Porownanie pi?ciu najpopularniejszych formatow obrazu

Format obrazu ? wymiary wy?wietlanego obrazu wyra?one ilorazem jego długo?ci do wysoko?ci (zazwyczaj przedstawione jako x : y lub x × y , przy czym symbol oddzielaj?cy warto?ci, dwukropek lub znak mno?enia, czytane s? jako na ). Obecnie najpopularniejszymi formatami obrazu s?, anamorfotyczny standard kinowy 2,39:1 ^[a] , tradycyjny 4:3 (1,33:1) stosowany powszechnie w telewizji , oraz jego nast?pca 16:9 (1,78:1), wykorzystywany tak?e w telewizji wysokiej rozdzielczo?ci HDTV i telewizji cyfrowej . Wszystkie powy?sze formaty stanowi? cz??? specyfikacji standardu kompresji obrazu MPEG-2 , ktory jest wykorzystywany do zapisu na no?nikach DVD . Ostatnia z wymienionych proporcji stała si? standardowym formatem w najnowszych technologiach zapisu optycznego Blu-ray i HD DVD , b?d?c kompromisem pomi?dzy dwoma najpopularniejszymi standardami wy?wietlania panoramicznego obrazu kinowego: europejskiego 1,66:1 i wykorzystywanego w Stanach Zjednoczonych , oraz Wielkiej Brytanii 1,85:1.

Proporcje obrazu kinowego i telewizyjnego [ edytuj | edytuj kod ]

Ograniczenia praktyczne [ edytuj | edytuj kod ]

Wymiary obrazu filmowego s? ograniczone fizycznymi wymiarami klatki filmowej mieszcz?cej si? pomi?dzy perforacjami ta?my. Uniwersalnym standardem opracowanym przez Williama Dicksona i Thomasa Edisona w 1892 jest ta?ma filmowa szeroko?ci 35 mm z klatk? o wysoko?ci czterech otworow perforacji. Chocia? faktyczna szeroko?? ta?my to 35 mm (1,38 cala ), to przestrze? pomi?dzy perforacjami wynosi od 18,67 do 24,89 mm (0,735 cala do 0,980 cala) ^[1] . Ponadto obszar przeznaczony na zapisan? optycznie ?cie?k? d?wi?kow? dodatkowo ogranicza powierzchni? klatki. Aby obraz pozostał wyra?nie szerszy ni? jego wysoko??, podobny do naturalnego sposobu widzenia człowieka opracowano format akademii o wymiarach klatki 22×16 mm.

Terminologia [ edytuj | edytuj kod ]

W przemy?le filmowym przyj?to, ?e warto?ci? jednostkow? b?dzie wysoko?? obrazu. Anamorfotyczny obraz jest 2,40 raza szerszy ni? wynosi jego wysoko??, dlatego okre?la si? go jako 2,40:1 lub pro?ciej 2,40 (czytaj: dwa czterdzie?ci ). Najpopularniejszymi ameryka?skimi standardami projekcji s? 1,85:1 i 2,40:1, natomiast w Europie wykorzystuje si? projekcj? panoramiczn? standardu 1,66:1. Do lat 50. XX wieku standardem kinowym był obraz o proporcjach 1,33:1, kiedy to w ameryka?skich kinach zdecydowano si? wprowadzi? szerszy obraz formatu 1,85:1.

Standardy kamer filmowych [ edytuj | edytuj kod ]

Mimo utraty powierzchni klatki na ?cie?k? d?wi?kow? i perforacj?, w celu zapewnienia panoramicznego obrazu wysokiej jako?ci opracowano wiele alternatywnych rozwi?za? projekcji. Jednym z ciekawszych był system VistaVision , ktory wykorzystywał standardow? ta?m? filmow? 35 mm , ale przesuwaj?c? si? w poziomie, w taki sposob, ?e perforacja nie ograniczała szeroko?ci klatki i pozwalała na rejestracj? obrazu o znacznie lepszej jako?ci. Proporcje obrazu VistaVision wynosiły 1,5:1, ale ze wzgl?du na ogolnie przyj?ty owcze?nie standard 1,85:1 konieczne było zamaskowanie gornego i dolnego fragmentu klatki, oraz po?niejsza optyczna konwersja w celu wykonania kopii projekcyjnej na standardowej ta?mie 35 mm z czterema otworami perforacji na klatk?. W latach 70. na krotko system ten reaktywowała wytwornia Lucasfilm i wykorzystała do kr?cenia efektow specjalnych do serii Gwiezdne wojny . Wi?ksza powierzchnia klatki systemu VistaVision pozwoliła na unikni?cie zbytniej straty jako?ci przy konwersji na kopie projekcyjne. Wraz z wprowadzeniem znacznie lepszych negatywow 35 mm o standardowej czterootworowej wysoko?ci klatki charakteryzuj?cych si? mniejszym ziarnem , oraz pojawieniem si? lepszych kamer i optyki, system ten stał si? przestarzały i obecnie nie jest wykorzystywany. Poziomy przesuw ta?my, ale o szeroko?ci 70 mm jest obecnie wykorzystywany w kinematografii IMAX .

Do produkcji telewizyjnej najcz??ciej wykorzystuje si? znacznie ta?szy materiał ?wiatłoczuły standardu Super 16 o szeroko?ci 16 mm. Proporcje obrazu uzyskiwane na tym materiale s? bliskie telewizyjnym 16:9 ^[b] , a poniewa? film taki jest zazwyczaj przeznaczony nie do bezpo?redniej projekcji, ale do przeniesienia na inne no?niki, coraz cz??ciej cyfrowe, nie jest konieczny zapis na ta?mie ?cie?ki d?wi?kowej, co pozwala zaoszcz?dzi? powierzchni? klatki.

Wspołczesne formaty obrazu [ edytuj | edytuj kod ]

Standard 4:3 [ edytuj | edytuj kod ]

Obraz o proporcjach 4:3 jest standardowym formatem telewizyjnym wykorzystywanym od pocz?tku epoki telewizji, oraz w wielu monitorach komputerowych. Standard 4:3 został zdefiniowany przez Ameryka?sk? Akademi? Sztuki i Wiedzy Filmowej wraz z pojawieniem si? optycznego zapisu ?cie?ki d?wi?kowej na ta?mie filmowej. Poprzez adaptacj? istniej?cego standardu do swoich potrzeb, telewizja mogła z powodzeniem wy?wietla? filmy kinowe zapisane wcze?niej (w latach 40. i 50.) w tych samych proporcjach. Ze wzgl?du na spadek widowni kin wytwornie Hollywoodzkie zdecydowały si? na wprowadzenie nowego standardu obrazu panoramicznego o wspomnianych wy?ej proporcjach 1,85:1, co pozwoliło całkowicie odci?? si? od formatu telewizyjnego.

Standard 16:9 [ edytuj | edytuj kod ]

16:9 (czytaj: szesna?cie na dziewi?? ) to mi?dzynarodowy standard obrazu dla telewizji wysokiej rozdzielczo?ci HDTV wykorzystywanej w Australii , Japonii , Kanadzie i Stanach Zjednoczonych , oraz w Europie w transmisjach satelitarnych, oraz telewizji panoramicznej standardowej rozdzielczo?ci ( EDTV ) i PAL-plus od lat 80 XX w. Japonia wykorzystywała pierwszy system telewizji wysokiej rozdzielczo?ci Super Hi-Vision o proporcjach obrazu 5:3, ale po wprowadzeniu mi?dzynarodowego standardu 16:9 dostosowała go do tych wymaga?, rozszerzaj?c obraz do formatu 5⅓:3 (czyli 16:9). Wiele wspołcze?nie produkowanych kamer wideo posiada mo?liwo?? zapisu cyfrowego obrazu anamorfotycznego do po?niejszego zapisu na DVD. Tak zarejestrowany obraz jest kompresowany do proporcji 4:3 i w przypadku, gdy odbiornik telewizyjny posiada mo?liwo?? odtworzenia takiego zapisu jest on dekompresowany i rozci?gany do formatu 16:9. W przeciwnym wypadku odtwarzacz DVD redukuje liczb? linii obrazu, zmniejszaj?c jego wysoko?? oraz dodaj?c u gory i z dołu czarne pasy. Szersze formaty kinowe takie jak 1,85:1 i 2,40:1 ^[a] s? dostosowane do zapisu w standardzie 16:9 poprzez dodanie czarnych pasow do obrazu ju? w procesie zapisu na DVD.

Porownanie wizualne proporcji obrazu [ edytuj | edytuj kod ]

Dwa obrazy o ro?nych proporcjach i tej samej wielko?ci (liczbie pixeli ):

4:3 (1,33:1)
16:9 (1,78:1)

Poprzednie i wspołczesne proporcje obrazu [ edytuj | edytuj kod ]

• 1,19:1 : Movietone ? wczesny standard zapisu filmu d?wi?kowego na ta?mie 35 mm wykorzystywany od ko?ca lat 20. do pocz?tku 30. XX wieku, głownie w Europie. Zapis optyczny ?cie?ki d?wi?kowej redukował jej szeroko?? z 1,33 do 1,19. W celu zachowania formatu akademii (1,37:1) stosowano grubsze linie mi?dzyklatkowe. Przykładem filmow zrealizowanych w tym formacie obrazu s? pierwsze filmy d?wi?kowe Fritza Langa : M ? Morderca i Testament doktora Mabuse . Format ten jest z grubsza taki sam jak wykorzystywany we wspołczesnych filmach anamorfotycznych.
• 1,25:1 : Powszechnie wykorzystywana rozdzielczo?? ekranow komputerowych 1280×1024, b?d?ca natywnym formatem obrazu wielu monitorow LCD . Tak?e format fotografii filmowych 4×5. Pierwszy brytyjski system telewizji analogowej typu 405 line pracował w tym formacie od jego powstania w latach 30. do około 1950 roku, gdy zmieniono proporcje obrazu na powszechniejsze 4:3.
• 1,33:1 : Oryginalny format zapisywanego na ta?mie 35 mm filmu niemego . Jako 4:3 powszechny w transmisjach telewizyjnych i do zapisu obrazu np. na magnetowidach. Tak?e standardowy format obrazu dla IMAX i kompresji obrazu MPEG-2 .
• 1,37:1 : pełnoekranowy standard zapisu filmu d?wi?kowego na ta?mie 35 mm, bardzo popularny pomi?dzy 1932 i 1953. Oficjalnie przyj?ty jako format akademii w 1932 przez AMPAS . Obecnie rzadko u?ywany. Rownie? standardowy format obrazu zapisanego na ta?mach szeroko?ci 16 mm.
• 1,43:1 : Format filmow IMAX zapisanych na ta?mach 70 mm z przesuwem poziomym.
• 1,5:1 : Bardziej znany jako format 3:2 wykorzystywany w fotografii małoobrazkowej dla filmow 35 mm. Tak?e szerokoekranowy format obrazu wykorzystywany w wy?wietlaczach laptopow PowerBook G4 wytworni Apple Inc. , o przek?tnej 15,2 cala i rozdzielczo?ci 1440×960. Telefon multimedialny iPhone tej?e firmy rownie? posiada ekran o proporcjach 1,5:1.
• 1,56:1 : Szerokoekranowy format 14:9. Najcz??ciej wykorzystywany do produkcji reklam jako po?redni pomi?dzy dwoma najpopularniejszymi formatami telewizyjnymi: standardowym 4:3 (12:9) i szerokoekranowym 16:9, głownie je?li produkcja taka ma by? emitowana na obu typach ekranow. Po konwersji do formatu 16:9 tylko niewielka cz??? obrazu ulega stracie, a przy prezentacji na ekranach o proporcjach 4:3 wyst?puj? bardzo w?skie czarne pasy.
• 1,6:1 : Format komputerowych ekranow panoramicznych popularnie znany jako 16:10 . Wykorzystywany w systemach o rozdzielczo?ciach WSXGA , WSXGA+ i WUXGA . Ten format obrazu został wybrany jako standardowy dla wielu modeli monitorow komputerowych ze wzgl?du na mo?liwo?? jednoczesnej prezentacji dwoch stron tekstu uło?onych obok siebie.
• 1,66:1 : Europejski format panoramiczny dla ta?m filmowych 35 mm i Super 16 mm. Inne okre?lenia tego formatu to 5:3 (czasami rownie? jako 1,67 ).
• 1,75:1 : Wczesny format panoramiczny dla ta?m 35 mm wykorzystywany głownie przez wytworni? Metro-Goldwyn-Mayer , obecnie nieu?ywany.
• 1,78:1 : Format panoramicznego obrazu wideo znany jako 16:9 , wykorzystywany przez telewizj? wysokiej rozdzielczo?ci HDTV i jako jeden z trzech standardow dla kompresji obrazu MPEG-2.
• 1,85:1 : Ameryka?ski i brytyjski format panoramicznego obrazu kinowego odtwarzanego z ta?m 35 mm. Wysoko?? klatki wynosiła około trzech otworow perforacji co umo?liwiło produkcj? kopii na ta?mach z poczworn? lub oszcz?dniejsz? potrojn? perforacj?.
• 2:1 : Format panoramiczny wykorzystywany w latach 50. i na pocz?tku 60. przez Universal-International i Paramount Pictures dla filmow wyprodukowanych w technologii VistaVision . Wykorzystywany tak?e jako jedna z odmian anamorfotycznego systemu projekcji SuperScope . Format ten wykorzystano do wydania na DVD filmu Czas apokalipsy .
• 2,2:1 : Format zapisu na ta?mie 70 mm obrazu panoramicznego o bardzo wysokiej rozdzielczo?ci. Opracowany dla standardu Todd-AO w latach 50. Format 2,21:1 wchodzi w skład specyfikacji MPEG-2, ale nie jest u?ywany.
• 2,35:1 : Anamorfotyczny format zapisu na ta?mie 35 mm wykorzystywany do 1970 roku w systemach CinemaScope (Scope) i wczesnej odmianie Panavision . Anamorfotyczny format obrazu uległ nieznacznym zmianom na przestrzeni lat, dlatego obecnie u?ywany obraz tego typu ma proporcje 2,39:1 ^[a] , chocia? nadal, głownie ze wzgl?du na przyzwyczajenie, bardzo cz?sto jest nazywany po staremu jako 2,35.
• 2,39:1 : Anamorfotyczny format zapisu na ta?mach 35 mm stosowany po roku 1970. Czasami warto?? ta jest zaokr?glana do 2,40 ^[a] . Bardzo cz?sto jednoznaczny z napisem w czołowce filmu Filmed in Panavision lub Scope .
• 2,55:1 : Oryginalny format obrazu systemu CinemaScope przed dodaniem optycznej ?cie?ki d?wi?kowej. Tak?e standardowe proporcje formatu CinemaScope 55 .
• 2,59:1 : Proporcje obrazu systemu Cinerama polegaj?cego na jednoczesnej projekcji trzech obrazow z trzech projektorow na specjalnym zaokr?glonym ekranie.
• 2,76:1 : Zapis obrazu w systemie MGM Camera 65 na ta?mie szeroko?ci 65 mm i z optyk? anamorfotyczn? ?ciskaj?ca obraz 1,25 razy. Wykorzystana w bardzo niewielu produkcjach filmowych pomi?dzy 1956 i 1964 rokiem, takich jak Ben-Hur z 1959. Format ten został wskrzeszony w 2016 dzi?ki filmowi Quentina Tarantino ? Nienawistna osemka ”, ktory został nakr?cony przy u?yciu systemu Ultra Panavision 70. ^[2]
• 4:1 : Format systemu Polyvision , z trzema projektorami 35 mm wy?wietlaj?cymi obok siebie obrazy o proporcjach 1,33:1. Wykorzystany tylko w jednym filmie w re?yserii Abla Gance’a pt. Napoleon z 1927 roku.

Aspect ratio releases [ edytuj | edytuj kod ]

Format oryginalny [ edytuj | edytuj kod ]

Format oryginalny okre?lany angielskim terminem Original Aspect Ratio lub w skrocie OAR odnosi si? do produkcji przeznaczonych do odtwarzania na urz?dzeniach kina domowego . Termin ten informuje, ?e zapisany na no?niku cyfrowym obraz ma takie same proporcje jak wersja oryginalna przeznaczona do emisji kinowej. Przykładowo film Ridleya Scotta zatytułowany Gladiator został nakr?cony w formacie 2,39:1 na ta?mie filmowej Super 35 mm i w tym samym formacie wy?wietlany zarowno w kinie, jak i telewizji. Zrezygnowano z maskowania obrazu w celu jego przystosowania do emisji w proporcjach telewizyjnych 1,33:1. W rzeczywisto?ci film mo?e by? kr?cony na materiałach wielu ro?nych typow, ale dystrybuowany w konkretnym formacie zamierzonym przez jego tworcow, dlatego bardziej adekwatnym terminem jest format zamierzony ( ang. Intended Aspect Ratio w skrocie IAR ), ktory jest jednak rzadziej u?ywany.

Format zmodyfikowany [ edytuj | edytuj kod ]

Tak jak format oryginalny, tak?e format zmodyfikowany odnosi si? do filmow produkowanych na no?nikach cyfrowych i przeznaczonych do odtwarzania w domu. Termin ten, po angielsku Modified Aspect Ratio lub w skrocie MAR , okre?la w jaki sposob lub do jakich rozmiarow został zmodyfikowany film w porownaniu do oryginału. Najcz??ciej spotykan? modyfikacj? jest zmiana do formatu telewizyjnego 1,33:1 (4:3) wykorzystywanego tak?e do zapisu na kasetach VHS lub nowszego panoramicznego 1,78:1 (16:9). Modyfikacj? formatu uzyskuje si? na dwa sposoby, technikami Pan & scan lub otwartej przysłony ( open matte ). Technika otwartej przysłony polega na rozszerzeniu obrazu w porownaniu do kinowego, ktory był maskowany przysłon? na projektorze w celu uzyskania obrazu panoramicznego. Metoda ta mogła by? stosowana tylko do filmow zapisanych pierwotnie na ta?mie w formacie akademii (1,37:1) lub innych niepanoramicznych standardow. Z kolei pan and scan to metoda modyfikacji filmow panoramicznych do wy?wietlania na telewizorach 4:3 poprzez powtorne zgrywanie materiału wy?wietlanego na ekranie w taki sposob, aby centrum akcji znajdowało si? w polu widzenia kamery docelowego standardu.

Format obrazu a jego powierzchnia [ edytuj | edytuj kod ]

Format obrazu ma decyduj?ce znaczenie dla jego powierzchni. Przy tej samej przek?tnej obrazu jego powierzchnia zmniejsza si? wraz ze zwi?kszaniem stosunku proporcji długo?ci do wysoko?ci. Zasad? przybli?a poni?sza tabela, gdzie:

• pokrycie powierzchni oznacza ile procent powierzchni ma dany format wzgl?dem obrazu formatu 5:4 (najmniej panoramiczny format) przy tej samej przek?tnej
• pokrycie przek?tnej oznacza ile procent musi wynosi? przek?tna ekranu by mie? t? sam? powierzchni? wzgl?dem obrazu formatu 5:4

Niedogodno?ci [ edytuj | edytuj kod ]

Wielo?? formatow wy?wietlania obrazu jest niewygodna tak dla producentow filmow, jak i ogl?daj?cych ich widzow, a tak?e dla nadawcow telewizyjnych. Prezentowanie filmu w innym formacie ni? był wyprodukowany nie jest korzystne ze wzgl?du na utrat? cz??ci obrazu poprzez jego obci?cie na bokach, lub z gory i dołu, ewentualnie rozci?gni?cie na szeroko?? dost?pnego ekranu co zakłoca proporcj? sceny. Emisja filmow w telewizji przy obecno?ci starszego (4:3) i nowszego (16:9) standardu wy?wietlania powoduje konieczno?? wyboru takiego formatu, aby był on poprawnie wy?wietlany na obu typach odbiornikow.

W obu systemach kodowania obrazu telewizyjnego, zarowno PAL , jak i NTSC przewidziano przesyłanie sygnałow impulsowych informuj?cych w jakim formacie jest emitowany obraz ^[3] . Impulsy te s? rozpoznawane przez nowoczesne odbiorniki, pozwalaj?c na automatyczne przeł?czenie ich w tryb odbioru formatu 16:9 natychmiast po pojawieniu si? sygnału nadawanego w ten sposob. Rownie? w zł?czu SCART jeden z przewodow odpowiada za przeł?czanie standardow wy?wietlania obrazu przesyłanego z zewn?trznego odtwarzacza.

Format obrazu kinowego nie jest podyktowany ograniczeniami technicznymi technologii ani medium przenoszenia, a jedynie zawarto?ci? filmu. Na pocz?tku ery kinematografii niektorzy re?yserzy, tacy jak David W. Griffith , zmieniali format wy?wietlanego filmu w trakcie projekcji. W filmie Nietolerancja zabieg ten zastosowano w scenie upadku postaci z wysokiego muru, jednocze?nie zmieniaj?c format obrazu na w??szy co dodatkowo spot?gowało dramatyzm sceny upadku z wysoko?ci. Obecnie tworcy filmowi s? zmuszeni do takiego komponowania uj?cia, aby głowna akcja znajdowała si? w pobli?u centrum klatki, jako kompromis mi?dzy zamierzonym formatem filmu a przyszłym jego modyfikacjom zale?nym od sposobu wy?wietlania.

Uwagi [ edytuj | edytuj kod ]

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

• Ameryka?ska witryna promuj?ca emisj? obrazu w standardach Letterbox i Widescreen .
• American Widescreen Museum ? Ameryka?skie muzeum filmu panoramicznego. Dost?p 13 czerwca 2006. ( ang. )
• Martin Hart ? Widescreen museum Of Apertures and Aspect Ratios (2000). Dost?p 13 czerwca 2006. ( ang. )
• Wyja?nienie problemu zmiany formatu obrazu: Cz??? 1 Cz??? 2 ( ang. )
• Opis kodow transmisji obrazu w ro?nych formatach dla potrzeb telewizji ( ang. )
• Wykaz filmow DVD w poszczegolnych formatach w witrynie IMDb . imdb.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-24)]. ( ang. )
• Biuletyn techniczny z wyja?nieniem ro?nic w formatach obrazu. ( ang. )
• Decyzja Rady Europejskiej 22 lipca 1993 o wprowadzeniu formatu telewizyjnego 16:9 w Unii. ( ang. )