Bitwa pod Morat (Murten)
? starcie zbrojne, ktore miało miejsce
22 czerwca
1476
roku.
W roku 1467
Karol ?miały
,
ksi??? Burgundii
rozci?gn?ł swoj? władz? na terenach poło?onych pomi?dzy
Francj?
a
Niemcami
. W roku 1474 ksi??? wpl?tał si? w cał? seri? konfliktow z Francuzami,
Habsburgami
i tzw. starymi kantonami szwajcarskimi. Wojny te nazywane burgundzkimi miały doprowadzi? do ?mierci Karola i upadku
ksi?stwa Burgundii
.
W roku 1476 Karol rozpocz?ł kampani? przeciwko
Szwajcarom
. Głownym jego celem było przede wszystkim zaj?cie
Berna
i
Fryburga
, ktorych mieszka?cy pustoszyli od roku 1474 przygraniczne ziemie burgundzkie. Armia Karola składała si? m.in. z du?ej liczby łucznikow i setek dział. Głown? jej sił? stanowili ci??kozbrojni rycerze, ci??ka jazda i ?ołnierze uzbrojeni w
arkebuzy
.
Dnia 28 lutego 1476 r. po krotkim obl??eniu Burgundczycy zaj?li miasto
Grandson
koło jeziora Neuenburger. Po zaj?ciu miasta ksi??? wydał rozkaz powieszenia na pobliskich drzewach całej licz?cej 412 ludzi szwajcarskiej załogi. W tym czasie Berno przygotowywało si? do obrony. Miasto wystawiło do walki z Karolem znaczne siły. Dnia 2 marca 1476 r.
pod Grandson
doszło do bitwy, w ktorej Szwajcarska piechota odniosła pierwsze wielkie zwyci?stwo nad Burgundczykami.
W wyniku bitwy Szwajcarzy zdobyli kilkaset dział przeciwnika. Nie byli jednak w stanie ?ciga? uciekaj?cego wroga, gdy? nie posiadali jazdy. Umo?liwiło to ucieczk? Karolowi na czele reszty swoich rycerzy. Straty Burgundczykow w bitwie wyniosły 1000 ludzi. Po bitwie ksi??? Burgundii zebrał swoje pobite, ale nie rozbite wojska, przygotowuj?c si? do nowej bitwy.
Na wniosek władz Berna, ktore wniosło najwi?kszy wkład w pokonanie Burgundczykow pod Grandson, armia Szwajcarow ruszyła w ?lad za przeciwnikiem. Jej celem było te? zaj?cie
Waadtlandu
. Szwajcarzy stale si? wzmacniali. Z Fryburga przybyło 1 000 ludzi pod wodz? Hansa Waldmanna z Zurychu. Karol tymczasem zbierał swoje siły w Lozannie, przygotowuj?c now? kampani? przeciwko Bernu.
Obawiaj?c si? ataku burgundzkiego Berne?czycy wbrew woli rady miejskiej zaj?li miasto
Morat
(Murten), w ktorym pozostawili garnizon w sile 2 000 ludzi. Tym samym obie drogi prowadz?ce do Berna (przez Fryburg i Morat), ktorymi kierowaliby si? Burgundowie zostały obsadzone przez Szwajcarow.
Wojska Burgundii i Szwajcarow
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Karol Zuchwały posiadał najnowocze?niejsz? armi? w owczesnej Europie. Siły te składały si? z wojsk piechoty, kawalerii i artylerii. Piechot? reprezentowali angielscy łucznicy, ciesz?cy si? w owych czasach wielk? sław?. Dodatkowo ksi??? dysponował najnowocze?niejsz? artyleri? w Europie. W maju 1476 r. władca dokonał reorganizacji armii w Lozannie, dziel?c j? na cztery aktywne i jeden rezerwowy korpus wojska. Na czele czterech korpusow aktywnych stali: ksi??? de Afry, ksi??? Tarentu, hrabia de Marle oraz Jakub Sabaudzki, ksi??? Romontu. Korpusem rezerwowym dowodził Antoine Burgundzki (zwany Wielkim Bastardem).
Szwajcarzy preferowali własn? taktyk? walki, ktor? rozwin?li w walkach z Habsburgami w XIV w. W walkach przeciwko ci??kiej je?dzie i opancerzonym rycerzom, formowali czworoboki i za pomoc? pik skutecznie odpierali ataki jazdy. Taktyk? Szwajcarow porownywano do greckiej falangi. Inn? wa?n? broni? Szwajcarow była halabarda.
Po bitwie pod Grandson dnia 18 marca 1475 r. Szwajcarzy rozpocz?li przygotowania do nowej kampanii. Ich celem stało si? całkowite zniszczenie wojsk przeciwnika w bitwie wszystkimi dost?pnymi siłami. Szwajcarzy liczyli na licznych je?cow, za ktorych zamierzali otrzyma? znaczny okup. Jedyn? słabo?ci? ich sił był brak głownodowodz?cego z prawdziwego zdarzenia, potrafi?cego zapanowa? nad wszystkimi grupami ?ołnierzy. Ka?da z grup posiadała bowiem własnego przywodc?, ktory preferował inn? taktyk? i strategi? walki.
W Lozannie, oprocz reorganizacji armii Karol musiał odbudowa? tak?e artyleri?, ktor? utracił pod Grandson. W czerwcu kieruj?c si? przez Waadt wyruszył w kierunku Berna. W gr? wchodziły dwie drogi, po ktorych jego tabor i artyleria mogły porusza? si? bez przeszkod: przez Payerne-Murten lub przez Romont-Freiburg. W obu miastach stacjonowały garnizony przeciwnika, ktore nale?ało po drodze pokona?. Karol zdecydował si? w ko?cu na tras? przez Morat.
Dnia 9 czerwca 1476 r. wojska burgundzkie podeszły pod Morat. Kolejne dwa dni Burgundczycy po?wi?cili na przygotowania do obl??enia miasta. Miasto otoczyły trzy korpusy wojska, czwarty rezerwowy pilnował obozu poło?onego koło Bois Domingue, dominuj?cego wzgorza w pobli?u Morat. W obozie mie?ciła si? głowna kwatera Karola Zuchwałego. Po wschodniej stronie ksi??? ustawił swoj? artyleri?. Armaty miały broni? armi? obl??nicz? przed niespodziewanym atakiem z tyłu wykonanym przez wojska Berne?czykow. Dodatkowo nakazał Karol kilku swoim oddziałom, wyruszenie w kierunku Berna, ktorym to siłom nakazał zaj?? przyczołki na mostach przez Sense i Aare. Wojska te zostały jednak krwawo odparte przez siły Szwajcarow.
Oddziały szwajcarskie obozowały tymczasem w Ulmiz, gdzie ci?gle nadci?gały nowe posiłki z całego kraju. Przybyły kontyngenty wojsk z miast Strassburg, Colmar, Schlettstadt i Rottweil a tak?e siły ze Schwarzwaldu dowodzone przez hrabiego von Greyerz i ksi?cia
Rene von Lothringen
. Szczegolnie cenne dla Szwajcarow były posiłki w postaci lotary?skiej jazdy. Na koniec dotarło 2 000 ?ołnierzy z Zurichu, ktorzy w nieprawdopodobnie szybkim tempie w przeci?gu 3 dni dotarli dnia 22 czerwca do Ulmiz.
Szwajcarzy planowali rozpocz?? bitw? jak najszybciej, obawiaj?c si? brakow w zaopatrzeniu w przypadku dłu?szego oczekiwania. Armia szwajcarska wzmocniona siłami sprzymierzonymi liczyła 25 000 ludzi w tym 1 800 rycerstwa. Burgundczycy dysponowali siłami 23000 ludzi, posiadali jednak lepsze uzbrojenie ni? przeciwnik.
W mi?dzyczasie rozpocz?ło si? obl??enie miasta, a artyleria burgundzka zniszczyła kilka bram miejskich. Załoga miasta dzi?ki energicznemu dowodzeniu Adriana von Bubenberga stawiła silny opor atakuj?cym. Obro?cy wykorzystywali w walkach niemal?e cał? artyleri? zdobyt? na Burgundczykach pod Grandson. Ataki na miasto przyniosły wojskom Karola znaczne straty. Pomimo tych sukcesow, dłu?sza obrona miasta skazana była na niepowodzenie. Obawiano si? losu podobnego do tego jaki spotkał obro?cow Grandson. Z niecierpliwo?ci? oczekiwano na pomoc z zewn?trz. Tymczasem w lasach na wschod od Murten siły szwajcarskie i lotary?skie pod wodz? Hansa von Hallwyla i Hansa Waldmanna szykowały si? do ataku.
Zwiadowcy burgundcy szybko donie?li władcy o nadci?gaj?cych oddziałach Szwajcarow, ten jednak zignorował ich ostrze?enia. Powodem tego było łatwe zdobycie jednej z pozycji przeciwnika.
Dnia 22 czerwca 1476 r. Szwajcarzy zebrali swoje siły i utworzyli szyk bitewny. Nast?pnie rozpocz?li marsz przez Birchenwald w kierunku wroga. Po padaj?cym cał? noc silnym deszczu, w południe wyszło sło?ce, ktore zostało odebrane przez Burgundczykow jako dobry znak. W momencie ataku Szwajcarow, na pozycjach burgundzkich stały jedynie gotowa artyleria oraz trzy kompanie ordynansow. Bitw? rozpocz?ła gło?na kanonada z dział i wymiana strzałow z broni palnej. Według kroniki Etterlina, kawaleria pomkn?ła przez g?sty dym prochowy, musiała jednak wstrzyma? impet ataku oczekuj?c na tyln? stra?, ktora w tym czasie docierała na plac boju. Ostrzał artyleryjski był bardzo niecelny, zgin?ło zaledwie kilku je?d?cow. Pierwszy atak na pozycj? obronn? Burgundczykow, schowanych za wysok? palisada nie powiodł si?, bronili si? oni zaciekle, wysyłaj?c do ataku swoj? jazd?.
W momencie ataku kawalerii Burgundczykow, Szwajcarom ze Schwyz pod wodz? Dietricha von der Haldena udało si? obej?? stanowiska Burgundczykow za palisad? (tzw. Gruenhag). Prawdopodobnie były to wojska z przedniej stra?y bior?ce udział w pierwszym ataku, ktore skierowały si? w prawo i przekraczaj?c okopy pozycji artylerii, zaszły przeciwnika od tyłu. W obozie burgundzkim wszcz?to alarm. Do ataku rzucono 4 000 znajduj?cych si? w obozie obro?cow. Było ju? jednak za po?no, gdy? w tej chwili zwarta masa Szwajcarow wpadła na palisad?, rozbijaj?c przeciwnikow. W panice obro?cy zbyt wcze?nie wystrzelili z posiadanej broni palnej. Około 15 000 Szwajcarow przetoczyło si? jak taran przez oboz. Stra? przednia skierowała si? na południe od Murten przeciwko II korpusowi lombardzkiemu, spychaj?c go w kierunku jeziora. ?ołnierze z garnizonu miasta rownie? dokonali wypadu na uciekaj?cych przez jezioro wpław Lombardczykow, ktorych probowano utopi? korzystaj?c z dwoch łodzi. Kolejny atak przypu?ciła kawaleria, ktora uderzyła na stanowisko ksi?cia na Bodemuenzi. W tym miejscu opor stawili angielscy łucznicy, zostali jednak stratowani przez jazd?. W ataku polegli ich dowodcy: Grimberghe, Georges de Rosimbois i ksi??? de Somerset.
W tej sytuacji Karol zarz?dził odwrot pozostałych wojsk, głownie jazdy z I i III korpusu. W obozie przeciwnika Szwajcarzy zdobyli wielki łup, ktory do dzi? podziwia? mo?na w Muzeum Historii w Bernie. Kl?ska Burgundczykow była całkowita. W bitwie stracili ok. 8 000 ludzi. Straty Szwajcarow szacowane s? na 410 zabitych.
Zwyci?stwo pod Murten przybli?yło Szwajcarow do zako?czenia wojny z Burgundi?. Dzi?ki osłabieniu Burgundii,
Francja
stała si? najwi?kszym mocarstwem w Europie Zachodniej, a
Austria
mogła zaj?? ziemie w Niderlandach. Szwajcarzy, dzi?ki znakomitej piechocie stali si? powa?n? sił? militarn? w Europie. ?ołnierze ci słu?yli cz?sto jako najemnicy w innych krajach. Bitwa u?wiadomiła tak?e, ?e wyszkolona piechota (ktorej jednak?e brakowało w ?redniowieczu) mo?e dorownywa? mobilno?ci? je?dzie, a tak?e z ni? wygrywa?.
W latach 1893?1894 namalowano
panoram? bitwy pod Morat
.
Legenda o biegaczu spod Morat
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Legenda mowi o szwajcarskim biegaczu, ktory podobnie jak jego słynny poprzednik spod Maratonu, przebył bardzo szybko z gał?zk? kwiatu lipowego odcinek z Murten do
Fryburga
(około 17 km). Po dotarciu do miasta, zd??ył tylko wykrzycze? słowa:
Zwyci?stwo, zwyci?stwo!
, po czym padł martwy na ziemi?. W miejscu jego ?mierci posadzono drzewo, tzw. Murtnerlinde (lipa murte?ska). Po wymarciu drzewa, w jego miejscu przed ratuszem ustawiono pomnik, przypominaj?cy o tym zdarzeniu. Od roku 1933 na cze?? biegacza organizowany jest tzw. bieg murte?ski.
- Gerrit Himmelsbach: Schlachten der Weltgeschichte. Von Salamis bis Sinai, Munchen 2001.
- Georges Grosjean: Die Murtenschlacht. Analyse eines Ereinisses, Bern 1976.
- Hans Rudolf
H.R.
Kurz
Hans Rudolf
H.R.
,
Schweizerschlachten
, wyd. 2., bearb. und erw. Aufl, Bern: Francke, 1977,
ISBN
3-7720-1369-4
,
OCLC
4191690
.
brak strony (ksi??ka)
- Bryan Perrett:
The Battle Book
. London: Arms and Armour Press, 1993.
ISBN
1-85409-125-5
.
brak strony w ksi??ce