowo powołanego obwodu brzeskiego . 22 wrze?nia 1939, na ulicy Unii Lubelskiej odbyła si? wspolna defilada wojsk niemieckich i radzieckich.

W 1941 odbyła si? obrona twierdzy przed wojskami niemieckimi .

W czasie okupacji niemieckiej działało w mie?cie getto , a Niemcy wymordowali wi?kszo?? miejscowych ?ydow w Bronnej Gorze. Niemcy okupowali Brze?? do lipca 1944, po czym rozpocz?ła si? ponowna okupacja radziecka.

Okres powojenny [ edytuj | edytuj kod ]

Po II wojnie ?wiatowej Brze?? wszedł w skład Białoruskiej SRR i stał si? centrum administracyjnym obwodu brzeskiego . Miasto stało si? jednym z najwi?kszych o?rodkow przemysłowych republiki, stacjonował w nim silny radziecki garnizon wojskowy, działało tak?e najwa?niejsze z trzech przej?? granicznych pomi?dzy Polsk? a ZSRR. Liczba mieszka?cow gwałtownie wzrastała ^[28] . W latach 40. i 50. miały miejsce akcje przesiedle?cze Polakow z Brze?cia na terytoria w nowych granicach Polski. Z Brze?cia wyjechało 70,10% osob zarejestrowanych jako ch?tni do przesiedlenia, co stanowiło najwy?szy odsetek na terenie Białoruskiej SRR ^[29] .

W 1981 uruchomiona została w Brze?ciu komunikacja trolejbusowa .

Od 1991 nale?y do Białorusi , jest siedzib? władz obwodu.

Obwod brzeski uczestniczy w polsko-ukrai?sko-białoruskim Euroregionie Bug .

Demografia [ edytuj | edytuj kod ]

Zabytki [ edytuj | edytuj kod ]

istniej?ce:

• Klasztor Bernardynek w Brze?ciu z XVIII w. (ruina)
• Ko?cioł Podwy?szenia Krzy?a ?wi?tego w Brze?ciu z 1856. (katolicki)
• Ko?cioł ewangelicko-augsburski
• Twierdza z XIX ? XX wieku
• Cmentarz Armii Bułak-Bałachowicza
• Cmentarz katolicki z kwater? ?ołnierzy polskich z wojny 1920
• Cmentarz Tryszy?ski
• Zabudowa w ?Stylu zakopia?skim” (Kolonia Wawelberga)
• synagoga Choralna
• Wielka Synagoga
• katedra eparchii brzeskiej i kobry?skiej

zabytki modernistyczne z okresu II RP (1918?1939)

• Bank, proj. Marian Lalewicz
• Dom Harcerza z 1932, proj. Jozef Rybicki
• Urz?d Wojewodzki z 1938, proj. Stanisław Papiewski
• Bank Polski z 1926, proj. Stanisław Filasiewicz
• Szkoła Rzemiosł z 1937, proj. Jerzy Beill
• Kolonia mieszkaniowa ?Narutowicza” z lat 1921?1939, proj. Julian Lisiecki , Marcin Weinfeld , ul. Lewaniewskiego (d. Pułaskiego)
• Hotel oficerski z 1938, proj. Jan Zachwatowicz
• Kasa Chorych z 1929, proj. Szymon Syrkus z ?on? Helen?
• Kasyno Urz?dnicze z lat 30. XX wieku
• dom wojewody poleskiego (obecnie Konsulat Rosji)

nieistniej?ce:

• Zamek w Brze?ciu
• Monaster ?w. Symeona Słupnika
• Ko?cioł Trynitarzy pw. ?w. Barbary i klasztor
• Ko?cioł Bernardynek pw. Niepokalanego Pocz?cia NMP i klasztor
• Ko?cioł Bernardynow pw. ?w. Jana Chrzciciela i ?w. Anny i klasztor
• Ko?cioł parafialny ?w. Krzy?a
• Ko?cioł Brygidek pw. Zwiastowania NMP i klasztor (od 1855 wi?zienie)
• Ko?cioł Jezuitow pw. Imienia Jezus i ?w. Kazimierza i Collegium Sapiehanum (przy rynku)
• Ko?cioł Dominikanow pw. ?w. Zofii i klasztor
• Ko?cioł Augustianow pw. ?w. Trojcy i klasztor (przy rynku)
• Cerkiew katedralna ?w. Mikołaja
• Cerkiew ?w. Michała Archanioła
• Cerkiew unicka ??. Piotra i Pawła i klasztor greckokatolicki
• Cerkiew ?w. Przemienienia Pa?skiego
• Cerkiew ?w. Trojcy
• Monaster Narodzenia Matki Bo?ej
• Synagoga Wielka
• synagoga choralna z poł. XIX wieku

Muzea [ edytuj | edytuj kod ]

• Muzeum Miasta
• Muzeum Odzyskanych Dzieł Sztuki ^[30]
• Mezeum Krajoznawcze ^[30]
• Muzeum Archeologiczne ?Berestje”
• Muzeum Techniki Kolejowej
• Muzeum Obrony Twierdzy Brzeskiej

Transport [ edytuj | edytuj kod ]

Wa?ny w?zeł kolejowy i drogowy; port rzeczny na kanale Dniepr-Bug ; poło?ony 17 km od miasta port lotniczy ( Telmy Rz?dowe ? Тельмы 2).

Linie kolejowe ł?cz? Brze?? z wieloma miastami (poł?czenia bezpo?rednie):

• Brze?? ? Mi?sk ? Moskwa ? Nowosybirsk
• Brze?? ? Mi?sk ? Petersburg
• Brze?? ? Mi?sk ? Wilno ? Krolewiec
• Brze?? ? Astana
• Brze?? ? Kowel ? Kijow
• Brze?? ? Połowce ? Czeremcha
• Brze?? ? Biała Podlaska ? Warszawa ? Berlin ? Frankfurt nad Menem

Głown? stacj? kolejow? miasta, a jednocze?nie stacj? graniczn?, jest Brze?? Centralny .

Przez połnocne obrze?a Brze?cia przebiega droga magistralna M1 , cz??? trasy mi?dzynarodowej E30 Cork ? Omsk . W mie?cie znajduj? si? trzy przej?cia graniczne ? dwa drogowe ( Terespol-Brze?? , Kukuryki-Kozłowiczy ) i jedno kolejowe .

Komunikacj? miejsk? w Brze?ciu obsługuj? autobusy i trolejbusy .

Ruch bezwizowy [ edytuj | edytuj kod ]

26 grudnia 2017 r. zostało przez prezydenta Białorusi Aleksandra Łukaszenk? podpisane rozporz?dzenie, ktore umo?liwiło podro? do Brze?cia bez posiadania wizy . Od turystow wymaga si? jednak wykupienia wycieczki na Białoru?. Do bezwizowej strefy obok Brze?cia zostały rownie? wł?czone rejony: brzeski , ?abinecki , pru?a?ski , ?wisłocki , kamieniecki w tym Puszcza Białowieska na terenie Białorusi ^[31] .

Sport [ edytuj | edytuj kod ]

Przed wojn? w mie?cie działało kilka polskich klubow piłkarskich, m.in. wojskowe WKS 82 pp Brze?? (trzykrotny mistrz Polesia ), WKS 4 dsp Brze?? (dwukrotny mistrz Polesia) oraz WKS Brze?? , Ruch Brze?? i Pogo? Brze?? (jednokrotni mistrzowie Polesia). Obecnie w Brze?ciu na boisku kompleksu sportowego “Brzeski” ogl?da? mo?na m.in. piłkarzy Dynama Brze?? , wyst?puj?cych w białoruskiej ekstraklasie i hokeistow HK Brze?? w Brzeskim pałacu lodowym .

Urodzili si? w Brze?ciu [ edytuj | edytuj kod ]

• Nina Andrycz ? polska aktorka,
• Menachem Begin ? izraelski polityk, premier Izraela, laureat Nagrody Nobla,
• Alaksandr Cwikiewicz ? białoruski historyk i polityk,
• Bolesław Drukier ? polski pedagog i historyk, działacz komunistyczny,
• Sykstus Estko ? polski dowodca wojskowy, generał brygady armii Ksi?stwa Warszawskiego,
• Jerzy Fedorowski ? polski paleontolog, geolog, profesor, rektor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu,
• Zdobysław Tomasz Flisowski ? polski profesor, wykładowca Politechniki Warszawskiej, polityk, minister edukacji narodowej w latach 1992?1993,
• Emilia Hi?owa ? polska architektka, działaczka społeczna i polityk,
• Władysław Jaskolski ? major Wojska Polskiego, obro?ca Twierdzy Brzeskiej,
• Władysław Jaszczołt ? polski prawnik, polityk, działacz pa?stwowy II Rzeczypospolitej,
• Piotr Karpusiuk ? białoruski duchowny prawosławny, biskup Egzarchatu Białoruskiego ,
• Uładzimir Karwat ? białoruski pilot wojskowy,
• Roman Klim ? polski regionalista, tworca Muzeum Wisły w Tczewie ,
• Sławoj Kucharski ? polski farmaceuta, profesor,
• Władysław Kufko ? polski artysta malarz,
• Abraham Kupchik ? ameryka?ski szachista pochodzenia ?ydowskiego
• Julija Nie?ciarenka ? białoruska lekkoatletka,
• Jan Lebenstein ? polski artysta, malarz i grafik,
• Jerzy Lileyko ? polski historyk sztuki, emerytowany profesor zwyczajny KUL ,
• Jerzy Lipman ? polski operator filmowy,
• Jerzy Maj ? polski farmakolog,
• Mitrofan (Znosko-Borowski) ? rosyjski biskup prawosławny ,
• Janina Natusiewicz-Mirer ? polska działaczka społeczna, historyczka sztuki i archeolo?ka, działaczka opozycji demokratycznej w PRL, zgin?ła w 2010 w katastrofie prezydenckiego samolotu pod Smole?skiem,
• Jan Ursyn Niemcewicz ? polski wła?ciciel ziemski i działacz społeczny na Polesiu, pierwszy w II Rzeczypospolitej prezydent Brze?cia Litewskiego,
• Jan Wojciech Osiecki ? polski mechanik specjalizuj?cy si? w teorii drga?, dynamice maszyn oraz zajmuj?cy si? sterowaniem pociskami rakietowymi, profesor Politechniki ?wi?tokrzyskiej ,
• Juliusz Pietrachowicz ? polski puzonista , profesor Akademii Muzycznej w Warszawie,
• Stanisław Potrzebowski ? polski duchowny rodzimowierczy ,
• Aleksandr Prochorow ? rosyjski piłkarz pochodzenia białoruskiego,
• Siarhiej Pryłucki ? białoruski poeta i tłumacz,
• Stefan Rudnia?ski ? polski filozof i pedagog, profesor filozofii na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie ,
• Stefan Sawicki ? polski uczony, emerytowany profesor zwyczajny KUL ,
• Stanisław Antoni Salmonowicz ? polski prawnik, profesor historii prawa na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu ,
• Michał Sulej ? polski kompozytor, pedagog, dyrygent,
• Janusz Ignacy Symonides ? polski prawnik , dyplomata i wykładowca uniwersytecki,
• Bolesław Ulanowski ? polski historyk prawa, prawa ko?cielnego, profesor,
• Ganna Walska ? ameryka?ska sopranistka pochodzenia polskiego,
• Nadie?da Zi?ba ? polska badmintonistka białoruskiego pochodzenia,
• Aleksy Znosko ? białoruski duchowny.

Zwi?zani z Brze?ciem przez swoj? działalno?? [ edytuj | edytuj kod ]

• Władysław Byszek ? polski pedagog, członek kierownictwa Ruchu Miecz i Pług,
• Adolf Bon ? polski nauczyciel, społdzielca i działacz chłopski, poseł na Sejm I kadencji (1922?1927),
• Łukasz Dzieku?-Malej ? białoruski duchowny baptystyczny , działacz narodowy Białorusi, w latach 1921?1945 mieszkaniec Brze?cia
• Henryk Julian Gay ? polski architekt i in?ynier, autor licznych projektow budynkow w Brze?ciu,
• Alina Jaroszewicz ? polska działaczka społeczna i o?wiatowa, prezes Klubu Polskiego w Brze?ciu oraz oddziału brzeskiego ZPB, redaktor naczelny ?Ech Polesia”,
• Władysław Milewicz ? polski lekarz, wieloletni dyrektor szpitali miejskich w Brze?ciu nad Bugiem, senator V kadencji (1938?1939),
• Konstanty Plisowski ? polski dowodca wojskowy, dowodca obrony twierdzy brzeskiej w 1939

Miasta partnerskie [ edytuj | edytuj kod ]

• Biała Podlaska ,
• Łuck ,
• Botoszany ,
• Plewen ,
• Pietrozawodsk ,
• Orzeł ,
• Ravensburg ,
• Sint-Niklaas

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

• Garnizon Brze??
• 19 Korpus Armijny Imperium Rosyjskiego
• 82 Syberyjski Pułk Piechoty
• konferencje Gestapo-NKWD

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Adam Bobryk : Przemiany pozycji Polakow w stratyfikacji społecznej mieszka?cow Brze?cia jako miasta pogranicza. W: Polska-Białoru?. Problemy s?siedztwa . Henryk Chałupczak, El?bieta Michaluk (red.). Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, 2005. ISBN  83-227-2388-1 .
• Brze?? ? brama Polesia. W: Grzegorz R?kowski : Czar Polesia . Pruszkow: Rewasz, 2005, seria: Smak Kresow. ISBN  83-85557-92-X .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Krolestwa Polskiego hasło Brze??

• Brze?? Litewski , [w:] Słownik geograficzny Krolestwa Polskiego , t. I: Aa ? Dereneczna, Warszawa 1880, s. 399   .
• Jurkau Kutoczak ? Юрка? куточак ? Yury’s Corner. Фартэцыя ? Берасьц? 1836-1842 гг. . szlachta.io.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-14)].
• Twierdza.org Strona prezentuj?ca histori? Twierdzy Brzeskiej
• Oficjalna strona miasta . city.brest.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-07)].
• Album Brze?cia ( pol. )
• Katolickie nekropolie Brze?cia
• Historia ?ydow w Brze?ciu . sztetl.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-24)]. na portalu Wirtualny Sztetl
• Archiwalne widoki miasta w bibliotece Polona