Mniejszo?? niemiecka w Polsce
? najwi?ksza liczebnie spo?rod ustawowo uznawanych
mniejszo?ci narodowych
w
Polsce
[1]
.
Obecnie mniejszo?? niemiecka w Rzeczypospolitej Polskiej to obywatele Polski
narodowo?ci
niemieckiej
, ktorzy zadeklarowali swoj? niemieck? narodowo?? w ramach
spisow powszechnych
organizowanych na terenie pa?stwa polskiego.
Ze wzgl?dow historycznych i historyczno-geograficznych miejscem zamieszkania tej mniejszo?ci s? tereny, ktore w czasach historycznych znajdowały si? na pograniczu polsko-niemieckim.
Z historycznego punktu widzenia na wzrost lub spadek liczby obywateli pa?stwa polskiego pochodzenia niemieckiego najwi?kszy wpływ miały wypadki dziejowe zwi?zane z:
Poj?cie mniejszo?ci narodowych pojawiło si?, jako przedmiot zainteresowania badaczy i politykow, dopiero po
I wojnie ?wiatowej
.
Według spisu powszechnego z 1931 w Polsce zamieszkiwało wowczas ok. 35% obywateli narodowo?ci innej ni? polska. Mniejszo?? niemiecka szacowana była na 734 tys. i pozycjonowało j? to na 5. miejscu
[3]
.
Obecnie na mniejszo?? niemieck? w Polsce składaj? si? głownie mieszka?cy narodowo?ci niemieckiej sprzed 1939 i ich potomkowie na tzw.
Ziemiach Odzyskanych
, ktorzy po przej?ciu tych terenow przez pa?stwo polskie zadeklarowali ch?? pozostania na tych ziemiach i unikn?li
wysiedlenia po II wojnie ?wiatowej
.
Cz??? mniejszo?ci niemieckiej m.in. z przyczyn ekonomicznych, ale nie tylko, emigrowała na stałe do
Niemiec
przy ro?nych okazjach. Po upadku komunizmu i otwarciu granic w latach 90. XX w. o?ywiły si? kontakty mniejszo?ci niemieckiej z Niemcami.
Według wynikow
spisu powszechnego z 2002 roku
narodowo?? niemieck? deklarowało 152 897 osob (0,4% mieszka?cow Polski), spo?rod ktorych 147 094 miało obywatelstwo polskie, co jest zgodnie z ustaw? warunkiem koniecznym zaliczenia do niemieckiej mniejszo?ci narodowej w Polsce. Najwi?cej Niemcow zamieszkuje w
wojewodztwie opolskim
? 106 855 osob
[a]
(69,9% wszystkich zamieszkałych w Polsce Niemcow) oraz w
wojewodztwie ?l?skim
? 31 882 osob (20,8% ogołu Niemcow w Polsce), w pozostałych wojewodztwach mieszka ich ł?cznie 14 160 (9,3% ogołu Niemcow w Polsce). Znacz?cy udział w ogole mieszka?cow Niemcy maj? tylko w wojewodztwie opolskim ? 10%. W pozostałych wojewodztwach stanowi? niewielki odsetek mieszka?cow: 0,67% w wojewodztwie ?l?skim, 0,32% w
warmi?sko-mazurskim
i 0,1% w
pomorskim
. Najni?szy odsetek (0,005%) Niemcy stanowi? w
wojewodztwie lubelskim
i
?wi?tokrzyskim
.
Rejon
|
Liczba ludno?ci
|
Liczba Niemcow ogołem
|
Odsetek
|
Liczba Niemcow nale??cych do mniejszo?ci
|
wojewodztwo dolno?l?skie
|
2 907 212
|
2158
|
0,074
|
1792
|
wojewodztwo kujawsko-pomorskie
|
2 069 321
|
717
|
0,034
|
636
|
wojewodztwo lubelskie
|
2 199 054
|
112
|
0,005
|
84
|
wojewodztwo lubuskie
|
1 008 954
|
651
|
0,064
|
513
|
wojewodztwo łodzkie
|
2 612 890
|
325
|
0,012
|
263
|
wojewodztwo małopolskie
|
3 232 408
|
261
|
0,008
|
181
|
wojewodztwo mazowieckie
|
5 124 018
|
574
|
0,011
|
351
|
wojewodztwo opolskie
|
1 065 043
|
106 855
|
10,033
|
104 399
|
wojewodztwo podkarpackie
|
2 103 837
|
116
|
0,006
|
76
|
wojewodztwo podlaskie
|
1 208 606
|
85
|
0,007
|
65
|
wojewodztwo pomorskie
|
2 179 900
|
2319
|
0,106
|
2016
|
wojewodztwo ?l?skie
|
4 742 874
|
31 882
|
0,672
|
30 531
|
wojewodztwo ?wi?tokrzyskie
|
1 297 477
|
70
|
0,005
|
42
|
wojewodztwo warmi?sko-mazurskie
|
1 428 357
|
4535
|
0,317
|
4311
|
wojewodztwo wielkopolskie
|
3 351 915
|
1013
|
0,03
|
820
|
wojewodztwo zachodniopomorskie
|
1 698 214
|
1224
|
0,072
|
1014
|
Ogołem
|
38 230 080
|
152 897
|
0,4
|
147 094
|
Zgodnie z informacjami zawartymi w Narodowym Spisie Powszechnym Ludno?ci i Mieszka? z 2011 r. odnotowano w sumie 147,8 tys. osob deklaruj?cych przynale?no?? niemieck? (jako jedyn? narodowo?? niemieck? wskazało jedynie 44,5 tys. osob, 103,3 tys. osob poł?czyło narodowo?? niemieck? z polsk?, 74,5 tys. osob zadeklarowało narodowo?? niemieck? jako pierwsz?, 73,3 tys. jako drug?)
[4]
. Miastem z najwi?kszym udziałem Niemcow jest
Biała Prudnicka
(32,2%)
[5]
.
Wojewodztwo
|
Liczba mieszka?cow
|
z tego Niemcy
|
Procentowo
|
wojewodztwo opolskie
|
1.016.212
|
78.595
|
7,73
|
wojewodztwo ?l?skie
|
4.630.366
|
35.187
|
0,76
|
wojewodztwo warmi?sko-mazurskie
|
1.452.147
|
4.843
|
0,33
|
wojewodztwo pomorskie
|
2.276.174
|
4.830
|
0,21
|
wojewodztwo zachodniopomorskie
|
1.722.885
|
3.535
|
0,21
|
wojewodztwo lubuskie
|
1.022.843
|
1.846
|
0,18
|
wojewodztwo dolno?l?skie
|
2.915.241
|
5.032
|
0,17
|
wojewodztwo kujawsko-pomorskie
|
2.097.635
|
2.507
|
0,12
|
wojewodztwo wielkopolskie
|
3.447.441
|
3.421
|
0,10
|
wojewodztwo łodzkie
|
2.538.677
|
1.489
|
0,06
|
wojewodztwo mazowieckie
|
5.268.660
|
2.937
|
0,06
|
wojewodztwo małopolskie
|
3.337.471
|
1.315
|
0,04
|
wojewodztwo podlaskie
|
1.202.365
|
438
|
0,04
|
wojewodztwo lubelskie
|
2.175.700
|
819
|
0,04
|
wojewodztwo podkarpackie
|
2.127.286
|
590
|
0,03
|
wojewodztwo ?wi?tokrzyskie
|
1.280.721
|
430
|
0,03
|
Polska
|
38.511.824
|
147.814
|
0,38
|
Zgodnie z informacjami zawartymi w Narodowym Spisie Powszechnym Ludno?ci i Mieszka? z 2021 r. odnotowano w sumie 144,2 tys. osob deklaruj?cych przynale?no?? niemieck?, co oznacza spadek o 3,6 tys. w porownaniu z danymi sprzed 10 lat.
?rodło
[6]
Wojewodztwo
|
Liczba mieszka?cow
|
Z tego Niemcy
|
Procentowo
|
Wojewodztwo Opolskie
|
954,133
|
59,911
|
6,28%
|
Wojewodztwo ?l?skie
|
4,402,536
|
27,923
|
0,63%
|
Wojewodztwo Dolno?l?skie
|
2,904,894
|
8,978
|
0,31%
|
Wojewodztwo Pomorskie
|
2,357,320
|
7,055
|
0,30%
|
Wojewodztwo Wielkopolskie
|
3,504,579
|
6,306
|
0,18%
|
Wojewodztwo Mazowieckie
|
5,475,754
|
5,318
|
0,10%
|
Wojewodztwo Zachodniopomorskie
|
1,647,530
|
5,222
|
0,32%
|
Wojewodztwo Warmi?sko-Mazurskie
|
1,371,380
|
4,717
|
0,34%
|
Wojewodztwo Kujawsko-Pomorskie
|
2,019,680
|
3,939
|
0,20%
|
Wojewodztwo Lubuskie
|
985,532
|
3,478
|
0,35%
|
Wojewodztwo Małopolskie
|
3,415,178
|
3,409
|
0,10%
|
Wojewodztwo Łodzkie
|
2,400,874
|
2,378
|
0,10%
|
Wojewodztwo Podkarpackie
|
2,085,006
|
1,757
|
0,08%
|
Wojewodztwo Lubelskie
|
2,052,340
|
1,737
|
0,18%
|
Wojewodztwo ?wi?tokrzyskie
|
1,192,985
|
1,134
|
0.10%
|
Wojewodztwo Podlaskie
|
1,133,137
|
915
|
0,08%
|
Polska
|
38,036,118
|
144,177
|
0,37%
|
Obecnie najwi?kszym stowarzyszeniem mniejszo?ci niemieckiej w Polsce jest
Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Niemcow na ?l?sku Opolskim
(TSKN)
[7]
, za? ?jedyn? organizacj? Mniejszo?ci Niemieckiej w Polsce, ktora nie jest finansowana przez rz?d niemiecki”
[8]
, lecz przez 11 112 płac?cych składki członkow i Departament Kultury Mniejszo?ci Narodowych w Warszawie, jest
Rada Niemcow Gorno?l?skich
z siedzib? w
Katowicach
. Najwi?ksz? i najstarsz? organizacj? młodzie?ow? natomiast jest
Zwi?zek Młodzie?y Mniejszo?ci Niemieckiej w RP
.
TSKN regularnie (od 1991) zgłasza swoich kandydatow w
wyborach parlamentarnych
z listy komitetu wyborczego ?
Mniejszo?? Niemiecka
”.
Komitet wyborczy
mniejszo?ci narodowej nie jest zwi?zany
klauzul? zaporow?
5% głosow w skali kraju, determinuj?c? prawo do uczestniczenia w podziale mandatow w wyborach do Sejmu.
Mniejszo?? Niemiecka uzyskiwała:
- w 1991 ? 7 mandatow poselskich 6 mandatow w
okr?gach wyborczych
i 1 mandat z
listy ogolnopolskiej
przy 1,18% głosow, oraz 1 mandat senatorski (
Gerhard Bartodziej
)
- w 1993 ? 3 mandaty dla TSKN (i 0,44% głosow) i 1 mandat senatorski oraz 1 mandat poselski dla DFK
- w 1997 ? 2 mandaty (16,96% głosow na Opolszczy?nie, 0,39% w skali kraju)
- w 2001 ? 2 mandaty (13,62% głosow na Opolszczy?nie, 0,36% w skali kraju)
- w 2005 ? 2 mandaty (12,92% głosow w
wojewodztwie opolskim
, 0,29% w skali kraju)
- w 2007 ? 1 mandat (8,81% głosow w wojewodztwie opolskim, 0,20% w skali kraju)
- w 2011 ? 1 mandat (8,50% głosow w wojewodztwie opolskim, 0,19% w skali kraju)
- w 2015 ? 1 mandat (8,14% głosow w wojewodztwie opolskim, 0,18% w skali kraju)
- w 2019 ? 1 mandat (7,90% głosow w wojewodztwie opolskim, 0,17% w skali kraju)
J?zyk niemiecki w gminach i dwuj?zyczne nazwy miejscowo?ci
[
edytuj
|
edytuj kod
]
J?zyk niemiecki (stan na 23 kwietnia 2012) wprowadzony jest jako pomocniczy w 22 gminach
wojewodztwa opolskiego
(
Biała
,
Bierawa
,
Chrz?stowice
,
Dobrodzie?
,
Dobrze? Wielki
,
Głogowek
,
Izbicko
,
Jemielnica
,
Kolonowskie
,
Komprachcice
,
Lasowice Wielkie
,
Le?nica
,
Murow
,
Proszkow
,
Radłow
,
Re?ska Wie?
,
Strzeleczki
,
Tarnow Opolski
,
Turawa
,
Ujazd
,
Walce
,
Z?bowice
[9]
).
W 31 gminach
wojewodztwa opolskiego
i
?l?skiego
wprowadzono 359 dodatkowych niemieckich nazw dla miast, wsi i ich cz??ci
[10]
(
Biała
,
Bierawa
,
Chrz?stowice
,
Cisek
,
Dobrodzie?
,
Dobrze? Wielki
,
Izbicko
,
Głogowek
,
Gogolin
,
Jemielnica
,
Kolonowskie
,
Komprachcice
,
Krzanowice
,
Lasowice Wielkie
,
Le?nica
,
Łubniany
,
Murow
,
Polska Cerekiew
,
Radłow
,
Re?ska Wie?
,
Rudnik
,
Pawłowiczki
,
Popielow
,
Proszkow
,
So?nicowice
,
Strzeleczki
,
Tarnow Opolski
,
Turawa
,
Ujazd
,
Walce
,
Z?bowice
).
- ↑
dane stat. MSWiA RP
.
- ↑
John Dornberg:
Germany’s Expellees and Border Changes ? An Endless Dilemma?
. [w:]
germanlife.com
[on-line]. German Life, June/July 1995. [dost?p 2015-12-29]. [zarchiwizowane z
tego adresu
(2010-12-15)].
(
ang.
)
.
- ↑
Uniwer. Wrocławski, Ł. Str?k,
Wybrane problemy narodowo?ciowe w II Rzeczypospolitej
. kwsm.uni.wroc.pl. [zarchiwizowane z
tego adresu
(2012-01-27)].
- ↑
https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5670/22/1/1/struktura_narodowo-etniczna.pdf
- ↑
Łukasz
Ł.
Biły
Łukasz
Ł.
,
Kolejne wyniki Spisu Powszechnego: Niemcow najwi?cej w Strzeleczkach i Białej
[online], www.vdg.pl
[dost?p 2021-06-01]
(
pol.
)
.
- ↑
GUS
,
Tablice z ostatecznymi danymi w zakresie przynale?no?ci narodowo-etnicznej, j?zyka u?ywanego w domu oraz przynale?no?ci do wyznania religijnego
[online], stat.gov.pl
[dost?p 2024-03-24]
(
pol.
)
.
- ↑
Według
własnych danych TSKN
.
- ↑
danych ze strony domowej Rady Niemcow Gorno?l?skich
.
- ↑
Lista gmin wpisanych na podstawie art. 10 ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r.o mniejszo?ciach narodowych i etnicznych oraz o j?zyku regionalnym do Urz?dowego Rejestru Gmin, w ktorych jest u?ywany j?zyk pomocniczy
. [dost?p 2013-01-03]. [zarchiwizowane z
tego adresu
(2012-09-20)].
- ↑
Lista gmin wpisanych do Rejestru gmin na ktorych obszarze u?ywane s? nazwy w j?zyku mniejszo?ci
. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, 2012-03-08. [dost?p 2013-01-03].
(
pol.
)
.
- Alastair Rabagliati,
Participation of the German and Belarusian Minorities within the Polish Political System 1989-1999
, Zakład Wydawniczy NOMOS, Krakow 2001.
- Dariusz Matelski, Niemcy w Polsce w XX wieku, PWN, Warszawa-Pozna? 1999.
- Dariusz Matelski, Krzysztof Pietkiewicz,
Od Rzeczpospolitej wielu narodow do Rzeczpospolitej Polskiej ? Polakow
, [w:]
Mniejszo?ci narodowe na ziemiach polskich
. Red. Krzysztof Pietkiewicz, Szreniawa 2018, s. 8?26.
w ?wietle
Ustawy o mniejszo?ciach narodowych i etnicznych oraz o j?zyku regionalnym
Mniejszo?ci narodowe
|
|
---|
Mniejszo?ci etniczne
|
|
---|
J?zyk regionalny
|
|
---|
Niemieckie społeczno?ci na ?wiecie
Europa
| Europa Zachodnia
|
|
---|
Europa ?rodkowa
i Wschodnia
|
|
---|
Europa Południowa
i Bałkany
|
|
---|
|
---|
Ameryka
|
|
---|
Afryka
|
|
---|
Azja
|
|
---|
Oceania
|
|
---|