Bitwa na Chlebowym Polu
(
w?g.
Kenyermezei csata
) ? starcie zbrojne, ktore miało miejsce 13 pa?dziernika 1479 nieopodal miejscowo?ci
Alkenyer
w
Siedmiogrodzie
(obecnie na terytorium Rumunii), w ktorym wojska w?gierskie dowodzone przez
Pala Kinizsiego
pokonały armi? osma?sk? pod dowodztwem beja
Ali Kod?y
.
Maciej Korwin
w kilka lat po obj?ciu w 1458 tronu W?gier ruszył na wypraw? wojenn? przeciwko Turkom. W 1463 zaj?ł ziemie
połnocnobo?niackie
z twierdz?
Jajce
. W tym czasie W?grzy i Turcy prowadzili walki, w wyniku ktorych nawzajem zajmowali warownie po obu stronach granicy.
Wojska Macieja Korwina wielokrotnie wkraczały na ziemie serbskie i bo?niackie. W 1463 roku uwolniły 15 tysi?cy chrze?cijan wzi?tych w
jasyr
. W 1465 roku oswobodziły ziemie bo?niackie znajduj?ce si? w r?kach Turkow.
Maciej Korwin probował prowadzi? z Turkami wojn? psychologiczn?. Umacniał system zamkow granicznych. D??ył do obj?cia tronow
Niemiec
i
Czech
, chc?c w ten sposob zawi?za? sojusz krajow gotowych wyst?pi? przeciw
imperium osma?skiemu
.
Liczebno?? oddziałow tureckich w owym czasie dochodziła do 15 tysi?cy ?ołnierzy, z czego wi?kszo?? stanowili
janczarzy
i
spahisi
. Prowadziły one głownie najazdy rabunkowe, w ktorych ?wietnie sprawdzała si? turecka lekka jazda konna
akind?i
.
W 1474 r. wzmo?one tureckie wyprawy rabunkowe w gł?b ziem w?gierskich zacz?ły si?ga? a? do
Nagyvaradu
. Turcy jednocze?nie wzmacniali i budowali nowe zamki nad
Saw?
. W 1475 r.
Maciej Korwin
zaj?ł twierdz? w
?abac
. Generalnie jednak starał si? unika? bezpo?rednich star? z przewa?aj?c? liczebnie armi? osma?sk?.
W 1475 tatarski
Chanat krymski
przyj?ł zwierzchnictwo imperium osma?skiego w wyniku zaj?cia przez Turkow południowego Krymu. W kolejnych latach najazdy tureckie dotkn?ły rownie?
Ru?
.
Wiosn? 1479 r. pod serbsk? miejscowo?ci?
Szendr?
zbierała si? armia osma?ska szykuj?ca si? na wypraw? do Siedmiogrodu. Maciej Korwin prawdopodobnie wiedz?c o zbli?aj?cym si? zagro?eniu, wydał wojewodzie Siedmiogrodu
Istvanowi Bathoryemu
oraz ?upanowi komitatu
Temesz
Palowi Kinizsiemu
rozkaz mobilizacji.
W 1475 Turcy zako?czyli wojn? z
Wenecj?
i gotowali si? przeciwko W?grom. Tego roku wojska osma?skie napadły te? na
Mołdawi?
rz?dzon? przez
hospodara
Stefana III
, ktory z pomoc? wojsk w?gierskich i polskich pod miejscowo?ci?
Vaszlo (Vaslui)
odparł atak. Wojska tureckie najechały rownie? tego roku ziemie ruskie.
Zarzewiem najnowszego konfliktu w?giersko-osma?skiego była prawdopodobnie sytuacja w
Mołdawii
i na
Wołoszczy?nie
, jako ?e wojska w?gierskie wyruszyły na wojn? na tereny dwoch ksi?stw rumu?skich. Dodatkowo
Stefan III Wielki
uznał w 1475 r. zwierzchnictwo Macieja Korwina (w miejsce dotychczasowego zwierzchnictwa osma?skiego). W 1476 r. Turcy pokonali mołdawskiego hospodara w bitwie nieopodal miejscowo?ci
Jassy
, lecz zanim
Mehmed II
wkroczył ponownie, Stefan III przył?czył si? do wyprawy wojewody siedmiogrodzkiego na Wołoszczy?nie.
Wojska tureckie pod dowodztwem
beja
Ali Kod?y
ostatecznie wkroczyły na tereny południowego Siedmiogrodu dopiero w pa?dzierniku 1479 roku. Zbli?ała si? zima, wi?c Turcy nie mieli wiele czasu do walk. Przemieszczaj?ce si? z Szendr? w kierunku ziem wołoskich wojska tureckie zmusiły po drodze do przył?czenia si? do wojny
hospodara
wołoskiego
Basaraba IV Młodego
, ktory posłał zaledwie 1?2 tys. zbrojnych.
Siedmiogrodzcy
Sasi
obawiali si?, ?e Turcy zaatakuj?
Burzenland
, jednak wojska sprzymierzone oczekiwały ju? w pogotowiu na oddziały Alego.
Wojska tureckie i w?gierskie
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Arpad Szekely
:
Miejsce zwyci?stwa na Chlebowym Polu
Wkraczaj?ca do Siedmiogrodu armia osma?ska składała si? wył?cznie z jednostek nieregularnych - byli to przede wszystkim akind?i,
rumelijscy
spahisi i
azapowie
. Wi?kszo?? z nich nie była pochodzenia tureckiego - byli to głownie
bałka?scy
Słowianie
. Je?li nawet w walkach uczestniczyli janczarzy, to z pewno?ci? nie tworzyli oni odr?bnej jednostki wojskowej. Wi?kszo?? historykow uwa?a za prawdopodobne, ?e Turcy wykorzystywali w bitwie armaty.
Niektore ?rodła szacuj? liczebno?? wojsk tureckich na 60 tysi?cy.
Jan Długosz
w swych kronikach pisze o stutysi?cznej armii
Alego
, podczas gdy
Maciej Korwin
w swych listach podaje liczb? 43-45 tysi?cy. Liczebno?? sił tureckich nie była prawdopodobnie tak wysoka, jak si? zazwyczaj twierdzi. W owczesnych kronikach tureckich pada liczba 15?20 tysi?cy, co wydaje si? wielce prawdopodobne, jako ?e wyprawa miała raczej charakter grabie?czy, a nie była to regularna wyprawa wojenna, w ktorych uczestniczyło zazwyczaj 50?60 tysi?cy zbrojnych.
Do sił w?gierskich pod dowodztwem
Vuka Brankovicia
doł?czyła jednostka serbskiej lekkiej jazdy konnej oraz liczna serbska piechota. ?rodła podaj?, ?e w bitwie uczestniczyło te? 10 tysi?cy Rumunow, podczas gdy w rzeczywisto?ci mogło ich by? co najwy?ej tysi?c. W?rod nich zapewne byli te?
Wołosi
, ale w wi?kszo?ci byli to siedmiogrodzcy
Rumuni
. Dowodził nimi
Basarab III Stary
, niegdysiejszy hospodar wołoski, przeciwnik hospodara Basaraba IV, ktory sprzymierzył si? z Turkami, ?eby pozby? si? konkurenta do tronu Wołoszczyzny. Ponadto w szeregach armii w?gierskiej walczyli rownie?
Seklerzy
i
Sasi
(wył?cznie piechota), a po?rod nich rownie? biskup Siedmiogrodu. Cz??? historykow przypuszcza, ?e w bitwie uczestniczyli tak?e
Polacy
,
Mołdawianie
,
Rusini
,
Litwini
oraz
Niemcy
i
Czesi
- ale nie ma na to wystarczaj?cych ?rodeł. Nie wyklucza si?, ?e tak?e siły w?gierskie dysponowały oddziałami artyleryjskimi.
Wojskami w?gierskimi dowodzili
Bathory
,
Kinizsi
i
Vuk Grgurevi? Brankovi?
. Całkowita liczebno?? wojsk wynosiła 12-15 tysi?cy, a wi?c była porownywalna z siłami osma?skimi. Z pewno?ci? nie mo?e by? mowy a? o 30 tysi?cach zbrojnych, jak podaj? niektore ?rodła.
Wkroczenie Turkow do Siedmiogrodu
[
edytuj
|
edytuj kod
]
9 pa?dziernika 1479 r. wojska tureckie wkroczyły na terytorium południowego Siedmiogrodu w rejonach ?rodliskowych rzeki
Lator
i zmierzały w kierunku twierdzy
Kelnek
. Pustoszyli wszystko, co stan?ło na ich drodze, a miejscow? ludno?? brali w jasyr. W swej grabie?czej wyprawie zaszli a? za
Gyulafehervar
.
Bathory nie ruszył bezpo?rednio przeciw naje?d?cy - w swej strategii chciał zaatakowa? dopiero wtedy, gdy Turcy b?d? zm?czeni walk?. W miar? jak łupy i liczba wzi?tych w jasyr powi?kszały si?, tempo najazdu zmniejszało si? i Turcy nie byli w stanie łatwo wroci? na ziemie wołoskie. W tej sytuacji najwa?niejsze w strategii Bathory'ego było sprowokowanie beja
Alego
do bitwy.
Plan sytuacyjny bitwy na Chlebowym Polu
13 pa?dziernika Turcy obozowali na Chlebowym Polu. Chcieli tam zaczeka? na wojska wojewody siedmiogrodzkiego, ?eby na? uderzy?. Zapewne chcieli zastosowa? strategi? najazdu, a nie starcia w bezpo?redniej bitwie, jako ?e wowczas niechybnie ulegliby naporowi do?wiadczonej siedmiogrodzkiej piechoty i jazdy konnej.
Kronikarz
Bonfini
opisuje, ?e Bathory miał ruszy? na wojska beja Alego od
frontu
, podczas gdy Kinizsi miał zaatakowa? tyły. W rzeczywisto?ci wojska chrze?cija?skie stały w trzech ugrupowaniach bojowych w pobliskich lasach. Kinizsi tworzył praw? flank?, lew? flank? - Brankovi? z oddziałami serbskiej lekkiej jazdy konnej pod dowodztwem
Jaksitha
oraz wojskami saskimi, za? po?rodku znajdowały si? oddziały Bathory'ego.
Bonfini pisze, ?e gdy Bathory zaatakował Turkow, ci wycofali si?, na co przybyły oddziały Kinizsiego i w ataku udało si? pokona? wojska osma?skie.
Według ?rodeł tureckich Kinizsi brał udział w bitwie od samego pocz?tku i starł si? z ugrupowaniami Alego, za? Bathory walczył z oddziałami beja Isy i kawaleri? oglu Malkocza.
Bitwa rozpocz?ła si? o pierwszej po południu i pocz?tkowo wygrywali Turcy. Według Bonfiniego W?grzy na pocz?tku wpadli w panik?, poniewa? ko? Bathory'ego potkn?ł si?, co uznano za zł? wro?b?. Podczas walki Bathory rzeczywi?cie spadł z konia i według kronik tureckich ?ołnierze beja Isy schwytali go, co wywołało popłoch w?rod W?grow. Jednak rycerzowi o imieniu Antal Nagy udało si? oswobodzi? wojewod?.
Turcy zaatakowali rownie? Kinizsiego na prawej flance, lecz ? według ?rodeł tureckich ? Ali przestraszył si?, kiedy Kinizsi rzucił do boju
ci??k? jazd?
, wobec ktorej
akind?i
byli bezbronni. ?ołnierze osma?scy byli na tyle wyczerpani, ?e Kinizsi rozprawiał si? z nimi dzier??c po mieczu w ka?dej dłoni, co dodatkowo wprawiało Turkow w przera?enie. Ali pocz?tkowo probował walczy? z w?giersk? ci??k? jazd?, jednak wkrotce przera?ony zbiegł z placu boju, pozostawiaj?c swoich ?ołnierzy. Kinizsi wykorzystał ten moment, ?eby poj?? z odsiecz? Bathoryemu. Walka toczyła si? jeszcze długo, poniewa? Turcy mocno bronili swoich pozycji, a? do czasu kiedy bej Isa został ?miertelnie raniony. Pozbawieni wodza Turcy zbiegli z pola bitwy, a w ?lad za nimi wycofały si? rownie? oddziały akind?i. W?grzy rozprawili si? z nimi mieczem, cz??? z nich trafiła tak?e do niewoli.
Włoski kronikarz Antonio Bonfini okre?la liczb? strat tureckich na 30 tysi?cy. Jako ?e prawdopodobna liczebno?? sił tureckich nie była tak wysoka, straty rownie? nie mogły by? a? tak du?e, lecz z pewno?ci? były znaczne i dotkn?ły wi?ksz? cz??? wojsk osma?skich. W bitwie polegli oglu Malkocz i oglu Isa oraz jeszcze dwoch innych bejow i jeden oglu.
Straty strony w?gierskiej okre?la si? w kronikach na 8 tysi?cy, podczas gdy dzisiaj historycy szacuj? je na co najwy?ej 3 tys.
W odpowiedzi na ataki Turkow z 1479 r. Kinizsi wkroczył do
Serbii
i w licznych potyczkach pobił oddziały beja Alego. W drodze powrotnej przyprowadził ze sob? tysi?ce serbskich osiedle?cow na wyludnione tereny południowych W?gier.
W 1481 r. wojska w?gierskie wkroczyły do
Otranto
w
Apulii
, wyzwalaj?c je spod tureckiego okupanta.
W 1482 r. Kinizsi ponownie pobił Turkow pod miejscowo?ci?
Be?ej
, czego konsekwencj? było wła?ciwie zaniechanie przez Turkow najazdow na południe W?gier.
- Denes Lengyel:
Korona i miecz: opowie?ci z dziejow W?gier
. Warszawa: "Nasza Ksi?garnia", 1990.
ISBN
83-1009-398-5
.
brak strony w ksi??ce