Brytyjska Partia Wigow

Wigowie ? brytyjskie stronnictwo polityczne, a nast?pnie partia polityczna w parlamentach Anglii , Szkocji , Wielkiej Brytanii i Irlandii , powstałe w ko?cu XVII w. przeciw absolutyzmowi Stuartow. Pierwotnie (za ostatnich Stuartow ) nazywano ich ? petycjonistami ”, w odro?nieniu od broni?cych prerogatyw korony ? abhorrers ” ? zal??ka po?niejszych torysow ^[1].

Pomi?dzy latami 1680 i 1850 rywalizowali o władz? z Torysami . Pochodzenie Wigow bierze si? z konstytucyjnego monarchizmu i opozycji wobec absolutnej monarchii . Wigowie odegrali głown? rol? w Chwalebnej rewolucji w 1688 roku i stali si? wrogami krolow i pretendentow z rodu Stuartow , ktorzy byli wyznania rzymskokatolickiego . Wigowie przej?li pełn? kontrol? nad rz?dem w 1715 roku i pozostali całkowicie dominuj?cy, dopoki krol Jerzy III , wst?puj?c na tron w 1760 roku, nie pozwolił na powrot torysow ^[2]^[3].

1688?1689 [ edytuj | edytuj kod ]

Wigowie przyczynili si? walnie do zwyci?stwa tzw. chwalebnej rewolucji 1688 ? 1689 , kiedy wspolnie z torysami wezwali z Holandii namiestnika Wilhelma Ora?skiego , by stworzy? protestanck? przeciwwag? dynastyczn? dla prokatolickiego Jakuba II . Pomy?lne l?dowanie Wilhelma, na ktorego stron? przeszła armia angielska pod dowodztwem generała Johna Churchilla , i ucieczka Jakuba zabezpieczyły protestanck? sukcesj? Jerzego I ^[4]. Wigiem był te? John Locke , ktorego pisma utrwali? miały zdobycze rewolucji z 1688/89 roku.

XVIII wiek [ edytuj | edytuj kod ]

Poniewa? wigowie ze swej natury byli ugrupowaniem opozycyjnym, powstanie wigowskiego rz?du spowodowało w?rod nich rozłam. Było to mniej widoczne podczas panowania Wilhelma ( gabinet ministerialny był wynalazkiem Wilhelma), ktorego silne tendencje autokratyczne hamowały rozwoj systemu parlamentarno-gabinetowego. Przełom nast?pił, gdy w 1715 na pocz?tku panowania Hanowerczykow Jerzy I powołał rz?d jednolicie wigowski, w ktorym dominował generał James Stanhope i Charles Spencer, 3. hrabia Sunderland . Była to nagroda za wsparcie pretensji Niemca do władzy w Wielkiej Brytanii. Poza tym Jerzy I nie mowił po angielsku i wi?kszo?? czasu swoich rz?dow sp?dził w Hanowerze , co spowodowało, ?e ci??ar rz?dzenia krajem przerzucił na pierwszego ministra (premiera). Rozpocz?ł si? wowczas 45-letni okres rz?dow rozmaitych gabinetow wigowskich od 1715 do 1761 (tzw. ? Oligarchia Wigow ”).

Robert Walpole kierował najdłu?ej ( 1721 ? 1742 ) działaj?cym z tych rz?dow. Nast?pnie rz?dzili: Spencer Compton , Henry Pelham , Thomas Pelham-Holles, 1. ksi??? Newcastle . W gabinecie ksi?cia Newcastle najwi?ksz? rol? grał William Pitt, 1. hrabia Chatham .

XIX wiek [ edytuj | edytuj kod ]

W XIX wieku wigowie przekształcili si? w parti? liberaln? ? Liberal Party , ktora a? do pocz?tkow XX wieku była najbardziej licz?c? si? parti? obok konserwatystow ( Torysi przekształcili si? w 1832 roku w Parti? Konserwatywn? ? Conservative Party ) ^[1].

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

↑ ^a ^b wigowie , [w:] Encyklopedia PWN [dost?p 2024-01-21] .
↑ Whig Party - Facts & Summary - HISTORY.com . HISTORY.com. [dost?p 2018-05-31]. ( ang. ) .
↑ Whig and Tory , [w:] Encyclopædia Britannica [dost?p 2022-09-30] ( ang. ) .
↑ rewolucja angielska , [w:] Encyklopedia PWN [dost?p 2024-01-21] .

[:0-1] wigowie , [w:] Encyklopedia PWN [dost?p 2024-01-21] .

[2] Whig Party - Facts & Summary - HISTORY.com . HISTORY.com. [dost?p 2018-05-31]. ( ang. ) .

[3] Whig and Tory , [w:] Encyclopædia Britannica [dost?p 2022-09-30] ( ang. ) .

[4] rewolucja angielska , [w:] Encyklopedia PWN [dost?p 2024-01-21] .

[1]

[2]

[3]

[4]