Bitwa pod Marignano

wojny włoskie 1494?1559
Bitwa pod Marignano
Czas	13-14 wrze?nia 1515
Miejsce	w pobli?u Melegnano , na pd.-wsch. od Mediolanu
Terytorium	Włochy
Wynik	zwyci?stwo Francuzow
Strony konfliktu
Francja , Wenecja Szwajcaria
Dowodcy
Franciszek I , Gian Giacomo Trivulzio Kardynał Schiner , Marx Roeust von Zuerich
Siły
1,7 tys. kawalerii, 37 tys. piechoty 200 kawalerii, 22 tys. piechoty
Straty
6 tys. 9 [1] -14 tys.
Poło?enie na mapie Włoch miejsce bitwy
45°22′N   9°19′E / 45,366667   9,316667

Bitwa pod Marignano ? starcie zbrojne, ktore miało miejsce w dniach 13 ? 14 wrze?nia 1515 r. w trakcie wojen włoskich w Lombardii pomi?dzy wojskami Szwajcarow a Francuzami. Była to jedna z ostatnich wi?kszych bitew, w ktorej udział wzi?ły wojska szwajcarskie.

Owczesne Marignano to dzisiejsze Melegnano ^[2] .

Tło konfliktu [ edytuj | edytuj kod ]

Na przełomie XV oraz XVI w. tzw. stare kantony szwajcarskie , poprzez dostarczanie du?ych kontyngentow najemnych ?ołnierzy , odgrywały głown? rol? w sporach wyst?puj?cych na ziemiach Italii. Z pomoc? 5 tys. szwajcarskich ?ołnierzy krol Ludwik XII zdobył w roku 1499 ksi?stwo Mediolan , do ktorego ro?cił sobie prawa jako wuj mediola?skiej ksi??niczki Valentiny Visconti, corki ksi?cia Giana Galeazzo Viscontiego . W tym samym roku, tak?e z pomoc? 5 tys. Szwajcarow ksi?ciu mediola?skiemu Ludwikowi Sforzy udało si? odzyska? Mediolan. Nieco po?niej pod Novar? doszło do spotkania dwoch armii składaj?cych si? z ?ołnierzy szwajcarskich na słu?bie Francji i Mediolanu. Obl??enie miasta przez 10 tys. Szwajcarow na słu?bie francuskiej zako?czyło si? tzw. zdrad? nowarsk?: Ludovico Sforza został zdradzony przez Szwajcarow i zmarł w roku 1508 we francuskiej niewoli. W roku 1507 Szwajcarzy w liczbie 6 tys. ludzi zdobyli dla Francuzow inne miasto, Genu? . Pomimo przykładnej słu?by, w roku 1509 Ludwik XII nie odnowił umowy ?ołdu ze Szwajcarami.

Zagorzały przeciwnik Francuzow, papie? Juliusz II , pozyskał do swoich planow dnia 14 marca 1510 r. (dzi?ki po?rednictwu biskupa Sionu Matthausa Schinera ) 6 tys. ?ołnierzy szwajcarskich. Szwajcarzy nie wzi?li jednak udziału w akcji planowanej na wrzesie? 1510 r. W tym samym roku papie? powołał Lig? ?wi?t? , do ktorej nakłonił rzymsko-niemieckiego cesarza Maksymiliana I Habsburga , Republik? Weneck? oraz krolestwo Aragonii . Do grona tego przył?czyli si? tym razem Szwajcarzy po tym, jak Ludwik XII odmowił im wypłaty odszkodowania za zamordowanie dwoch posła?cow szwajcarskich na terenach nale??cych do krola Francji. Pierwsza kampania 10 tys. Szwajcarow do Mediolanu (tzw. kampania zimowa) w roku 1511 zako?czyła si? niepowodzeniem. Dnia 30 kwietnia 1512 r. Szwajcarzy podj?li kolejn? kampani? do Lombardii , po tym gdy niepowodzeniem zako?czyły si? rokowania z krolem Francji na temat odnowienia układu wojskowego z roku 1499. Latem 1512 r. 18 tys. Szwajcarow ponownie skierowało si? ku Lombardii, osadzaj?c w grudniu tego roku na tronie mediola?skim Maksymiliana Sforz? ? syna Ludwika Sforzy. Panowanie szwajcarskie na zdobytych terenach umocnione zostało po błyskotliwym zwyci?stwie nad wojskami francusko-weneckimi w bitwie pod Novar? dnia 6 czerwca 1513 r. Po tym zwyci?stwie w sierpniu 1513 r. Szwajcaria wypowiedziała Francji wojn? wkraczaj?c do Burgundii . Dnia 13 wrze?nia 1513 r. Ludwik XII starał si? jeszcze zawi?za? ze Szwajcarami pokoj, a gdy ci opu?cili jego ziemie bez ratyfikacji traktatu, krol wycofał si? z ugody.

Nast?pca Ludwika XII, krol Franciszek I , kontynuował polityk? francusk? maj?c? na celu zdobycie Mediolanu. Władca zaproponował Szwajcarom wysok? kwot? pieni??n? w zamian za zdobycie Mediolanu. Ci jednak odmowili. Wiosn? 1515 r. Franciszek I na czele armii 55 tys. ludzi wyruszył do Lombardii, w tym czasie Szwajcarzy skierowali 18 tys. ?ołnierzy przez Alpy do ochrony Mediolanu. Pomimo przewagi liczebnej Franciszek podj?ł si? rozmow ze Szwajcarami i zawarł z nimi traktat w Gallarate . Na mocy układu Francja miała wypłaci? Szwajcarom znaczn? sum? pieni??n?, ci za? mieli zrezygnowa? ze swoich praw do Mediolanu. Protektorat nad spornymi ziemiami przypa?? miał ksi?ciu Maksymilianowi Sforzy. Po podpisaniu układu cz??? oddziałow szwajcarskich skierowała si? do domow, jednak wi?ksza cz??? wojska nie zatwierdziła umowy i zaj?ła Mediolan. W tej sytuacji Franciszek I zało?ył oboz w okolicy miasta.

Bitwa [ edytuj | edytuj kod ]

Dnia 13 wrze?nia pod murami miasta doszło do walki pomi?dzy Szwajcarami a Francuzami. Wa?n? rol? odegrał tutaj legat papieski Matthaus Schiner, ktory podgrzewał Szwajcarow do ataku. Podzielone na trzy grupy (w ?rodku kantony Szwajcarii wewn?trznej, z prawej strony wojska Zurichu, po lewej siły z Lucerny i Bazylei) siły Szwajcarow w liczbie 20 tys. ludzi uderzyły na oboz francuski tocz?c walki a? do wieczora. Jako ?e walka pierwszego dnia nie została rozstrzygni?ta, obie armie sp?dziły noc na polu bitwy. Rankiem walk? wznowiono. Lekka kawaleria wenecka dowodzona przez do?wiadczonego kondotiera Bartolomeo d’Alviano około godz. 10 wpadła z impetem i gło?nym okrzykiem ?San Marco!” na tyły Szwajcarow, rozbijaj?c ich wojska. Około południa resztki armii szwajcarskiej, zabieraj?c swoich rannych, sztandary oraz tabor wycofały si? w uporz?dkowanym szyku do Mediolanu. Ich straty s? ro?nie podawane ? cz?sto pojawia si? okre?lenie "strata połowy armii" ? w wi?kszo?ci ?rodeł starty szwajcarskie szacuje si? na 9-10 tys. zabitych ^[1] .

Wycofanie si? Szwajcarow spod Marignano uchodzi za pierwszy udokumentowany uporz?dkowany odwrot od czasow antycznych. Szwajcarski malarz Ferdinand Hodler udokumentował to wydarzenie w swoim słynnym obrazie znajduj?cym si? w szwajcarskim Muzeum Narodowym. Zwyci?stwo Francuzi zawdzi?czaj? jednak nie tyle przewadze liczebnej swojej armii, a raczej technicznej wy?szo?ci u?ytej broni.

Po bitwie [ edytuj | edytuj kod ]

Po kl?sce wi?kszo?? miast szwajcarskich zamierzała kontynuowa? walk? przeciwko Francuzom. Dnia 22 wrze?nia do Lombardii wyruszyła nowa armia w sile 22 tys. ludzi. Kilka zaledwie kontyngentow wysłały kantony Szwajcarii wewn?trznej, te jednak szybko powrociły do domow. Dnia 4 pa?dziernika Mediolan wpadł w r?ce Francuzow po wcze?niejszym wycofaniu si? stamt?d wojsk szwajcarskich, przekupionych przez ksi?cia Maksymiliana Sforz? kwot? 30 tys. dukatow. Dnia 7 listopada dzi?ki wstawiennictwu ksi?cia Karola III Sabaudzkiego doszło do zawarcia układu pomi?dzy Francj? a Szwajcarami. Przyj?cia traktatu odmowiło jednak kilka starszych kantonow (Uri, Schwyz, Zurich, Bazylea). Kantony te stan?ły w marcu 1516 r. po stronie cesarza Maksymiliana I, wystawiaj?c do jego dyspozycji 15 tys. ludzi. Te z kantonow, ktore zatwierdziły układ pokojowy, wystawiły do dyspozycji krola Francji 6 tys. ludzi. Decyzja ta groziła wybuchem wojny domowej, jednak po tym gdy cesarz nie wywi?zał si? z umowy ?ołdu, ?ołnierze najemni powrocili do domow.

Dnia 29 listopada 1516 r. Szwajcarzy i Francuzi podpisali ostatecznie tzw. Wieczny Pokoj, w ktorym zrezygnowano z jakiejkolwiek wzajemnej wrogo?ci, a spory miał rozstrzyga? s?d. Wi?kszo?? zdobyczy terytorialnych w Italii przypadła Szwajcarom z wyj?tkiem doliny Esch. Franciszek I wypłacił im te? odszkodowanie w wysoko?ci 700 tys. koron. Mediolan a? do 1521 r. (do momentu bitwy pod Bicocca ) zajmowali Francuzi. Po?niej jeszcze kilkakrotnie Szwajcarzy wysyłali swoje wojska na słu?b? Francji.

Bitwa pod Marignano była punktem zwrotnym w historii militarnej Szwajcarii. Szwajcarzy utracili po niej wizerunek niezwyci??onej pot?gi militarnej regionu ^[3] . Ich ?ołnierze jednak walczyli jeszcze wielokrotnie jako najemnicy w wojnach włoskich.

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

• Hans Delbruck: Geschichte der Kriegskunst. Die Neuzeit, Nikol Verlag, Hamburg 2003, ISBN  3-933203-76-7 .
• Piotr Tafiłowski: Wojny włoskie 1494-1559, Wyd. Inforteditions, Zabrze 2007.