Bertrand Russell
Bertrand Arthur William Russell
Bertrand Russell (1949)
|
Data i miejsce urodzenia
|
18 maja 1872
Ravenscroft
,
Monmouthshire
,
Walia
|
Data i miejsce ?mierci
|
2 lutego 1970
Penrhyndeudraeth
, Walia
|
Zawod, zaj?cie
|
filozof, logik, matematyk, działacz społeczny i eseista
|
|
Odznaczenia
|
|
|
|
Bertrand Arthur William Russell, 3. hrabia Russell
(ur.
18 maja
1872
w
Ravenscroft
,
Walia
, zm.
2 lutego
1970
w
Penrhyndeudraeth
, Walia
[1]
) ? brytyjski
filozof
,
logik
,
matematyk
,
działacz społeczny
i
eseista
.
Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury
za rok 1950
[2]
. Zainicjował w 1954 roku kampani? pokojow?
Pugwash
[3]
.
Jest uwa?any za tworc?
filozofii analitycznej
razem ze swoim poprzednikiem
Gottlobem Frege
, wspołpracownikiem
G.E. Moore’em
oraz uczniem
Ludwigiem Wittgensteinem
. Uznaje si? go za jednego z najlepszych
logikow
dwudziestego wieku. Jego prace miały znacz?cy wpływ w
matematyce
,
logice
,
teorii mnogo?ci
,
lingwistyce
,
sztucznej inteligencji
,
kognitywistyce
,
informatyce
oraz
filozofii
, w szczegolno?ci
filozofii j?zyka
,
epistemologii
oraz
metafizyce
[4]
.
W 1950 r. otrzymał
nagrod? Nobla
w dziedzinie literatury ?w uznaniu jego ro?norakich i znacz?cych pism, w ktorych bronił ideałow humanitarnych i wolno?ci my?li”
[5]
, chocia? sam utrzymywał, ?e nagrod? otrzymał za ksi??k? ?
Mał?e?stwo i moralno??
” (
ang.
Marriage and Morals
)
[6]
, w ktorej opowiedział si? za ?woln? miło?ci?” i swobod? seksualn?
[7]
.
Był
socjalist?
[8]
, a tak?e
agnostykiem
(chocia? w celach
pragmatycznych
okre?lał si?
ateist?
)
[9]
i otwarcie krytykował chrze?cija?stwo np. w sławnym eseju
Dlaczego nie jestem chrze?cijaninem
[10]
. Za swoj
pacyfizm
trafił do wi?zienia podczas
I wojny ?wiatowej
[11]
. Afer? zako?czyło si? jego wyrzucenie z
Trinity College (Cambridge)
, co sprawiło, ?e został przywrocony, jednak po?niej sam zrezygnował
[12]
. Jego przyj?ciu jako wykładowcy filozofii na
City College of New York
towarzyszyło medialne oburzenie, a nowojorski biskup
Ko?cioła Episkopalnego
wytoczył przeciwko niemu post?powanie s?dowe, co sko?czyło si? ? w
S?dzie Najwy?szym stanu Nowy Jork
(
New York Supreme Court
) ? niekorzystnym dla Russella wyrokiem. S?dzia na podstawie napisanych przez Russella ksi??ek
[a]
orzekł, i? jest on ?moralnie niezdatny do nauczania filozofii”
[13]
. Zareagował na to
Albert Einstein
, ktory w obronie Russella napisał ?wspaniałe osobowo?ci zawsze napotykały na brutaln? opozycj? miernych umysłow”
[14]
. Pomimo tych skandali, Russell w 1949 roku otrzymał brytyjski
Order Zasługi
, a w 1950 nagrod? Nobla w dziedzinie literatury
[4]
. Laureat
Medalu Sylvestera
za rok 1934
[15]
.
Bertrand Russell był najmłodszym z trojga dzieci
2. hrabiego Russell
, wnuka
ksi?cia Bedford
Johna Russella
. Jego dziad, lord
John Russell, 1. hrabia Russell
, był za panowania krolowej Wiktorii dwukrotnym premierem Wielkiej Brytanii. Rodzina Russell była jedn? z najbardziej wpływowych i najszacowniejszych w Imperium, z tytułem ksi???cym i wielowiekow? histori?.
Gdy Bertrand miał dwa lata, zmarły jego matka i siostra, kiedy miał cztery ? ojciec. Chłopca, razem z jego starszym bratem, oddano na wychowanie do babki, hrabiny Russell. Postarała si? ona dla wnukow o najlepsze guwernantki i najlepszych nauczycieli domowych. Ci ostatni wszczepili małemu Bertrandowi zamiłowanie do matematyki. Dorastanie Russella było samotne i cz?sto rozwa?ał
samobojstwo
. W swojej autobiografii zauwa?ył, ?e jego najwi?ksze zainteresowanie ?przyrod? i ksi??kami oraz (po?niej) matematyk? uchroniło go przed całkowitym przygn?bieniem”
[16]
. W latach młodo?ci odkrył dzieła
Percy'ego Bysshe Shelleya
.
Russell napisał: ?Cały swoj wolny czas sp?dzałem na czytaniu go i uczeniu si? go na pami??, nie znaj?c nikogo, komu mogłbym powiedzie? o tym, co my?l? lub czuje. Rozmy?lałem, jak wspaniale byłoby pozna? Shelleya i zastanawiałem si?, czy powinienem spotka? jakiego? ?ywego człowieka, ktorego darz? tak? sympati?"
[17]
. W latach 1890?1897 studiował w
Trinity College
University of Cambridge
. Zmarł na
gryp?
2 lutego 1970 roku w swoim domu w Penrhyndeudraeth, w wieku 97 lat
[18]
.
Bertrand Russell był wspołtworc? i animatorem, wspolnie z
Alfredem N. Whiteheadem
, programu logicyzacji
matematyki
. W dziele
Principia Mathematica
podał sposob redukcji
aksjomatow
arytmetyki
liczb naturalnych
do j?zyka
logiki
. Koncepcja ta została zrealizowana dzi?ki stworzeniu
teorii typow
co pozwalało unikn??
antynomii
zbioru wszystkich zbiorow
oraz
klas samozwrotnych
, b?d?cych wad? poprzednich prob tego typu (
Frege
).
Cen? była nierealistyczna komplikacja. Dlatego teoria typow nigdy si? w matematyce nie przyj?ła, cho? cieszyła si? sentymentem nielicznych logikow. Teoria ta dała natomiast pocz?tek
typom
powszechnie u?ywanym w dzisiejszych
j?zykach programowania
.
Teoria typow unika paradoksow poprzez wprowadzenie i rygorystyczne separowanie ro?nych typow. Wymaga to definiowania tego samego obiektu matematycznego wielokrotnie, na ro?nych poziomach typow. W szczegolno?ci nie ma jednego zbioru liczb naturalnych, lecz potencjalnie niesko?czenie wiele. Wprowadza si? je za ka?dym razem, gdy ma si? do czynienia z nast?pnym poziomem i rodzajem typu. Logikom to nie przeszkadza, ale matematyk tak pracowa? praktycznie nie mo?e.
Russell był tak?e jednym z najwybitniejszych filozofow XX wieku. Najwi?ksz? sław? filozoficzn? przyniosła mu
teoria deskrypcji
? wyło?ona w roku 1905 w artykule ?On Denoting” (?O denotowaniu”). Nale?y ona do dzisiaj do kanonu wspołczesnej
filozofii analitycznej
. Ewolucj? swoich pogl?dow filozoficznych Russell opisał w ksi??ce ?Moj rozwoj filozoficzny” ? wydanej tak?e w j?zyku polskim.
Działalno?? pacyfistyczna
[
edytuj
|
edytuj kod
]
Był pacyfist? i przeciwstawiał si? wszelkim działaniom wojennym, w zwi?zku z czym w okresie
I wojny ?wiatowej
został skazany na sze?? miesi?cy wi?zienia za opublikowanie artykułu sugeruj?cego, ?e stacjonuj?ce w Anglii oddziały ameryka?skie były wykorzystywane do łamania strajkow antywojennych
[4]
. Powodem drugiego pobytu Russella w wi?zieniu w latach pi??dziesi?tych XX w. było obywatelskie nieposłusze?stwo w ramach kampanii przeciwko nuklearnym zbrojeniom. Russell był trzykrotnym kandydatem w wyborach parlamentarnych: w 1907 roku jako kandydat
Partii Liberalnej
oraz w 1922 i 1923 z ramienia
Partii Pracy
.
Stworzył
impulsywn? teori? wojny
, w ktorej zakładał, ?e wojna ma swoje korzenie w impulsach ludzkich, ktore z kolei mog? przerodzi? si? w impulsy zbrojne, ktore nie ograniczaj? si? do poszczegolnych jednostek, lecz dotykaj? całe społecze?stwa (tworzy si? tzw. gor?czka wojenna). Zbiorowy impuls nie bierze pod uwag? racjonalnych czynnikow i przeciwwskaza? co do prowadzenia wojny ? impuls jest całkowicie irracjonalny.
Nie odro?niał wojen napastniczych i obronnych ? były one dla niego jednakowo gro?ne i nieakceptowalne. Interesowały go natomiast skutki ? sposoby usprawiedliwiania działa? wojennych.
- 1896,
German Social Democracy
(Niemiecka socjaldemokracja).
- 1897,
An Essay on the Foundations of Geometry
(O podstawach geometrii)
- 1900,
A Critical Exposition of the Philosophy of Leibniz
(Krytyczne przedstawienie filozofii Leibniza)
- 1903,
The Principles of Mathematics
(Zasady matematyki)
- 1905,
Denotowanie
(
On Denoting
), wydanie polskie 1967 (w:
Logika i j?zyk. Studia z semiotyki logicznej
)
- 1910-1913,
Principia Mathematica
(z
Alfredem N. Whiteheadem
), 3 tomy
- 1912,
Problemy filozofii
(
The Problems of Philosophy
), wyd. pol. 1995, 2003, 2004, pod tytułem
Zagadnienia filozofii
1913, 2002
- 1914,
Nasza wiedza o ?wiecie zewn?trznym jako pole bada? dla metody naukowej w filozofii
(
Our Knowledge of the External World as a Field for Scientific Method in Philosophy
), wyd. pol. 2000
- 1916,
Przebudowa społeczna
(
Principles of Social Reconstruction
), wyd. pol. 1932
- 1918,
Drogi do wolno?ci. Socjalizm, anarchizm i syndykalizm
(
Roads to Freedom: Socialism, Anarchism, and Syndicalism
), wyd. pol. 1934, 1987
- 1918,
Wst?p do filozofii matematyki
(
Introduction to Mathematical Philosophy
), wyd. pol. 1958, 2003
- 1918,
The Philosophy of Logical Atomism
(Filozofia logicznego atomizmu)
- 1920,
The Practice and Theory of Bolshevism
(Praktyka i teoria bolszewizmu)
[19]
- 1921,
The Analysis of Mind
(Analiza my?lenia)
- 1922,
The Problem of China
(Problem Chin)
- 1923,
The ABC of Atoms
(ABC atomow)
- 1925,
ABC teorii wzgl?dno?ci
(
The ABC of Relativity
), wyd. pol. 2000
- 1925,
What I Believe
(W co wierz?)
- 1926,
O wychowaniu. Ze specjalnym uwzgl?dnieniem wczesnego dzieci?stwa
(
On Education, Especially in Early Childhood
), wyd. pol. 1932
- 1927,
The Analysis of Matter
(Analiza materii)
- 1927,
Zarys filozofii
(
An Outline of Philosophy
), wyd. pol. 1939
- 1927,
Dlaczego nie jestem chrze?cijaninem
(
Why I Am Not a Christian
), wyd. pol. 1962, 1981, 1984 (w:
Religia i ja
)
- 1928,
Szkice sceptyczne
(
Sceptical Essays
), wyd. pol. 1937, 1957, 1996
- 1929,
Mał?e?stwo i moralno??
(
Marriage and Morals
), wyd. pol. 1931
- 1930,
Podboj szcz??cia
(
The Conquest of Happiness
), wyd. pol. 1933
- 1931,
Pogl?dy i widoki nauki wspołczesnej
(
The Scientific Outlook
), wyd. pol. 1934
- 1932,
Education and the Social Order
(
Wychowanie a ustroj społeczny
), wyd. pol. 1933
- 1934,
Wiek dziewi?tnasty
(
Freedom and Organization, 1814?1914
), wyd. pol. 1936, 2 tomy
- 1935, Pochwała pro?niactwa (In Praise of Idleness), wyd. pol 1937
- 1938,
Władza. Nowa analiza społeczna
(
Power: A New Social Analysis
), wyd. pol. 2001
- 1940,
An Inquiry into Meaning and Truth
(
Badania dotycz?ce znaczenia i prawdy
), wyd. pol. 2011
- 1945,
Dzieje filozofii Zachodu
(
A History of Western Philosophy
), wyd. pol. 2000
- 1947,
Philosophy and Politics
(Filozofia i polityka)
- 1948,
Human Knowledge: Its Scope and Limits
(Wiedza ludzka: jej zasi?g i ograniczenia)
- 1949,
Władza i jednostka
(
Authority and Individual
), wyd. pol. 1997
- 1950,
Szkice niepopularne
(
Unpopular Essays
), wyd. pol. 1997
- 1956,
Portrety z pami?ci. Warto?? wolnej my?li
(
Portraits from Memory and Other Essays
), wyd. pol. 1995
- 1959,
Moj rozwoj filozoficzny
(
My Philosophical Development
), wyd. pol. 1971
- 1959,
M?dro?? Zachodu
(
Wisdom of the West
), wyd. pol. 1995
- 1967,
Zbrodnie wojenne w Wietnamie
(
War Crimes in Vietnam
), wyd. pol. 1969
- 1967-1969,
Autobiografia
(
The Autobiography of Bertrand Russell
), 3 tomy, wyd. pol.: t. I 1971, 1996, t. II 1998, t. III 1999
- ↑
On Education, What I Believe, Education and the Modern World, and Marriage and Morals
.
- ↑
Russell Bertrand Arthur William
, [w:]
Encyklopedia PWN
[dost?p 2021-12-20]
.
- ↑
Bertrand Russell The Nobel Prize in Literature 1950
[online], nobelprize.org
[dost?p 2023-11-01]
[zarchiwizowane z
adresu
2008-05-16]
.
- ↑
Pugwash Conferences on Science and World Affairs ? Pugwash seeks a world free of nuclear weapons and other weapons of mass destruction. Through our long-standing tradition of ...
[online], pugwash.org
[dost?p 2018-10-27]
(
ang.
)
.
strona głowna serwisu
- ↑
a
b
c
Irvine 2017 ↓
.
- ↑
The Nobel Prize in Literature 1950 Bertrand Russell
. nobelprize.org. [dost?p 2013-06-27].
(
ang.
)
.
- ↑
Bertrand Russell:
Autobiography
. s. 521. [dost?p 2013-06-04].
- ↑
Stanley Hauerwas.
Sex and Politics: Bertrand Russell and ‘Human Sexuality’
. ?Christian Century”, s. 417?422, 1978-04-19. Cytat: ?I offer an analysis of Bertrand Russell’s arguments for free love and sex.”.
(
ang.
)
.
.
- ↑
In Praise of Idleness and Other Essays (1935). Chapter 3. The Case for Socialism
. [dost?p 2018-06-18].
(
ang.
)
.
- ↑
'Am I An Atheist Or An Agnostic?' by Bertrand Russell
[online], scepsis.net
[dost?p 2022-12-06]
.
- ↑
Bertrand Russell
, [w:]
Encyclopædia Britannica
[dost?p 2017-04-03]
(
ang.
)
.
- ↑
Samoiloff, Louise Cripps. ?C.L. R. James: Memories and Commentaries”, p. 19. Associated University Presses, 1997.
ISBN
0-8453-4865-5
.
- ↑
G.H. Hardy:
Bertrand Russell and Trinity
. 2009, s. 40?43.
- ↑
Wyrok: Kay v. Board of Higher Ed. of City of New York, 18 N.Y.S.2d 821 (1940); ang.
morally unfit to teach philosophy
.
- ↑
Ravi Agarwal, Syamal Sen:
Creators of Mathematical and Computational Sciences
. s. 335. Cytat: ?Great spirits have always encountered violent opposition from mediocre minds. The mediocre mind is incapable of understanding the man who refuses to bow blindly to conventional prejudices and chooses instead to express his opinions courageously and honestly.”.
- ↑
Winners of the Sylvester Medal of the Royal Society of London
,
MacTutor History of Mathematics archive
[dost?p 2021-08-12].
- ↑
The Autobiography of Bertrand Russell (tom I, 1872?1914) George Allen and Unwin Ltd., 1971, strona 31
- ↑
Bertrand Russell:
Autobiography
. (1998), s. 35.
ISBN
978-0-415-18985-9
.
- ↑
The Guardian ? 3 February 1970
- ↑
Bertrand Russell:
The Practice and Theory of Bolshevism
. 1920.
brak strony w ksi??ce
- A. J. Ayer
.
Bertrand Russell
, New York: Viking Press, 1972, reprint ed. London: University of Chicago Press, 1988:
ISBN
0-226-03343-0
.
- Ronald W. Clark
.
The Life of Bertrand Russell
, London: Jonathan Cape, 1975
ISBN
0-394-49059-2
.
- Ronald W. Clark.
Bertrand Russell and His World
, London: Thames & Hudson, 1981
ISBN
0-500-13070-1
.
- Book Review: ‘Russell Remembered’: The Socialist Party of Great Britain
.
Oxford University Press
, 1970.
(
ang.
)
.
brak strony w ksi??ce
- Andrew David
A.D.
Irvine
Andrew David
A.D.
,
Bertrand Russell
, [w:]
Edward N.
E.N.
Zalta
(red.),
Stanford Encyclopedia of Philosophy
, Winter 2017 Edition, Metaphysics Research Lab,
Stanford University
, 29 czerwca 2017
,
ISSN
1095-5054
[dost?p 2017-12-25]
[zarchiwizowane z
adresu
2017-12-21]
(
ang.
)
.
- John Lewis
.
Bertrand Russell: Philosopher and Humanist
, London: Lawerence & Wishart, 1968
- Ray Monk
.
Bertrand Russell: Mathematics: Dreams and Nightmares
London: Phoenix, 1997
ISBN
0-7538-0190-6
.
- Ray Monk.
Bertrand Russell: 1872?1920 The Spirit of Solitude
Vol. I, New York: Routledge, 1997
ISBN
0-09-973131-2
.
- Ray Monk.
Bertrand Russell: 1921?1970 The Ghost of Madness
Vol. II, New York: Routledge, 2001
ISBN
0-09-927275-X
.
- George Santayana
. ‘Bertrand Russell’, in
Selected Writings of George Santayana
, ed. Norman Henfrey, Cambridge: Cambridge University Press, I, 1968, s. 326?329
- Katharine Tait
.
My father Bertrand Russell
, New York: Thoemmes Press, 1975
- David Wallechinsky & Wallace Irving. 1975?1981, ?Famous Marriages Bertrand Russell & Alla Pearsall Smith Part 1" & ?Part 3", on ?Alys” Pearsall Smith, webpage content from
The People’s Almanac
, webpages:
Part 1
&
Part 3
(accessed 18 May 2014).
- Alan Wood.
Bertrand Russell The Passionate Sceptic
London: George Allen & Unwin, 1957.
Identyfikatory zewn?trzne: