1 Armia (W?gry)

1 Armia W?gierska
1. Magyar Hadsereg (1. MH)
	Historia
Pa?stwo	W?gry
Sformowanie	1940
Rozformowanie	1945
	Dowodcy
Pierwszy	gen. Vilmos Nagy
Ostatni	gen. Dezs? Laszlo
	Działania zbrojne
	II wojna ?wiatowa ; operacja wschodniokarpacka ; obrona Budepesztu
	Organizacja
Dyslokacja	Budapeszt
Rodzaj sił zbrojnych	wojska l?dowe
Rodzaj wojsk	wojska pancerne
Skład	patrz tekst

1 Armia ? jedna z trzech armii w?gierskich z okresu II wojny ?wiatowej .

Utworzenie [ edytuj | edytuj kod ]

1 Armia została utworzona 1 marca 1940, podobnie jak pozostałe dwie armie polowe W?gier. Wszystkie trzy jednostki, brały bezpo?redni udział w walkach na froncie wschodnim przeciwko Armii Czerwonej . Jednak, w przeciwie?stwie do 3 Armii , ktora wzi?ła udział w inwazji na Jugosławi? w 1941 oraz 2 Armii , ktora walczyła w bitwie pod Stalingradem w 1942, w?gierska 1 Armia do 1944 przebywała praktycznie wył?cznie na terytorium W?gier.

W marcu 1944 jednostka wchodziła w skład Grupy Armii Połnocna Ukraina gen. Josefa Harpego , w składzie XI Korpusu SS 1 Armii Pancernej dowodzonej przez gen. Heinriciego ^[1]. 17 kwietnia , 1944 walczyła pod Nadworn? i Kołomyj? . Za kampani? kwietniow? dowodca 1 Armii gen. Geza Lakatos otrzymał od Hitlera Rycerski Krzy? ?elazny .

Ko?cem maja 1944 w połnocno-wschodniej cz??ci Karpat, w dolinie Bystrzycy doszło rownie? do kapitulacji zgrupowania UPA przed 16 Dywizj? Piechoty w składzie 1 Armii. W lasach nieopodal wsi Korosztyiv-Guta oddziały w?gierskie spotkały si? z oddziałami ukrai?skimi. W dniu 27 czerwca 1944 generał Ferenc Farkas , dowodca VI Korpusu w składzie 1 Armii podpisał układ z dowodc? grupy UPA-Połnoc Dmytro Klaczkiwskim i generałem UPA Bohdanem Zubenk?.

22 czerwca 1944 w wyniku wielkiej operacji Bagration , nast?piła likwidacja całego zgrupowania Armii ?rodek . Adolf Hitler polecił ewakuowa? dowodc?, gen. Gottharda Heinriciego , drog? lotnicz? i powierzaj?c mu dowodztwo formacji przygotowuj?cych obron? linii Karpat , nazwanej Grup? Armii Heinrici . Zgrupowanie składało si? z 1 Armii Pancernej, 1 Armii w?gierskiej, 17 Armii , XI Korpusu Armijny (w rejonie Dukli ), XXIV Korpusu Pancernego , wzmocnionego 1 Dywizj? Pancern? , 8 Dywizj? Piechoty oraz 208 Dywizj? Piechoty .

Operacja wschodniokarpacka [ edytuj | edytuj kod ]

W lipcu 1944 1 Armia w?gierska została rozmieszczona w Karpatach w masywie Jawornika, kluczowej pozycji przed Przeł?cz? Tatarsk? w Gorganach . Mimo stałego wsparcia z terytorium W?gier nie zdołano utrzyma? 150 km frontu, ci?gn?cego si? w Karpatach przed ofensyw? radzieck?. Sowiecka machina wojenna, przełamuj?c pas w?gierskich umocnie? zwanych lini? Arpada , opanowała Ru? w pa?dzierniku i pierwszych dniach listopada, 1944. Dokonały tego wojska 4 Frontu Ukrai?skiego ^[2]

1 sierpnia 1944 dowodc? armii zastał gen. Bela Miklos , ktory wezwał W?gry do zmiany frontu i poł?czenia si? z Armi? Czerwon? . 23 sierpnia 1944 skrocono front, a 1 Armi? wycofano z terytorium Polski. Kiedy wybuchło powstanie słowackie , zdecydował si? wykorzysta? to marszałek Koniew i siłami dwoch Frontow probował przebi? si? na teren działa? powsta?cow. 8 wrze?nia 1944 rozpocz?ł si? sowiecki atak maj?cy na celu całkowite okr??enie i likwidacj? Grupy Armii Heinrici. Koniew chciał mie? swoj? operacj? Bagration , efektow ktorej bardzo zazdro?cił marszałkowi Gieorgijowi ?ukowowi .

16 pa?dziernika 1944 dowodca 1 Armii gen. Miklos, został zmuszony do stawienia si? w siedzibie generała Gottharda Heinriciego. Ostrze?ony o ewentualnym aresztowaniu, uciekł przez w?giersk? lini? frontu na stron? sowieck? do Leska , w miejscu gdzie znajdował si? wowczas radziecki Sztab Generalny. Na ??danie Sowietow, wzywał nast?pnie przez radio do dezercji i przechodzenia na stron? sowieck? ^[3].

W operacji wschodniokarpackiej 1 Armia straciła 30 000 ludzi, zabitych rannych i zaginionych ^[4]. Pozycje, szczegolnie na Przeł?czy Dukielskiej , utrzymano dzi?ki doł?czeniu dwoch niemieckich dywizji ^[5].

Obrona Budapesztu i koniec wojny [ edytuj | edytuj kod ]

W pa?dzierniku 1944, gdy Sowieci wkroczyli na W?gry, 1 Armia wraz z oddziałami faszystowskiej milicji wspieranymi przez niemieckie siły cofn?ła si? do Budapesztu, ktorego obl??enie rozpocz?ło si? 29 grudnia 1944. Pomi?dzy 1 stycznia a 16 lutego 1945 wi?kszo?? z tego, co pozostało z w?gierskiej 1 Armii po kapitulacji Budapesztu, zostało w cz??ci zniszczone na połnoc od stolicy, przez sowieck? 40 Armi? .

Pozostałe pododdziały w?gierskie walczyły w składzie niemieckiej 1 Armii Pancernej gen. Heinriciego, kieruj?ce si? w stron? zachodniej Słowacji. Armia została oficjalnie rozwi?zana 8 maja 1945, walcz?c do ko?ca wojny, kiedy to ostatni jej dowodca generał broni Laszlo Dezs? , skapitulował przed Amerykanami.

Dowodcy armii [ edytuj | edytuj kod ]

gen. por. Vilmos Nagy (1 marca 1940 ? 1 lutego 1941)
gen. por. Istvan Schweitzer (1 lutego 1941 ? 1 sierpnia 1942)
gen. por. Istvan Naday (1 sierpnia 1942 ? 1 kwietnia 1944)
gen. por. Geza Lakatos (1 kwietnia 1944 ? 15 maja 1944) ^[6]
gen. por. Karoly Beregfy (15 maja 1944 ? 1 sierpnia 1944)
gen. por. Bela Miklos von Dalnoki (1 sierpnia 1944 ? 16 pa?dziernika 1944)
gen. por. Laszlo Dezs? (16 pa?dziernika 1944 ? 8 maja 1945)

Struktura organizacyjna [ edytuj | edytuj kod ]

Skład 15 czerwca 1944 ^[7]:

VI Korpus Armijny (w?gierski)
XI Korpus Armijny (w?gierski)
Odwody 1 Armii: 19 Dywizja Zapasowa (w?gierska) i 2 Dywizja Pancerna (w?gierska)

Skład 31 sierpnia 1944 ^[8]:

XXXXIX Korpus Gorski (niemiecki)
III Korpus Armijny (w?gierski),
Odwody 1 Armii: 25 DP (w?gierska) i 2 DPanc (w?gierska)

Zobacz te? [ edytuj | edytuj kod ]

Operacja dukielsko-preszowska

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

↑ "Grupa Armii ?Połnocna Ukraina" składała si? z dwoch armii pancernych 1 i 4 . Do 1 Armii Pancernej doł?czona była w?gierska 1 Armia." [w:] Chris Bishop. Niemieckie wojska pancerne w II wojnie ?wiatowej. 2009. s. 127
↑ Sprawy wschodnie (czasopismo Instytutu Wschodniego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza). 2005. str. 96
↑ Bela Miklos, commanding general of the First Hungarian Army, was ordered to appear at the headquarters of General Heinrici, commander of the German Army Group, on October 16. Miklos, suspicious of an eventual arrest, defected through the Hungarian front with one of his aides and two sergeants to the Soviet Russians who after his apprehension escorted him to Lisko, near Przemy?l, to their generalhaedquarters wher he arrived in [w:] Gabor Baross. Hungary and Hitler. 1970. str. 90
↑ Rolf-Dieter Muller. Wspolnicy Hitlera. Formacje sojusznicze Wehrmachtu na froncie wschodnim . 2010. s.62
↑ "Jej 1 armia pancerna trzyma si? jako tako, ale 1 armia w?gierska rozpłyn?ła si? prawie całkiem pod uderzeniami 4 Frontu Ukrai?skiego. W?grzy rozła?? si? po prostu do domow". [w:] Jan Gerhard. Zwyci?stwo: ?ołnierze i dyplomaci . 1968
↑ Dowodca 1 Armii w składzie Grupy Armii Połnocna Ukraina feldmarszałka Walthera Modla
↑ Baxter 2009 ↓ , s. 179.
↑ Sawicki 1987 ↓ , s. 188.

Bibliografia [ edytuj | edytuj kod ]

Ian Baxter: Od odwrotu do kl?ski. Ostatnie lata Wehrmachtu na froncie wschodnim 1943-1945 . Warszawa: 2009. ISBN 978-83-11-11537-8 .
Tadeusz Sawicki: Niemieckie wojska l?dowe na froncie wschodnim . Warszawa: 1987. ISBN 83-01-06556-7 .

[1] "Grupa Armii ?Połnocna Ukraina" składała si? z dwoch armii pancernych 1 i 4 . Do 1 Armii Pancernej doł?czona była w?gierska 1 Armia." [w:] Chris Bishop. Niemieckie wojska pancerne w II wojnie ?wiatowej. 2009. s. 127

[2] Sprawy wschodnie (czasopismo Instytutu Wschodniego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza). 2005. str. 96

[3] Bela Miklos, commanding general of the First Hungarian Army, was ordered to appear at the headquarters of General Heinrici, commander of the German Army Group, on October 16. Miklos, suspicious of an eventual arrest, defected through the Hungarian front with one of his aides and two sergeants to the Soviet Russians who after his apprehension escorted him to Lisko, near Przemy?l, to their generalhaedquarters wher he arrived in [w:] Gabor Baross. Hungary and Hitler. 1970. str. 90

[4] Rolf-Dieter Muller. Wspolnicy Hitlera. Formacje sojusznicze Wehrmachtu na froncie wschodnim . 2010. s.62

[5] "Jej 1 armia pancerna trzyma si? jako tako, ale 1 armia w?gierska rozpłyn?ła si? prawie całkiem pod uderzeniami 4 Frontu Ukrai?skiego. W?grzy rozła?? si? po prostu do domow". [w:] Jan Gerhard. Zwyci?stwo: ?ołnierze i dyplomaci . 1968

[6] Dowodca 1 Armii w składzie Grupy Armii Połnocna Ukraina feldmarszałka Walthera Modla

[CITEREFBaxter2009179-7] Baxter 2009 ↓ , s. 179.

[CITEREFSawicki1987188-8] Sawicki 1987 ↓ , s. 188.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]