Bristol

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bristol
Ilustracja
Punkty orientacyjne Bristolu
Herb
Herb
Dewiza : Virtute et industria
Pa?stwo

  Wielka Brytania

Kraj

  Anglia

Region

South West

Hrabstwo

Bristol

Burmistrz

Marvin Rees

Powierzchnia

110,07 km²

Wysoko??

11 m n.p.m.

Populacja  (2021)
? liczba ludno?ci
? g?sto??


425 215 [1]
3892 os./km²

Nr kierunkowy

0117

Kod pocztowy

BS

Tablice rejestracyjne

WP ? WZ

Podział miasta

34 dzielnice

Poło?enie na mapie Anglii
Mapa konturowa Anglii, na dole znajduje się punkt z opisem „Bristol”
Poło?enie na mapie Wielkiej Brytanii
Mapa konturowa Wielkiej Brytanii, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Bristol”
Ziemia51°27′N   2°35′W / 51,450000   -2,583333
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodro?ach
Strona internetowa
Granice hrabstwa Bristol na tle Anglii

Bristol ( wal. Bryste, IPA /?br?st?l/) ? miasto w południowo-zachodniej Anglii , poło?one przy uj?ciu rzeki Avon do Kanału Bristolskiego , 185 km na zachod od Londynu . Z populacj? 428,2 tys. mieszka?cow (2011) [2] Bristol zajmuje szoste miejsce w Anglii i dziewi?te w Wielkiej Brytanii . Formalnie stanowi on jednolit? jednostk? administracyjn? i zarazem samodzielne hrabstwo ceremonialne . Miasto jest najwi?kszym o?rodkiem regionu South West England . Do nadej?cia rewolucji przemysłowej , przez trzy stulecia Bristol był drugim lub trzecim pod wzgl?dem wielko?ci angielskim miastem. Podstaw? zamo?no?ci mieszka?cow był port, obecnie przeniesiony z centrum do uj?cia Avonu. Miasto szczyci si? ponad setk? zabytkow nale??cych do klasy I, najstarsze pochodz? jeszcze ze ?redniowiecza. Bristol jest pr??nym o?rodkiem kulturalnym, a tak?e naukowym (dzi?ki swoim dwom uniwersytetom). W mie?cie znajduje si? najstarszy w Anglii nieprzerwanie działaj?cy teatr oraz najstarszy ogrod zoologiczny zało?ony poza miastem stołecznym . W XX wieku najwa?niejsz? gał?zi? produkcji w Bristolu stał si? przemysł lotniczy. Miasto dysponuje te? mi?dzynarodowym portem lotniczym .

Granice miasta [ edytuj | edytuj kod ]

Granice miasta Bristol definiuje si? na kilka sposobow:

Poło?enie geograficzne [ edytuj | edytuj kod ]

Clifton Suspension Bridge w w?wozie rzeki Avon
Centralny plac miasta
Bristol na mapie topograficznej południowo-zachodniej Anglii

Bristol znajduje si? w południowo-zachodniej Anglii w pasie południowo-angielskich nizin, w obni?eniu mi?dzy wzgorzami Mendip a Cotswold . Miasto poło?one jest w dolinie rzeki Severn , w jej ko?cowym odcinku przy uj?ciu do Kanału Bristolskiego . Le?y nad rzek? Avon , ulegaj?c? pływom morskim .

Obszar uj?cia rzeki Severn, jak rownie? pobliskie wzgorza i cała kotlina, uformowane s? z wapienia [7] . Rzeki Avon i Frome , przebijaj?c si? przez wapienne skały, przyczyniły si? do powstania charakterystycznego pagorkowatego krajobrazu miasta. Rzeka Avon, płyn?ca od wschodu, z Bath , uformowała tzw. w?woz Avon , cz??ciowo wygładzony przez wody lodowcowe po ostatnim zlodowaceniu . W?woz niegdy? słu?ył ochronie portu bristolskiego oraz dostarczał miastu materiałow budowlanych. Obszary bezpo?rednio otaczaj?ce w?woz s? obecnie chronione przez zakaz budownictwa i eksploatacji gospodarczej. W?woz stanowi granic? administracyjn? miasta Bristol i hrabstwa Somerset .

Klimat [ edytuj | edytuj kod ]

Bristol, znajduj?cy si? na południu Anglii, jest jednym z najcieplejszych miast Wielkiej Brytanii, ze ?redni? roczn? temperatur? mi?dzy +10,2 a +12 °C [8] ; nale?y rownie? do najbardziej nasłonecznionych brytyjskich miast: liczba godzin słonecznej pogody waha si? pomi?dzy 1531 a 1885 [9] . Te cechy klimatu miasto zawdzi?cza osłaniaj?cym je wzgorzom; poło?enie w pobli?u Kanału Bristolskiego zwi?ksza natomiast poziom opadow. Suma opadow wynosi 741 ? 1 060 mm rocznie i jest zbli?ona do ?redniej krajowej [10] . Deszcz pada tu przez cały rok, jednak najbardziej deszczowe pory roku to jesie? i zima. Miasto znajduje si? pod silnym wpływem Oceanu Atlantyckiego , co sprawia, ?e ?rednia miesi?czna temperatura nigdy nie spada poni?ej 0 °C, cho? niekiedy zdarzaj? si? rownie? mrozy. Bristol znajduje si? w strefie bez?nie?nej, liczba ?nie?nych dni w roku wynosi od 0 do 5 [11] . Latem przewa?aj? dni ciepłe ze zmiennymi opadami, nasłonecznieniem i zachmurzeniem. Najbardziej zmienna jest wiosna, wyst?puj? wtedy zarowno wysokie, niemal letnie temperatury, jak i przymrozki.

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII rok
temp max. °C +7 +8 +11 +15 +18 +21 +23 +23 +20 +15 +11 +8 +15
temp min. °C +3 +2 +4 +7 +9 +12 +14 +14 +12 +9 +5 +3 +8
opad mm 97,7 53,8 85,9 65,0 92,5 70,6 79,8 56,6 64,5 113,3 118,6 117,0 1015,3

Temperatury minimalne i maksymalne w poszczegolnych miesi?cach i opady w Bristolu [12] [13]

?rodowisko naturalne [ edytuj | edytuj kod ]

Prochownia w Shirehampton , obecnie rezerwat ptactwa wodnego

Zanieczyszczenie powietrza w mie?cie i jego bezpo?rednim otoczeniu jest ?ci?le monitorowane. Najbardziej uci??liwym dla miasta zwi?zkiem jest dwutlenek azotu , pochodz?cy z produkcji przemysłowej [14] . Do niedawna w powietrzu znajdowało si? du?o ołowiu; problem znikn?ł jednak w 2003 po zamkni?ciu firmy Britannia Zinc. Jako?? wod rzek jest monitorowana zarowno pod wzgl?dem zanieczyszczenia biologicznego, jak i chemicznego; w 2008 stan wod był zadowalaj?cy [15] , aczkolwiek ci?gle istnieje zagro?enie bakteriami coli . Jak w ka?dym du?ym mie?cie, w Bristolu istotnym problemem jest hałas. Najwi?ksze nat??enie hałasu drogowego wyst?puje wzdłu? autostrad oraz w dzielnicy Eastville i miejscami przekracza 70 dB [16] . Spo?rod wszystkich skarg na hałas zło?onych przez mieszka?cow miasta, 59% dotyczyło hałasu w budynku, zwi?zanego głownie z gło?nym słuchaniem muzyki [17] . Z innych zagro?e? dla ?rodowiska wymieni? nale?y nielegalne wyrzucanie ?mieci; w takich sytuacjach władze miejskie reaguj? na bie??co [18] . Miasto walczy rownie? z inwazj? zawleczonych ro?lin i chwastow, rosn?cych głownie nad wodami. Nale?? do nich niecierpek gruczołowaty , rdestowiec ostroko?czysty i barszcz Mantegazziego [19] . Ro?liny te sprowadzono w celach ozdobnych, brak naturalnych wrogow spowodował ich niekontrolowan? inwazj?. Walk? z nimi rozpocz?to w 2007.

Na terenie miasta znajduje si? 9 rezerwatow przyrody [20] , głownie chroni?cych drzewostany i ptactwo. W Avonmouth , przemysłowej dzielnicy nad Kanałem Bristolskim znajduje si? rezerwat ptactwa wodnego; w Manor Woods ochronie podlega kompleks le?no-ł?kowy m.in. ze stanowiskiem czosnku nied?wiedziego [21] . Na terenie rezerwatu wyst?puj? rownie? chronione w Anglii zimorodki .

Historia [ edytuj | edytuj kod ]

Ruiny ko?cioła ?w. Piotra w Castle Park
Katedra bristolska
Miasto w 1873
Nowa architektura na Temple Meads

Prehistoria i czasy rzymskie [ edytuj | edytuj kod ]

Znaleziska sprzed 60 000 lat dokonane w podbristolskim Shirehampton i St Annes dowodz?, ?e osadnictwo na tych terenach si?ga paleolitu [22] . Młodsze znaleziska w postaci ?ladow grodzisk , odkryte w pobli?u Leigh Woods i Clifton przy w?wozie Avon , pochodz? z epoki ?elaza [23] . W czasach panowania rzymskiego w miejscu wspołczesnego Bristolu istniała osada Abona , poł?czona traktem z Bath . W pobli?u znajdowała si? te? kolejna osada oraz pojedyncze wille i niewielkie forty rzymskie [24] . Cało?? miała charakter wiejski, a najbli?szym wi?kszym o?rodkiem w tamtych czasach było Bath. Zorganizowane miasto o nazwie Brycgstow pojawiło si? w XI wieku. Jego nazwa w j?zyku staroangielskim oznaczała miejsce z mostem [25] .

?redniowiecze [ edytuj | edytuj kod ]

Bristol jest wspomniany w Domesday Book (1086) jako Bristou [26] . Normanowie docenili dogodne dla celow obronnych poło?enie miasta. Pod ich rz?dami Bristol zyskał w XI wieku jeden z najpot??niejszych zamkow południowej Anglii [27] . Zamek ten odegrał wa?n? rol? w wojnie domowej po ?mierci Henryka I . W 1138 twierdz? chciał zaj?? Stefan z Blois , jednak uznał j? za niemo?liw? do zdobycia [28] . Zamek istniał do XVI wieku.

Blisko?? Kanału Bristolskiego i ?eglowno?? Avonu spowodowały, ?e ju? w XII wieku miasto stało si? powa?nym portem, przez ktory przechodziła du?a cz??? towarow z i do Irlandii . W 1247 miasto otrzymało nowy most, ktory słu?ył a? do 1760. Wowczas wybudowano kolejny most, istniej?cy do dzisiaj [29] . Ułatwiona komunikacja i handel zaowocowały dalsz? ekspansj? terytorialn? miasta, głownie poprzez wchłanianie pobliskich miejscowo?ci. W ten sposob w 1373 powstało hrabstwo . Miasto rozwijało si? tak?e przemysłowo, staj?c si? centrum szkutnictwa i drobnej wytworczo?ci. Port nadal utrzymywał swoje znaczenie; to st?d w 1497 wyruszyła wyprawa Giovanniego Caboto do Ameryki. W XIV wieku Bristol był czwartym pod wzgl?dem wielko?ci miastem w Anglii z populacj? szacowan? na 15-20 tys. osob. Po epidemii d?umy w latach 1348-1349 liczba ludno?ci spadła do 10-12 tys. mieszka?cow. Podobna wielko?? zaludnienia utrzymała si? a? do XVII wieku [30] . Pod koniec ?redniowiecza kupcy przewie?li do miasta i spopularyzowali kwiat firletki chalcedo?skiej . Jest ona do dzi? nieoficjalnym symbolem miasta [31] .

Czasy nowo?ytne [ edytuj | edytuj kod ]

W 1542 w miejsce dotychczas istniej?cego opactwa ?w. Augustyna zało?ono diecezj? bristolsk? Ko?cioła Anglika?skiego , a sam ko?cioł zyskał rang? katedry. W efekcie miastu został natychmiast nadany status city [32] . W czasie angielskiej wojny domowej Bristol był okupowany przez rojalistow [33] . Miasto zostało opanowane pomimo umocnienia ?redniowiecznych fortyfikacji.

Wzrost liczby ludno?ci i uprzemysłowienie miasta zwi?zane były z rozwojem brytyjskich kolonii w Ameryce i szybkim wzrostem udziału w handlu niewolnikami . Bristol wraz z Liverpoolem stały si? centrum tego handlu. W latach 1700-1807 ponad 2 000 statkow z Bristolu przewiozło co najmniej 0,5 mln niewolnikow z Afryki do obu Ameryk [34] . Rywalizacja z Liverpoolem od około 1760, ograniczenia w handlu morskim w czasie wojen napoleo?skich i zakaz handlu niewolnikami w 1807 zło?yły si? na zacofanie techniczne Bristolu w porownaniu z nowymi centrami przemysłowymi połnocnej Anglii [34] . W tym czasie rozpocz?ła si? fala emigracji bristolskich rybakow; pocz?tkowo tylko pływali oni do Nowej Fundlandii , by z czasem zakłada? tam osady i zostawa? na stałe.

Po zerwaniu handlu na skutek wojny z Francj? (1793) i zlikwidowaniu w 1807 handlu niewolnikami , miasto podupadło na znaczeniu, przegrywaj?c wy?cig z Liverpoolem i centrami przemysłowymi połnocnej Anglii i West Midlands . W dodatku poło?enie portu w w?wozie Avon, zbawienne i daj?ce bezpiecze?stwo w ?redniowieczu , stało si? uci??liwe pod koniec XVIII wieku wobec wyst?puj?cych codziennie pływow . Utworzenie ?pływaj?cego portu”, zaprojektowanego przez Williama Jessopa, ostatecznie nie doszło do skutku. Pomimo to zaludnienie Bristolu wzrosło w przeci?gu XIX wieku pi?ciokrotnie, głownie na fali rewolucji technicznej. Tereny podmiejskie przeszły gwałtown? deruralizacj? , rozwoj miasta wi?zał si? z rozwojem handlu i nowego przemysłu [35] . Pocz?tkowo liczono te? na znajduj?ce si? w s?siedztwie Bristolu niewielkie zło?a w?gla, lecz ich wydobycie okazało si? nieopłacalne, cho? powstało niewiele kopal? [36] . Do rozwoju technicznego miasta przyczynił si? zwłaszcza in?ynier Isambard Kingdom Brunel , ktory zaprojektował kolej ł?cz?c? Bristol i stacj? London Paddington , dwa pionierskie statki SS Great Britain i SS Great Western, oraz most Clifton Suspension Bridge . Pierwsz? kaplic? metodystow w mie?cie zało?ył w 1739 John Wesley . Na przełomie wiekow, w latach 1793-1831 przez miasto przetoczyło si? kilka fal strajkow w prote?cie przeciw zbyt wysokiemu mytu na mo?cie miejskim. Strajki miały te? miejsce po odrzuceniu paktu reform z 1832.

Czasy najnowsze [ edytuj | edytuj kod ]

Podczas II wojny ?wiatowej Bristol powa?nie ucierpiał wskutek nalotow bombowych [37] . Pierwszy nalot miał miejsce 2 listopada 1940 ? na miasto zrzucono w sumie 15 000 bomb. 24 listopada zbombardowano szpital ?w. Piotra i cztery bristolskie ko?cioły. Burmistrz miasta, Alderman Thomas Underwood powiedział: ?Miasto ko?ciołow stało si? w jedn? noc miastem ruin [38] ”. Najdłu?sze bombardowanie miało miejsce w nocy z 3 na 4 stycznia 1941 i trwało 12 godzin. Niemcy zrzucili te? wowczas najwi?ksz? bomb? zwan? ?Szatanem”, o wadze 2 000 kg i długo?ci 250 cm (bez statecznikow), bomba jednak nie wybuchła [39] . Po?niej zademonstrowano j? podczas obchodow Dnia Zwyci?stwa w Londynie .

Po wojnie centrum miasta całkowicie odbudowano w stylu brutalistycznym , z du?? liczb? blokow mieszkalnych i gruntown? rozbudow? ulic. Obecnie wyburza si? bloki w centrum miasta, zast?puj?c je architektur? postmodernistyczn? . Doki przeniesiono do pobliskiego Avonmouth , 11 km od centrum miasta, a odbudowane doki w ?rodmie?ciu przeznaczono na u?ytek małej ?eglugi. W 2000 oddano do u?ytku centrum edukacyjne i wystawowe @Bristol . Budowa pochłon?ła 44,3 mln funtow z funduszy loterii narodowej a 43,4 mln funtow wnie?li partnerzy komercyjni [40] . Przy tej okazji przeprowadzono te? renowacj? dzielnicy przy dokach.

Polityka i administracja [ edytuj | edytuj kod ]

Rada miejska Bristolu składa si? z 70 radnych reprezentuj?cych 35 dzielnic. Na jedn? dzielnic? przypada wi?c dwoch radnych, ka?dy z nich sprawuje urz?d przez cztery lata, przy czym obydwu radnych nigdy nie wybiera si? rownocze?nie [41] . Obecna (2008) rada jest zdominowana przez labourzystow , cho? od 2005 zaznacza si? rownie? silny wpływ liberałow , na skutek czego lewica sprawuje rz?dy mniejszo?ciowe [42] . Bristol jako unitary authority ma te? pi?ciu własnych deputowanych do Izby Gmin parlamentu brytyjskiego (w 2008 było nimi czterech labourzystow i jeden liberał [43] ). S? oni wybierani w czterech okr?gach wyborczych: Bristol East , Bristol South , Bristol West oraz Kingswood. Pocz?wszy od nast?pnych wyborow granice okr?gow zostan? zmienione tak, aby pokrywały si? z granicami hrabstwa.

Hrabstwo ma od czasow ?redniowiecza wyj?tkowy w skali Anglii status. W 1835 hrabstwo przył?czyło niezale?ne miasto Clifton , a po wprowadzeniu w 1889 nowej jednostki administracyjnej ? gminy na prawach hrabstwa ( county borough ) ? status ten został nadany Bristolowi. Podczas reformy administracyjnej w 1974 przył?czono do miasta na krotko hrabstwo Avon, a w 1996 Avon odzyskał prawa hrabstwa a miastu nadano status unitary authority .

Dzielnice:

Demografia [ edytuj | edytuj kod ]

Ludno?? [ edytuj | edytuj kod ]

Statystyki wykonane w 2008 przez Narodowe Biuro Statystyk ustalaj? zaludnienie Bristolu na 416 900 osob [45] , co daje miastu czterdziest? siodm? pozycj? na li?cie hrabstw ceremonialnych Anglii [46] . Zgodnie ze spisem powszechnym z 2001 w granicach obszaru zabudowanego mieszkało 420 556 [47] , a w całym obszarze unitary authority ? 551 066 mieszka?cow [45] . daje to przy przyj?tej powierzchni 104,7 km² [47] g?sto?? zaludnienia 4 015 osob na kilometr kwadratowy, co jest siodmym pod wzgl?dem zag?szczenia obszarem w Anglii [48] .

Zgodnie z szacunkami na 2005, 89,3% populacji było białej (?rednia dla Wielkiej Brytanii 89,1%), 3,9% stanowili Azjaci (bez Chi?czykow, ?rednia brytyjska 5,3%), 2,8% okre?lało si? jako czarnoskorych lub czarnoskorych Brytyjczykow (przy 2,7% w skali kraju), 1,2% to Chi?czycy (0,7% w Wielkiej Brytanii) [49] .

Piramida wiekowa dla Bristolu według danych na 2001 [50]

Zatrudnienie [ edytuj | edytuj kod ]

W 2007 w mie?cie pracowało 67,9% osob w wieku aktywno?ci zawodowej, co jest wysokim wska?nikiem w porownaniu z regionem South West England ? 60,15, jak i ?redni? krajow? ? 62,2% [51] . Liczba osob w wieku produkcyjnym wynosiła 76,7% i była ni?sza od wska?nika ogolnobrytyjskiego (78,6%). Najwi?cej osob pracowało w usługach, nast?pnie w finansach, administracji publicznej, nast?pnie w hotelarstwie i turystyce [51] . ?redni tygodniowy zarobek brutto wynosił 460,1 GBP i był o 1,5 funta wy?szy od ?redniej krajowej. Bezrobocie w 2006 wynosiło 5% i było nieznacznie ni?sze ni? ?rednia krajowa ? 5,2% [52] . Krzywa bezrobocia nie odbiega w ci?gu ostatnich dziesi?ciu lat od wska?nikow i tendencji ogolnokrajowych.

Polonia [ edytuj | edytuj kod ]

W Bristolu działaj? placowki polonijne, m.in.: Oddział Polski Niepodległej, Poland Bridge Association Bristol, Polska Katolicka Sobotnia Szkoła im Jana Pawła II [53] .

Mniejszo?ci seksualne [ edytuj | edytuj kod ]

Flaga gejowskiego ruchu bears nad pubem na West Street

Bristol jest miastem deklaruj?cym pozytywne nastawienie do ?rodowisk LGBT . Władze miasta prowadz? kampani? informacyjn? adresowan? do tych ?rodowisk, istnieje specjalna strona internetowa [54] prowadz?ca poradnictwo i działalno?? informacyjn? zgodnie z polityk? rowno?ci w ro?no?ci [55] . W mie?cie działa 11 stowarzysze? grupuj?cych homo- i biseksualistow, mi?dzy innymi serwis zdrowotny i mediacyjny dla par prze?ywaj?cych kryzys [56] . Działaj? kluby dla gejow , organizowane s? koncerty, imprezy ?rodowiskowe i integruj?ce.

Religia [ edytuj | edytuj kod ]

Katedra katolicka w Clifton

Bristol jest miastem, na ktorego historii religia odcisn?ła du?e pi?tno. Od XVI wieku był siedzib? diecezji i miastem katedralnym, posiadaj?cym status city . Obecnie najbardziej rozpowszechnion? religi? w mie?cie jest chrze?cija?stwo ? przyznaje si? do niego 60% mieszka?cow miasta (72% dla całej Anglii). Jako niewierz?cy okre?la si? 25 procent mieszka?cow (15% w skali kraju), 2% wyznaje islam , ?adna inna religia nie ma powy?ej procenta [57] . 1,7 procent okre?liło sw? religi? jako ? rycerz Jedi ” [58] , co jest dziewi?tym wynikiem w Anglii ? oficjalnie nie traktuje si? tego jak wyznanie i cho? statystyki podaj? wyniki, nie uwzgl?dniaj? w klasyfikacji religii.

Ko?cioł anglika?ski podlega diecezji bristolskiej [59] obejmuj?cej rownie? Swindon [60] , a jej głownym ko?ciołem jest bristolska katedra. Diecezja bristolska ko?cioła katolickiego, podległa prowincji Birmingham , ma swoj? siedzib? w Clifton .

Gospodarka [ edytuj | edytuj kod ]

Najbardziej znany produkt z Bristolu. Ostatni lot Concorde’a

Miasto nale?y do dobrze prosperuj?cych. PKB na głow? wyniosł w 2001 ok. 15,5 tys. ￡, co jest warto?ci? o 23% wi?ksz? ni? ?rednia krajowa [61] . Daje to Bristolowi trzeci? pozycj? w Anglii, po Londynie i Nottingham , pi?t? w Wielkiej Brytanii i 34. w Unii Europejskiej pod tym wzgl?dem [62] . Bezrobocie w ostatnich latach spadło i zrownało si? ze ?redni? krajow? [52] .

Bristol od zawsze był du?ym portem handlowym, głownie w dziedzinie importu tytoniu , do XVIII wieku rownie? handlowano tu niewolnikami. Obecnie jest du?ym portem przeładunkowym i najwi?kszym importerem aut w Wielkiej Brytanii. Po wydzier?awieniu portu w 1991 zainwestowano w niego 330 mln ￡ i przeładunki wzrosły z 4 mln ton do 12 [63] .

Obecnie podstaw? gospodarki miasta jest przemysł lotniczy, nast?pnie sektor finansowy, informatyczny oraz turystyka [64] . Przemysł lotniczy daje zatrudnienie ponad 40 000 ludziom i obejmuje nie tylko takie kluczowe firmy jak Rolls-Royce , British Aircraft Corporation , ktora produkowała Concorde czy Airbus , ale rownie? małe i ?rednie przedsi?biorstwa. Szacuje si?, ?e 76% dostawcow z regionu dla tej gał?zi przemysłu to firmy małe i ?rednie [64] a ich liczba wci?? wzrasta. Organizacja grupuj?ca podmioty z bran?y, w 2003 zanotowała podwojenie liczby członkow [64] . Dobor kadr opiera si? przede wszystkim o absolwentow miejskich uczelni; oba uniwersytety maj? wydziały in?ynierii lotniczej. Przemysł lotniczy ma w mie?cie du?e tradycje: ju? w I wojnie ?wiatowej u?ywano wyprodukowanych w mie?cie samolotow Bristol F.2 Fighter , podczas drugiej wojny u?ywano samolotow Bristol Blenheim i Bristol Beaufighter (dlatego wła?nie miasto przeszło seri? zmasowanych atakow bombowych). W latach pi??dziesi?tych przestawiono produkcj? na samoloty cywilne. Firma od czasow wojny produkowała rownie? r?cznie wykonywane samochody i autobusy. W 1960 doszło do rozdzielenia si? cz??ci zakładow i powołania niezale?nych firm [65] . Obecnie w mie?cie znajduje si? firma wytwarzaj?ca balony na ogrzane powietrze .

Sektor finansowy zatrudnia 40 tys. pracownikow. W mie?cie działa 400 firm zaawansowanych technologii wł?cznie z krajowym laboratorium badawczym Hewlett-Packarda . Bristol jest siodmym miejscem pod wzgl?dem liczby odwiedzin obcokrajowcow ? do miasta przyje?d?a 9 mln go?ci [66] .

Nauka i szkolnictwo [ edytuj | edytuj kod ]

Uniwersytet Bristolski ? Victoria Rooms

W Bristolu znajduj? si? dwie wy?sze uczelnie: Uniwersytet Bristolski oraz Uniwersytet Zachodniej Anglii (dawniej Politechnika Bristolska, ktora zyskała status uniwersytecki w 1992 [67] ). W mie?cie znajduje si? rownie? pi?? koled?ow, w tym trzy o charakterze religijnym i teologicznym: Trinity College, Wesley College oraz Bristol Baptist College. Miasto dysponuje 129 placowkami nauczania pocz?tkowego [68] , siedemnastoma szkołami ?rednimi [69] i trzema miejskimi placowkami edukacyjno-o?wiatowymi. Po ?cisłym centrum Londynu, Bristol znajduje si? na drugim miejscu w Wielkiej Brytanii pod wzgl?dem nasycenia szkołami niepublicznymi [70] . Mi?dzy nimi znajduje si? Red Maid’s School, zało?ona w 1634 przez Johna Whitsona i b?d?ca najstarsz? w Anglii szkoł? dla dziewcz?t [71] .

Miasto ma du?e tradycje naukowe. Uniwersytet Bristolski zalicza si? do starszych w Anglii, tak zwanych red brick universities [a] [72] . W 1900 liczył czterystu studentow i miał jeden z najwy?szych odsetkow studentek, ok. 35% [73] . W Bristolu pracowali nobli?ci Paul Dirac (nagroda w 1933 za osi?gni?cia w dziedzinie mechaniki kwantowej ) oraz Cecil Frank Powell (nagroda w 1950 za fotograficzn? metod? obserwacji procesow j?drowych_. W mie?cie pracował rownie? wybitny dziewi?tnastowieczny chemik Humphry Davy . W 2005 angielski kanclerz skarbu uznał ponadczasowe osi?gni?cia miasta w dziedzinie nauki i techniki, wymieniaj?c je na li?cie sze?ciu ?miast nauki” [74] i obiecał sfinansowanie miastu parku nauki na przedmie?ciu Emerson’s Green kosztem 330 milionow funtow [75] .

Zabudowa i architektura [ edytuj | edytuj kod ]

Ko?cioł St. Mary Redcliffe
Spichlerz ? przykład bristolskiego stylu bizanty?skiego

Miasto charakteryzuje si? zabudow? eklektyczn?. Mo?na tu znale?? wi?kszo?? stylow, od ?redniowiecza a? po najnowsze tendencje w architekturze. W XIX wieku miasto wykształciło swoj własny styl, tzw. bristolski styl bizantyjski, ktorego przykłady przetrwały do dzi? [76] .

Architektura ?redniowieczna [ edytuj | edytuj kod ]

W ?redniowieczu istniał w mie?cie du?y zamek norma?ski, ktory przestał by? u?ywany w XVI wieku, kiedy zamieniono go w wi?zienie. W 1656 Oliver Cromwell nakazał jego zburzenie [77] . Miasto rozwijało si? w okolicy zamku, przy Starym Targu ( Old Market ), istniej?cym od XII wieku. Najstarszym zachowanym budynkiem w Bristolu jest St James Priory [78] , zbudowany w 1129. Inne przykłady budownictwa ?redniowiecznego to ko?cioły Wszystkich ?wi?tych ( All Saints ) [79] oraz ?w. Filipa i Jakuba [80] . Ko?cioł zakonu templariuszy znajduje si? obecnie w stanie ruiny. Katedra w Bristolu [81] została zbudowana w 1140 przez Roberta Fitzhardinga, ziemianina bristolskiego. Do dzi? przetrwał cz??ciowo ko?cioł St Mary Redcliffe ? najstarsze elementy znajduj? si? w przebudowanym ko?ciele o tej samej nazwie, zarazem najwy?szym budynku w mie?cie.

Architektura czasow Tudorow i Stuartow [ edytuj | edytuj kod ]

Okres architektury w stylu Tudorow przypadł na czas odbudowy miasta po pladze czarnej ?mierci i charakteryzował si? budow? obiektow ?wieckich, głownie dworkow i pałacow. Przykładem takiego budownictwa jest Ashton Court [82] . Budowano je głownie dla kupcow, ktorzy bogacili si? na handlu w porcie bristolskim. Z tego okresu pochodzi Royal Fort, do ktorego wycofali si? rojali?ci w angielskiej wojnie domowej [83] . Fort został zdobyty przez parlamentarzystow i zburzony, obecnie cz??ciowo odbudowany, znajduje si? w posiadaniu Uniwersytetu Bristolskiego. W okresie tym powstało rownie? kilka ko?ciołow, głownie zbudowanych poza ?cisłym centrum miasta. Kupcy funduj?cy te obiekty nie chcieli dodatkowo zag?szcza? i tak ju? zaludnionego i niezdrowego centrum. Za czasow Stuartow prowadzono dalsz? ekspansj? terytorialn? miasta, budowano rownie? dwory takie jak Goldney Hall i Kings Weston [84] . Okres ten przypada na handel niewolnikami, ktorego port bristolski był wa?nym elementem; handlarze budowali obok posiadło?ci ziemskich rownie? du?e domy w centrum i bezpo?rednim otoczeniu. Przykład takiej architektury znale?? mo?na na Queen Square.

Czasy georgia?skie i wiktoria?skie [ edytuj | edytuj kod ]

Nowy most, zbudowany w 1732, zagwarantowany został miastu ustaw? parlamentarn?. Doprowadziło to do konieczno?ci przebudowy cz??ci centrum; wyburzono trzydzie?ci domow bezpo?redniej okolicy mostu, ko?cioł ?w. Mikołaja i tzw. Stary Bajzel ( Old Shambles ) [85] . W 1766 Teatr Krolewski, najstarszy z nieprzerwanie działaj?cych teatrow angielskich [86] , przeniosł si? do siedziby Copper’s Hall. Budownictwo ?wieckie obfitowało w liczne kamienice, takie jak np. Georgian House Hall, w ktorym mieli si? po raz pierwszy spotka? William Wordsworth i Samuel Taylor Coleridge [87] . Pocz?tek XIX wieku przypada na okres rozwoju architektury w stylu regencji, charakteryzuj?cy si? kolumnami przy wej?ciu frontowym, trojk?tnym zwie?czeniem dachu i lekko?ci? budowy. Z tego okresu pochodzi Victoria Rooms i budynek muzeum miejskiego. Było to jednak tylko wst?pem do epatuj?cej bogactwem architektury wiktoria?skiej. Dla Bristolu to okres prosperity i rozwoju terytorialnego, tote? wi?kszo?? budownictwa w tym stylu znajduje si? na przedmie?ciach miasta, głownie w Clifton. Okres ten charakteryzuje si? rownie? du?ym rozwojem budownictwa dla robotnikow, głownie na przedmie?ciach Bristolu.

Z ko?ca dziewi?tnastego wieku pochodzi styl w architekturze przemysłowej zwany bristolskim stylem bizantyjskim. Odznaczał si? głownie wykorzystaniem polichromicznej cegły i dekoracyjnymi łukami. W stylu tym budowano głownie budynki fabryczne, magazynowe i miejskie. Do dzi? zachowały si? m.in. Colston Hall [88] i spichlerz (patrz fotografia). Do budowy wykorzystywano piaskowiec wydobywany z okolicy ? z niego powstała mi?dzy innymi stacja Bristol Temple Meads .

XX wiek i architektura wspołczesna [ edytuj | edytuj kod ]

Minione stulecie to okres dalszego rozwoju miasta i poszerzania granic. Z pocz?tku wieku pochodzi Willis Memorial Building, oddany do u?ytku w r. 1912, obecnie siedziba uniwersytetu. Budynek, wybudowany w stylu neogotyckim, miał przypomina? uniwersyteckie budowle z Oksfordu i Cambridge [89] [90] . Podczas II wojny ?wiatowej miasto przeszło szereg bombardowa? ? mi?dzy innymi całkowicie zniszczono handlow? dzielnic? Broadmead. Po wojnie odbudowano miejsce w stylu brutalistycznym , z przewag? wie?owcow i blokow mieszkalnych (patrz panorama miasta). Obecnie odbudowano i zmodernizowano całkowicie Broadmead, niszcz?c rownie? powojenne wie?owce [91] .

Zabytki [ edytuj | edytuj kod ]

Panorama Bristolu
Panorama Bristolu

Transport [ edytuj | edytuj kod ]

System komunikacyjny Bristolu
Najstarszy istniej?cy dworzec kolejowy ?wiata
Dworzec Temple Meads obecnie

Bristol le?y na przeci?ciu wa?nych szlakow drogowych ? autostrad M 4 i M 5, jak rownie? linii kolejowych ł?cz?cych Wali? z Londynem i południowy Zachod Anglii z połnoc? i Szkocj?. Podstaw? transportu lokalnego stanowi? autobusy, do celow turystycznych słu?y linia promowa. Miasto posiada lotnisko mi?dzynarodowe.

Transport kolejowy [ edytuj | edytuj kod ]

  Zobacz te?: Severn Beach Line .

Bristol le?y na przeci?ciu szlakow kolejowych z Cardiff i Swansea do Londynu oraz z Penzance do Birmingham i dalej do Szkocji . Miasto ma rownie? lokalne linie do Avonmouth i Swindon . Na terenie miasta znajduj? si? dwa dworce kolejowe: Bristol Temple Meads , obsługuj?cy ruch kombinowany samochodowo ? kolejowy oraz Bristol Parkway , a tak?e trzyna?cie przystankow do obsługi ruchu podmiejskiego.

Pocz?tki si?gaj? 1840, kiedy oddano do u?ytku dworzec Bristol Temple Meads , zaprojektowany i wykonany przez Isambarda Kingdom Brunela . Pierwszy budynek dworcowy, w ktorym obecnie mie?ci si? Muzeum Imperium Brytyjskiego, jest obecnie najstarszym istniej?cym budynkiem dworcowym ?wiata [92] i jest zabytkiem klasy I, zgłoszonym do listy ?wiatowego dziedzictwa UNESCO . Istniej?cy budynek dworca wzniesiono w 1870. Obecnie pod wzgl?dem obsługi ruchu pasa?erskiego znajduje si? na 19 miejscu w Wielkiej Brytanii, a 15 poza Londynem. Obsługuje 6 549 000 pasa?erow rocznie, a od 2002 liczba podro?nych zwi?kszyła si? o 26 procent [93]

Transport drogowy [ edytuj | edytuj kod ]

Miasto le?y przy przeci?ciu si? autostrad M5 z Exeteru do Birmingham oraz M4 z Londynu do Cardiff i Swansea . Uzupełniaj? je droga krajowa A32 ł?cz?ca M4 z centrum miasta i dzielnic? Ashley Down oraz autostrada M49 z Bristolu do mostu na rzece Severn . W granicach miasta le?y du?y punkt serwisowy na autostradzie M5 ? Gordano. Przez miasto przebiegaj? trasy autobusow dalekobie?nych wszystkich wa?nych linii, ł?cznie z National Express .

Transport miejski i lokalny [ edytuj | edytuj kod ]

Miasto nie jest dobrze obsługiwane przez system kolei podmiejskiej, nieracjonalny ze wzgl?du na ukształtowanie terenu. Ci??ar obsługi ruchu miejskiego spoczywa na autobusach. Linie lokalne obsługuje kilka firm, a dwie najwi?ksze z nich to First Travel i Wessex Connect . Do celow turystycznych wykorzystywane jest poł?czenie promowe rzek? Avon do portu w Avonmouth . Mimo poło?enia na wzgorzach, miasto jest przyjazne dla rowerzystow. W przeciwie?stwie do wielu innych miast, jedno?lady mog? korzysta? z torow autobusowych i kontrpasow [94] . Miasto posiada g?st? sie? drog rowerowych, zarowno w mie?cie, jak i o znaczeniu rekreacyjno-turystycznym. W regionie do pracy rowerem doje?d?a 3,6% populacji [95] .

?rodek transportu Bristol % Anglia %
Samochod 55.20 61.78
Pieszo 12.78 9.68
Autobus 11.08 4.72
Pasa?er samochodu 6.35 6.77
Rower 4.12 2.52
Motocykl 1.67 1.06
Poci?g 0.76 3.12
Taxi 0.25 0.36
Inne 0.31 0.49
Odległo?? z pracy do domu w milach 7.40 9.48

Sposob dojazdu do pracy mieszka?cow Bristolu w porownaniu z przeci?tn? krajow? [95]

Transport lotniczy [ edytuj | edytuj kod ]

Lotniskiem miasta jest Port lotniczy Bristol ( BRS / EGGD ), znajduj?cy si? na południowych przedmie?ciach mi?dzy Bristolem i Nailsea , odnowiony gruntownie w 2001. Mo?liwe s? poł?czenia z Polsk? (Katowicami, Poznaniem, Warszaw?, Krakowem, Gda?skiem, Łodzi?, Wrocławiem, Rzeszowem).

Kultura [ edytuj | edytuj kod ]

Old Vic, siedziba najstarszego nieprzerwanie działaj?cego teatru angielskiego
Najwi?ksza impreza sportowo-kulturalna miasta Bristol International Balloon Fiesta

Najstarszym działaj?cym w mie?cie teatrem i jednocze?nie najdłu?ej nieprzerwanie działaj?cym teatrem Anglii (od 1766) jest Theatre Royal na 400 miejsc. W mie?cie działa rownie? szkoła teatralna Bristol Old Vic Theatre School, obecnie niezale?nie od teatru o tej samej nazwie. Najwi?ksz? scen? miasta jest Bristol Hippodrome, zbudowany w 1912 i mog?cy pomie?ci? 1981 widzow [96] , podobn? pojemno?? ma hala koncertowa Bristol Beacon (poprzednio nazwana Colston Hall), zbudowana w bristolskim stylu bizanty?skim. Obie sceny wykorzystywane s? do imprez rangi krajowej i ponadregionalnej. Inne sceny teatralne miasta to Tobacco Factory, QEH i znajduj?cy si? w Clifton Redgrave Theatre. W mie?cie działa 76 społek teatralnych ro?nego rodzaju [97] , zrzeszone w zwi?zku Bristol Theatre. Najwi?ksza z nich to Residence [98] , zajmuj?ca si? administracj?, sprawami logistycznymi i socjalnymi bristolskich teatrow.

Od lat 70. Bristol stał si? scen? dla zespołow graj?cych ro?ne odmiany muzyki rockowej , punk rocka , hip-hopu . W mie?cie działał zespoł instrumentalny Pigbag , graj?cy post-punk [99] i osi?gaj?c trzecie miejsce na Top20 [100] . Z Bristolu pochodzi nurt w hip-hopie trip hop , zwany rownie? Bristol sound . Reprezentuj? go zespoły Portishead , Tricky i Massive Attack . Miasto jest rownie? o?rodkiem stylu drum and bass z zespołami Roni Size czy DJ Krust . Miasto przyci?gn?ło uwag? mi?dzynarodow? sw? scen? muzyczn? na pocz?tku lat dziewi??dziesi?tych [101] .

Muzeum miejskie Bristolu posiada zbiory obejmuj?ce zbiory eksponatow z historii naturalnej , archeologii , szkło i ceramik?. Muzeum przemysłu i techniki zostało zamkni?te w 2006, z perspektyw? ponownego otwarcia w 2011 [102] . W Bristolu znajduje si? rownie? kilka galerii, wystawiaj?cych prace wspołczesnych artystow, prezentuje je tu rownie? bristolski artysta graffiti Banksy . Bristol jest rownie? domem studia animacyjnego Aardman Animations , zdobywcy Oscarow . Ma tu siedzib? zachodni oddział BBC , ktorego specjalno?ci? s? filmy przyrodnicze.

Z Bristolem zwi?zani byli poeci Robert Southey i Thomas Chatterton , mieszkali tu rownie? poeci Samuel Taylor Coleridge , ktory po?lubił mieszkank? Bristolu oraz William Wordsworth . W mie?cie urodził si? portrecista Thomas Lawrence oraz aktor filmowy Cary Grant [103] .

Bristol walczył o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury w 2008 r., ust?pił Liverpoolowi .

Sport i rekreacja [ edytuj | edytuj kod ]

Stadion Ashton Gate z Clifton Suspension Bridge w tle

Miasto ma dwie zawodowe dru?yny piłkarskie; Bristol City F.C. , graj?cy w II lidze i czwartoligowy Bristol Rovers F.C. oraz kilka klubow klasy amatorskiej. Najstarszym klubem miasta jest Rovers, ktory został zało?ony w 1883. Miasto posiada rownie? klub rugby , pierwszoligow? dru?yn? krykieta Gloucestershire C.C.C. oraz klub rugby odmiany rugby league Bristol Sonics. Co roku odbywa si? połmaraton, a w 2001 rozegrano tu mistrzostwa ?wiata w połmaratonie. Lekkoatletyka jest domen? kilku klubow sportowych miasta ? Bristol West A.C. czy Westbury Harriers. Najwi?ksz? imprez? cykliczn? odbywaj?c? si? w mie?cie, organizowan? na błoniach miejskich The Downs [104] , s? coroczne zawody balonow na ogrzane powietrze .

Obecnie City rozgrywa swoje mecze na stadionie Ashton Gate w południowej cz??ci miasta, mog?cym pomie?ci? 21 000 widzow. Na stadionie odbywaj? si? rownie? du?e koncerty rockowe . Obecnie miasto rozpocz?ło budow? trzydziestotysi?cznego obiektu, ktory miałby by? oddany do u?ytku w 2011 [105] . W Bristolu nie ma hali mog?cej pomie?ci? ponad 10 000 widzow. Rozpocz?to co prawda budow? hali Bristol Arena na tyłach dworca Bristol Temple Meads , ktory miał by? oddany do u?ytku w 2009, jednak ju? po rozpocz?ciu budowy miasto wycofało si? z tych planow [106] wobec niemo?liwo?ci uzbierania 86 milionow GBP na budow? obiektu. Prace przygotowawcze kosztowały miasto 13 mln. Do amatorskiego uprawiania sportu, jak rownie? rekreacji słu?y sie? drog rowerowych, ł?cznie z krajowymi trasami nr 3, 4 i 41, przebiegaj?cymi przez miasto [107] .

Media [ edytuj | edytuj kod ]

W Bristolu ukazuje si? dziennik Western Daily Press obejmuj?cy swym zasi?giem nie tylko miasto, ale cały region South West England , popołudniowka The Evening Post , lokalne wydanie bezpłatnego dziennika Metro oraz bezpłatny tygodnik The Bristol Observer . Wydanie programu telewizyjnego Venue zawiera rownie? informacje kulturalne i o najbli?szych wydarzeniach. Miasto jest siedzib? oddziału BBC , ktore st?d nadaje radiowy program miejski i dla hrabstwa Somerset , działaj? rownie? rozgło?nie prywatne: GWR FM, Kiss 101, Original, Star 107,2 oraz radio społeczno?ciowe BCFM [108] . Działaj? rownie? dwie rozgło?nie akademickie. W mie?cie znajduje si? siedziba nadawcy publicznego BBC West, produkuj?cego programy telewizyjne oraz opracowuj?cego informacje dla o?rodka centralnego w Londynie.

Tereny zielone [ edytuj | edytuj kod ]

Ashton Court, najwi?kszy park Bristolu

Na terenie miasta w granicach działania lokalnych władz ro?nie 100 000 drzew [109] . W mie?cie znajduj? si? trzy du?e parki, b?d?ce w gestii władz miasta, 26 mniejszych parkow i ogrod zoologiczny . Istnieje dziewi?? rezerwatow przyrody [110] . Najwi?kszym parkiem miasta jest Ashton Court, znajduj?cy si? na peryferiach miasta, cz??ciowo w granicach Połnocnego Somersetu i obejmuj?cy powierzchnie 3,4 km². Park towarzyszy dworowi z XV wieku. Został otwarty do publicznego u?ytku w r. 1959. Po zbudowaniu centrum sportowego wykorzystywany jest do sportu i rekreacji [111] . Znajduj? si? tam mi?dzy innymi szlaki dla rowerow gorskich . Innym obszarem zielonym jest The Downs, odwiedzany ze wzgl?du na w?woz rzeki Avon i zabytkowy Clifton Suspension Bridge . Obszar dzieli si? na dwie cz??ci, ktore znajduj? si? po ro?nych stronach w?wozu. Dawniej teren u?ywany do wypasu bydła i pełni?cy rol? podmiejskich błoni, był własno?ci? stowarzyszenia kupcow, obecnie chroni go ustawa parlamentu. The Downs s? miejscem spotka? homoseksualistow . W r. 2008 rada miejska ogłosiła ch?? wyci?cia cz??ci krzakow, co zostało odebrane przez organizacje LGBT jako atak na mniejszo?? seksualn? [112] . Inny du?y park to Blaise Castle, opisywany przez Jane Austen . jedna z bohaterek okre?la je jako ?najpi?kniejsze miejsce w Anglii” [113] . Powierzchnia parku wynosi 2,6 km², a park jest cz??ciowo otwarty dla publiczno?ci. Oprocz zadrzewionych i trawiastych powierzchni znajduj? si? tam urz?dzenia sportowo-rekreacyjne. Dla rowerzystow wyznaczono tras? parkow? o długo?ci 20 km biegn?c? rozebranym torowiskiem mi?dzy Bristolem a Bath . W 2007 odbyto tam 2 400 000 wycieczek [114]

Ogrod zoologiczny [ edytuj | edytuj kod ]

  Osobny artykuł: Bristol Zoo .

W Bristolu znajduje si? ogrod zoologiczny , najstarszy na ?wiecie ogrod zbudowany poza stolic? kraju [115] i pi?ty w ogole [116] , otwarty w 1836. Zoo zajmuje powierzchni? 5 hektarow i skupia 7155 zwierz?t 419 gatunkow [117] .

Miasto w kulturze [ edytuj | edytuj kod ]

The Nails , na ktorych handlowano tytoniem

Z Bristolu pochodzi idiom ?cash on the nail” oznaczaj?cy natychmiastow? zapłat?. Wzi?ło si? to z czasow, kiedy miasto było du?ym importerem tytoniu. Transakcji dokonywano na ulicy Corn Street, na ?elaznych pilarach, zwanych w miejskiej gwarze ?gwo?dziami” [118] . W j?zyku potocznym zwłaszcza południowo-zachodniej Anglii wyst?puje powiedzenie ?i?? na Clifton Suspension Bridge” ? chodzi o stan skrajnej rozpaczy gro??cy popełnieniem samobojstwa. Bristolski most cieszy si? zł? sław?. Mi?dzy rokiem 1974 a 1983 skoczyło z niego 127 osob [119] . Most ma miejsce w kulturze z jeszcze innego powodu ? tu oddano pierwszy skok na bungee [120] . W muzyce popularnej zwrot ?Bristol sound” oznacza trip hop .

W j?zyku polskim brystol to rodzaj cienkiego kartonu technicznego, u?ywanego w kre?larstwie [121] . Nazwa wzi?ła si? z miejsca produkcji tego kartonu w przeszło?ci. W Warszawie najdro?szy i najdłu?ej działaj?cy hotel nosi nazw? Bristol [122] .

Miasta partnerskie [ edytuj | edytuj kod ]

Partnerstwo z Hanowerem było pierwszym powojennym układem partnerskim mi?dzy Niemcami a Angli?. Obecnie miasto znajduje si? w nast?puj?cych układach partnerskich [123] :

Uwagi [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Jest to potoczna nazwa zało?onej w epoce wiktoria?skiej uczelni, ktora uzyskała status uniwersytecki przed II wojn? ?wiatow?.

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Figure 1: Explore population characteristics of individual BUAs [online], www.ons.gov.uk [dost?p 2023-08-18] ( ang. ) .
  2. ↑ Table P04 2011 Census: Usual resident population by five-year age group, local authorities in England and Wales . Office for National Statistics. [dost?p 2012-07-18]. ( ang. ) .
  3. ↑ NOMIS (www.nomisweb.co.uk) area boundary for the Bristol unitary authority . [dost?p 2008-10-10]. ( ang. ) .
  4. ↑ NOMIS (www.nomisweb.co.uk) area boundary for the Bristol urban area . [dost?p 2008-10-10]. ( ang. ) .
  5. ↑ KS01 Usual resident population: Census 2001, Key Statistics for urban areas . [dost?p 2008-10-10]. ( ang. ) .
  6. ↑ Map of Greater Bristol . [dost?p 2008-10-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-12)]. ( ang. ) .
  7. ↑ Cotswold Gateway . [dost?p 2008-10-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-15)]. ( ang. ) .
  8. ↑ MetOffice: Average annual temperature . [dost?p 2008-10-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-22)]. ( ang. ) .
  9. ↑ MetOffice: Average annual sunshine . [dost?p 2008-10-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-28)]. ( ang. ) .
  10. ↑ MetOffice: Average annual rainfall . [dost?p 2008-10-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-08-28)]. ( ang. ) .
  11. ↑ MetOffice: Days of snow lying . [dost?p 2008-10-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-09)]. ( ang. ) .
  12. ↑ Weatherbase for Bristol, UK . [dost?p 2008-10-10]. ( ang. ) .
  13. ↑ MetOffice: Yeovilton 1971-2000 averages . [dost?p 2008-09-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-06)]. ( ang. ) .
  14. ↑ Air ? what is monitored . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-20)]. ( ang. ) .
  15. ↑ Floating harbour water quality results 2008 . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-10)]. ( ang. ) .
  16. ↑ Environmental (traffic) noise mapping in Bristol . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-23)]. ( ang. ) .
  17. ↑ Noise from licensed premises . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-20)]. ( ang. ) .
  18. ↑ Recycling, rubbish and waste . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-16)]. ( ang. ) .
  19. ↑ Bristol Living Rivers Project ? Initiative ? Invasive Weeds . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-11-20)]. ( ang. ) .
  20. ↑ Nature reserves . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-17)]. ( ang. ) .
  21. ↑ Manor Woods Valley Local Nature Reserve . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-13)]. ( ang. ) .
  22. ↑ Palaeolithic in Bristol . [dost?p 2008-10-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-20)]. ( ang. ) .
  23. ↑ Bristol City Council: Bristol in the Iron Age . [dost?p 2008-10-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-16)]. ( ang. ) .
  24. ↑ Bristol City Council: Bristol in the Roman Period . [dost?p 2008-10-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-16)]. ( ang. ) .
  25. ↑ The city of Bristol . [dost?p 2008-10-10]. ( ang. ) .
  26. ↑ The Domesday Book online
  27. ↑ The Impregnable City . [dost?p 2008-10-10]. ( ang. ) .
  28. ↑ K.R. Potter: Gesta Stephani (Oxford Medieval Texts) . Oxford: Clarendon Press, 1976.
  29. ↑ Images of England . [dost?p 2008-10-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-20)]. ( ang. ) .
  30. ↑ The UK Civic Pride Website . [dost?p 2008-10-10]. ( ang. ) .
  31. ↑ A brief history of Bristol . [dost?p 2008-10-12]. ( ang. ) .
  32. ↑ Bristol Cathedral, Bristol . [dost?p 2008-10-11]. ( ang. ) .
  33. ↑ Fortified places ? Bristol . [dost?p 2008-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-20)]. ( ang. ) .
  34. ↑ a b ?Lottery Fund rejects Bristol application in support of a major exhibition to commemorate the 200th Anniversary of the Abolition of the Slave Trade . [dost?p 2008-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-02)]. ( ang. ) .
  35. ↑ A vision of Bristol UA/City . [dost?p 2008-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-01)]. ( ang. ) .
  36. ↑ North Somerset (South Gloucestershire, Bath and North East Somerset and City of Bristol) . [dost?p 2008-10-11]. ( ang. ) .
  37. ↑ The Luftwaffe over the Bristol area . [dost?p 2008-10-11]. ( ang. ) .
  38. ↑ Bombing census Bristol . [dost?p 2008-10-11]. ( ang. ) .
  39. ↑ The Blitz . [dost?p 2008-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-06)]. ( ang. ) .
  40. ↑ Places2visit ? Bristol . [dost?p 2008-10-11]. ( ang. ) .
  41. ↑ Wards up for future election . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-05-27)]. ( ang. ) .
  42. ↑ Council leader battle resolved . [dost?p 2008-10-12]. ( ang. ) .
  43. ↑ Bristol’s Members of Parliament and Members of the European Parliament . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-07)]. ( ang. ) .
  44. ↑ City of Bristol . Ordnance Survey linked data. [dost?p 2016-07-10]. ( ang. ) .
  45. ↑ a b Population mid 2007 . [dost?p 2008-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-14)]. ( ang. ) .
  46. ↑ Population estimates . [dost?p 2008-10-11]. ( ang. ) .
  47. ↑ a b KS01 Usual resident population: Census 2001, Key Statistics for urban areas . [dost?p 2008-10-11]. ( ang. ) .
  48. ↑ T 09: Quinary age groups and sex for local authorities in the United Kingdom; estimated resident population; Mid-2005 Population Estimates . [dost?p 2008-10-11]. ( ang. ) .
  49. ↑ Neighbourhood Statistics . [dost?p 2008-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-26)]. ( ang. ) .
  50. ↑ national Statistics: Bristol, city of UA . [dost?p 2008-10-11]. ( ang. ) .
  51. ↑ a b Labour market profile . [dost?p 2008-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-03)]. ( ang. ) .
  52. ↑ a b Unemployment in Bristol . [dost?p 2008-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-20)]. ( ang. ) .
  53. ↑ Baza organizacji i instytucji polskich i polonijnych za granic? . Głowny Urz?d Statystyczny . [dost?p 2018-08-12].
  54. ↑ Lesbian, Gay and Bisexual Equality ? A guide to LGB life in Bristol . [dost?p 2008-10-12]. ( ang. ) .
  55. ↑ Equality and diversity . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-23)]. ( ang. ) .
  56. ↑ Bristol mediation service sees rise in gay 'divorce' . [dost?p 2008-10-12]. ( ang. ) .
  57. ↑ KS07 Religion: Census 2001, Key Statistics for local Authorities . [dost?p 2008-10-12]. ( ang. ) .
  58. ↑ Ethnicity and Religion: 'Jedi' . [dost?p 2008-10-12]. ( ang. ) .
  59. ↑ Bristol Diocese . [dost?p 2008-10-12]. ( ang. ) .
  60. ↑ Parishes in the Diocese of Bristo . [dost?p 2008-10-12]. ( ang. ) .
  61. ↑ Regional Trends 36 . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2003-12-22)]. ( ang. ) .
  62. ↑ Office of the Deputy Prime Minister, 2004. ?Competitive European Cities: Where do the Core Cities stand? Urban Research Summary 13.” Strona 12 . odpm.gov.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-10-30)]. .
  63. ↑ Key Facts & Figures: Basic facts . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-06)]. ( ang. ) .
  64. ↑ a b c Bristol Economy Key Sectors . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-10)]. ( ang. ) .
  65. ↑ A brief history of the Bristol Marque . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-10-07)]. ( ang. ) .
  66. ↑ Bristol City Council, Bristol Today ? an overview of the city . bristol-city.gov.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-09-25)]. .
  67. ↑ A brief history of UWE Bristol . [dost?p 2008-10-12]. ( ang. ) .
  68. ↑ Infant, Junior and Primary Schools Contact Details . [dost?p 2008-10-12]. ( ang. ) .
  69. ↑ Secondary Schools Contact Details . [dost?p 2008-10-12]. ( ang. ) .
  70. ↑ Polly Curtis: To have and have not . The Guardian, 29/1/2008. [dost?p 2008-10-12]. ( ang. ) .
  71. ↑ Icons ? a portrait of England . [dost?p 2008-10-12]. ( ang. ) .
  72. ↑ Red Brick University . [dost?p 2008-10-11]. ( ang. ) .
  73. ↑ Barry Cunliffe: The Penguin Illustrated History of Britain and Ireland . Londyn: Penguin Books, 2004. ISBN  0-140-51484-8 .
  74. ↑ Vice-Chancellor’s speeches and articles . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-01-20)]. ( ang. ) .
  75. ↑ City science park partner named . [dost?p 2008-10-12]. ( ang. ) .
  76. ↑ Bristol Byzantine . [dost?p 2021-04-18]. ( ang. ) .
  77. ↑ George Frederick Stone: Bristol as it was and as it is, a record of 50 years’ progress (p. 99.) . Bristol: Walter Reid,, 1909.
  78. ↑ Images of England . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-16)]. ( ang. ) .
  79. ↑ St Saints ? Images of England . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-30)]. ( ang. ) .
  80. ↑ Church of St Philip and Jacob . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-08)]. ( ang. ) .
  81. ↑ Cathedral Church of St Augustine, Images of England . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-10)]. ( ang. ) .
  82. ↑ Images of England: Ashton Court . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-12)]. ( ang. ) .
  83. ↑ Images of England: Royal Fort . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-16)]. ( ang. ) .
  84. ↑ Images of England: Kings Weston . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-08)]. ( ang. ) .
  85. ↑ From Hovel to Tower . [dost?p 2008-10-12]. ( ang. ) .
  86. ↑ Images of England: The Theatre Royal . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-06)]. ( ang. ) .
  87. ↑ Bristol Itineraries . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-06)]. ( ang. ) .
  88. ↑ Images of England: Colston Hall . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-08)]. ( ang. ) .
  89. ↑ New chapter for the Wills Memorial Building . [dost?p 2008-10-12]. ( ang. ) .
  90. ↑ Wills Memorial Building . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-06-27)]. ( ang. ) .
  91. ↑ BBC News: Demolition of city towers begins . [dost?p 2008-10-12]. ( ang. ) .
  92. ↑ Icons of England . [dost?p 2008-10-11]. ( ang. ) .
  93. ↑ Station usage . [dost?p 2008-10-11]. ( ang. ) .
  94. ↑ Motorcyclists using Bus Lanes . [dost?p 2008-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-20)]. ( ang. ) .
  95. ↑ a b B&NES, Bristol City, North Somerset and South Gloucestershire councils, 2006.: 3. Problems and Opportunitie . [dost?p 2008-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu ]. ( ang. ) .
  96. ↑ Bristol Hippodrome . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-23)]. ( ang. ) .
  97. ↑ About Theatre Bristol . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-20)]. ( ang. ) .
  98. ↑ Residence ? about . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-08-28)]. ( ang. ) .
  99. ↑ Pigbag . [dost?p 2008-10-12]. ( ang. ) .
  100. ↑ Guinness British Hit Singles 13th edition . London: Guinness World Records, 2000. ISBN  0-85112-111-X .
  101. ↑ Blagging and Boasting . [dost?p 2008-10-12]. ( ang. ) .
  102. ↑ The National Virtual Museum . [dost?p 2008-10-12]. ( ang. ) .
  103. ↑ Marc Eliot: Cary Grant: A Biography . Publishing Group, 2004, s. 390. ISBN  978-0-307-20983-2 . ( ang. ) .
  104. ↑ Bristol Balloon Fiesta . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-01)]. ( ang. ) .
  105. ↑ City announce new stadium plans . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-08)]. ( ang. ) .
  106. ↑ BBC News: Bristol’s arena plan is abandoned . [dost?p 2008-10-12]. ( ang. ) .
  107. ↑ National Cycle Network . [dost?p 2008-09-30]. ( ang. ) .
  108. ↑ Community Radio for Bristol . [dost?p 2008-10-12]. ( ang. ) .
  109. ↑ Tree management . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-09-30)]. ( ang. ) .
  110. ↑ Wildlife . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-09-21)]. ( ang. ) .
  111. ↑ Ashton Park Sports Centre . [dost?p 2008-10-12]. ( ang. ) .
  112. ↑ BBC: Concern over scrub clearance work . [dost?p 2008-10-12]. ( ang. ) .
  113. ↑ Bristol’s Blaise Castle House Museum . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-11-20)]. ( ang. ) .
  114. ↑ Sustrans response . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-01-26)]. ( ang. ) .
  115. ↑ Places2visit ? Bristol Zoo . [dost?p 2008-10-12]. ( ang. ) .
  116. ↑ History . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-19)]. ( ang. ) .
  117. ↑ Annual report . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-06)]. ( ang. ) .
  118. ↑ Cash on the nail . [dost?p 2008-10-12]. ( ang. ) .
  119. ↑ M Nowers and D Gunnell: Suicide from the Clifton Suspension Bridge in England . [dost?p 2008-09-19]. ( ang. ) .
  120. ↑ Bungee jump ? what is all about? . [dost?p 2008-09-19].
  121. ↑ Stanisław Kopali?ski: Słownik wyrazow obcych . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-08)]. ( pol. ) .
  122. ↑ Małgorzata Omilanowska: Warszawa Przewodnik . Warszawa: Wiedza i ?ycie, 2000. ISBN  83-7184-861-7 .
  123. ↑ Town twinning . [dost?p 2008-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-28)]. ( ang. ) .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

Literatura [ edytuj | edytuj kod ]

  • Barry Cunliffe: The Penguin Illustrated History of Britain and Ireland . Londyn: Penguin Books, 2004. ISBN  0-140-51484-8 .
  • Touring Guide to Britain . Salford: Dolphin Publications, 1992. ISBN  0-86145-604-1 .
Podział administracyjny Anglii
Regiony
Jednostki
poziomu
hrabstwa
Hrabstwa
metropolitalne
Hrabstwa
niemetropolitalne
Jednostki typu
unitary authority
Inne

Flag of England

Hrabstwa ceremonialne Anglii

Flag of England

Miasta ze statusem city w Anglii

Anglia

?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Bristol&oldid=73030303 ”