한국   대만   중국   일본 
?ako wi?ksza ? Wikipedia, wolna encyklopedia Przejd? do zawarto?ci

?ako wi?ksza

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
?ako wi?ksza
Psittacus erithacus [1]
Linnaeus , 1758
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Krolestwo

zwierz?ta

Typ

strunowce

Podtyp

kr?gowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rz?d

papugowe

Rodzina

papugowate

Podrodzina

papugi afryka?skie

Rodzaj

Psittacus

Gatunek

?ako wi?ksza

Synonimy
  • Psittacus erithacus megarhynchus Hartert, 1891 [2]
Kategoria zagro?enia ( CKGZ ) [3]

Zasi?g wyst?powania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

?ako wi?ksza [4] , ?ako, papuga popielata, papuga szara [5] ( Psittacus erithacus ) ? gatunek ?redniej wielko?ci ptaka z rodziny papugowatych (Psittacidae). Klasyfikacja taksonomiczna jest sporna, zale?nie od uj?cia, ?ako uznaje si? za jeden gatunek z trzema podgatunkami lub za dwa odr?bne gatunki. Zamieszkuj? ?rodkow? Afryk? oraz Wyspy ?wi?tego Tomasza i Ksi???c? . Zagro?one wygini?ciem.

Taksonomia [ edytuj | edytuj kod ]

Po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego gatunek ten opisał Karol Linneusz w 1758 roku w 10. wydaniu Systema Naturae . Jako miejsce typowe autor bł?dnie wskazał Gwine? [2] [6] , co po?niej skorygowano na Złote Wybrze?e , czyli obecn? Ghan? [2] [7] . Klasyfikacja jest sporna. W klasyfikacji ptakow przyj?tej przez BirdLife International P. e. timneh jest podnoszony do rangi odr?bnego gatunku ? Psittacus timneh ( ?ako mniejsza ) [8] [9] ; w 2014 roku tak?e Mi?dzynarodowy Kongres Ornitologiczny (IOC) zdecydował o podniesieniu P. e. timneh do rangi odr?bnego gatunku, wyro?nia dwa podgatunki: nominatywny oraz P. t. princeps [10] . Autorzy Handbook of the Birds of the World uznaj? P. e. erithacus i P. e. princeps za jeden gatunek, za to P. e. timneh za odr?bny ? P. timneh [7] . Od 2024 roku autorzy Kompletnej listy ptakow ?wiata rownie? uznaj? ?ako mniejsz? za oddzielny gatunek [4] .

Badania genetyczne wskazuj? obecno?? dwoch niezale?nych od siebie l?dowych linii rozwojowych , ktore rozdzieliły si? do 2,4 mln lat temu, a populacja wyspowa ? z Wyspy Ksi???cej ? rownie? składa si? z przedstawicieli dwoch linii rozwojowych, ktore ewoluowały w allopatryczno?ci . Linia z Wyspy Ksi???cej o najwi?kszej liczbie wspołczesnych przedstawicieli ewoluowała w osobno?ci przez około 1,4 mln lat. Jej reprezentanci bli?ej spokrewnieni s? z przedstawicielami P. e. timneh ni? z P. e. erithacus . Druga z linii rozwojowych na Wyspie Ksi???cej składa si? z ptakow podgatunku nominatywnego, ktore niedawno skolonizowały wysp? [11] .

Morfologia [ edytuj | edytuj kod ]

Upierzenie ogołem szarawe. Sterowki jaskrawoczerwone [12] . Długo?? ciała ok. 28?39 cm; masa ciała 402?490 g [7] .

Zasi?g wyst?powania [ edytuj | edytuj kod ]

?ako wi?ksza zamieszkuje południowo-wschodnie Wybrze?e Ko?ci Słoniowej na wschod po zachodni? Keni? i połnocno-zachodni? Tanzani? , dalej na południe po południow? i centralno-południow? Demokratyczn? Republik? Konga i prowincj? Kabinda (połnocna Angola ), do tego Bioko i Wyspa ?wi?tego Tomasza (prawdopodobnie introdukowane) [7] .

Zdziczałe ptaki podgatunku nominatywnego wyst?puj? w wielu afryka?skich miastach [7] .

Ekologia i zachowanie [ edytuj | edytuj kod ]

Jaja z kolekcji muzealnej

Przewa?nie ?ako zamieszkuj? g?ste lasy. Spotykane s? rownie? na skrajach lasow, w przecinkach, lasach galeriowych , namorzynach , obszarach upraw i ogrodach, nie ma jednak pewno?ci, czy s? to samodzielnie si? podtrzymuj?ce populacje [8] . ?ako odnotowywano do 2200 m n.p.m. Zaobserwowano zwi?zek mi?dzy wyst?powaniem ?ako i palm Elaeis [13] . Po?ywieniem tych papug s? nasiona i owoce [7] . ?eruj? w grupach licz?cych do 30 osobnikow. Przynajmniej w zachodniej cz??ci Afryki w porze suchej podejmuj? sezonowe w?drowki z najsuchszych cz??ci swojego zasi?gu [14] .

S? jednymi z najbardziej inteligentnych ptakow, w niektorych aspektach zdolno?ci intelektualne dorownuj? kilkuletnim dzieciom [15] . Papuga szara nie zdała testu lustra [16] .

L?gi [ edytuj | edytuj kod ]

Gniazdo ulokowane jest w szczelinie drzewa, od 10 do 30 m nad ziemi?. Przewa?nie gniazduj? samotnie, niekiedy tworz? lu?ne kolonie [14] . Samica składa 2?5 [13] jaj i sama je wysiaduje przez 21?30 dni. Młode opuszczaj? gniazdo po około 80 dniach ?ycia [17] . W niewoli ?ako do?ywaj? około 45 lat. Według danych z 1998 dzikie ?ako odchowywały wowczas ?rednio 0,4 piskl?cia na gniazdo [13] .

Status i zagro?enia [ edytuj | edytuj kod ]

Według IUCN ?ako ma status zagro?onej wygini?ciem (EN, Endangered ). Status zaktualizowano w grudniu 2016 [18] , uprzednio w 2012 i 2013 otrzymała rang? gatunku nara?onego (VU, Vulnerable ) [14] . Zagro?eniem dla gatunku jest odłow ?ako celem sprzedania ich jako zwierz?ta domowe [18] [14] .

?ako to jedne z popularniejszych zwierz?t domowych w Europie , USA i na Bliskim Wschodzie , co zawdzi?czaj? swojej zdolno?ci do na?ladowania ludzkiej mowy i innych d?wi?kow. Popyt na dzikie ptaki zwi?kszył si? (dane z 2006 roku) tak?e w Chinach . Od 1982 do 2001 probowano sprzeda? ponad 1,3 miliona złapanych w naturze ?ako. Szacunkowo ?miertelno?? ptakow od złapania do momentu sprzeda?y wynosi od 30 do 66%. Inne zagro?enia dla gatunku to utrata ?rodowiska, odłow na sprzeda? wewn?trz krajow i polowanie na ?ako celem pozyskania mi?sa lub cz??ci ciała oraz pior u?ywanych jako dekoracja lub w magicznych rytuałach. W 2016 najwi?cej legalnie sprzedanych ?ako pochodziło z centralnej Afryki [14] .

Gatunek od 2017 jest wymieniany w Zał?czniku I konwencji CITES , wcze?niej był umieszczany w mniej rygorystycznych zał?cznikach II i III [19] .

Przypisy [ edytuj | edytuj kod ]

  1. ↑ Psittacus erithacus , [w:] Integrated Taxonomic Information System ( ang. ) .
  2. ↑ a b c D.   Lepage , Grey Parrot Psittacus erithacus , [w:] Avibase [online] [dost?p 2024-02-14] ( ang. ) .
  3. ↑ Psittacus erithacus , [w:] The IUCN Red List of Threatened Species ( ang. ) .
  4. ↑ a b Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Psittacinae Rafinesque, 1815 ? papugi afryka?skie (wersja: 2023-12-29) . [w:] Kompletna lista ptakow ?wiata [on-line]. Instytut Nauk o ?rodowisku Uniwersytetu Jagiello?skiego. [dost?p 2024-02-13].
  5. ↑ Albin Ł?cki: W?rod zwierz?t ? ptaki . Pozna?: Pa?stwowe Wydawnictwo Rolnicze i Le?ne, 1988, s. 130. ISBN  83-09-01320-5 .
  6. ↑ K.   Linneusz , Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis , wyd. 10 cz. 1, Holmiae 1758, s. 99 ( łac. ) .
  7. ↑ a b c d e f Collar, N., Kirwan, G.M. & Sharpe, C.J: Grey Parrot ( Psittacus erithacus ) . [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (13 grudnia 2016)].
  8. ↑ a b Timneh Parrot Psittacus timneh . BirdLife International. [dost?p 2016-12-08]. ( ang. ) .
  9. ↑ Joe Taylor: Archived 2011?2012 topics: Grey Parrot ( Psittacus erithacus ) has been split into Grey Parrot ( P. erithacus ) and Timneh Grey Parrot ( P. timneh ): are both eligible for uplisting? . BirdLife’s Globally Threatened Bird Forums, 12 czerwca 2011. [dost?p 2014-04-06]. ( ang. ) .
  10. ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Parrots, cockatoos . IOC World Bird List (v10.2). [dost?p 2020-10-21]. ( ang. ) .
  11. ↑ Martim Melo, Colleen O’Ryan. Genetic differentiation between Principe Island and mainland populations of the Grey Parrot (Psittacus erithacus), and implications for conservation . ?Molecular Ecology”. 16 (8), s. 1673?1685, 2007.  
  12. ↑ del Hoyo, J., Collar, N. & Kirwan, G.M: Timneh Parrot ( Psittacus timneh ) . [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (13 grudnia 2016)].
  13. ↑ a b c Phillip McGowan: African Grey Parrot, Psittacus erithacus . Case study . CITES, 2008. [dost?p 2016-12-12].
  14. ↑ a b c d e Grey Parrot Psittacus erithacus . BirdLife International. [dost?p 2016-12-08].
  15. ↑ Joseph   Stromberg , African Grey Parrots Have the Reasoning Skills of 3-year-olds [online], 12 sierpnia 2012 [dost?p 2019-03-20] .
  16. ↑ Hill i inni , Can Sea Lions’ (Zalophus californianus) Use Mirrors to Locate an Object? , ?International Journal of Comparative Psychology”, 28, 2015 .
  17. ↑ African Grey Parrot ( Psittacus erithacus ) . ARKive. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-05)]. ( ang. ) .
  18. ↑ a b Alex Dale: 2016 Red List: great news for island endemics, disaster for cagebirds . BirdLife International, 8 grudnia 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-19)].
  19. ↑ Psittacus erithacus . [w:] Species+ [on-line]. UNEP-WCMC, CITES Secretariat. [dost?p 2020-10-21]. ( ang. ) .

Linki zewn?trzne [ edytuj | edytuj kod ]

Papugowe (Psittaciformes)
kakapo (Strigopidae)
nestory (Nestoridae)
kakaduowate (Cacatuidae)
podrodzina: ?ałobnice (Calyptorhynchinae)
podrodzina: nimfy (Nymphicinae)
podrodzina: kakadu (Cacatuinae)
plemi?: Proboscigerini
plemi?: Cacatuini
papugowate (Psittacidae)
podrodzina: papugi afryka?skie (Psittacinae)
podrodzina: papugi neotropikalne (Arinae)
plemi?: Bolborhynchini
plemi?: Forpini
plemi?: Amazonini
plemi?: Arini
s?pice (Psittrichasidae)
podrodzina: s?pice (Psittrichasinae)
podrodzina: papuzice (Coracopseinae)
papugi wschodnie
(Psittaculidae)
podrodzina: papugi wschodnie (Psittaculinae)
plemi?: Micropsittini
plemi?: Psittaculini
podrodzina: damy (Loriinae)
plemi?: Psittacellini
plemi?: Platycercini
plemi?: Loriini
plemi?: Agapornithini
?rodło: ? https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=?ako_wi?ksza&oldid=73942815 ”