Osobny artykuł: Geografia Rumunii .

Znaczna cz??? granicy rumu?sko- bułgarskiej i rumu?sko- serbskiej opiera si? o Dunaj . Dopływ tej rzeki, Prut , tworzy granic? z Mołdawi? . Dunaj wpływa do Morza Czarnego , tworz?c delt? , ktora jest ?wiatowym Rezerwatem Biosfery .

Poniewa? znaczne odcinki rumu?skich granic opieraj? si? o rzeki, cz?sto meandruj?ce, a tak?e poniewa? delta Dunaju stale powi?ksza si? o 2?5 metrow rocznie, powierzchnia Rumunii nieco wzrosła w ostatnich dekadach. Obecnie powierzchnia kraju wynosi 238?391?km², podczas gdy w roku 1969 wynosiła około 237?500?km².

Karpaty stanowi? dominuj?c? form? krajobrazu w ?rodkowej Rumunii (stanowi? ponad 30% całej powierzchni kraju) i otaczaj? Wy?yn? Transylwa?sk? . W czterech najwy?szych masywach gorskich: Retezacie (do 2509 m n.p.m.), Paringu (do 2518 m), Gorach Fogaraskich (do 2544 m) i Bucegi (do 2507 m) poło?onych w Karpatach Południowych oraz Gorach Kelime?skich i Rodnia?skich w Karpatach Wschodnich liczne szczyty przekraczaj? wysoko?? 2000 metrow. Znaczna wysoko?? gor sprawia, ?e posiadaj? one cechy rze?by wysokogorskiej (niewielkie kotły polodowcowe, polodowcowe jeziora gorskie, ?ciany skalne), przypominaj?ce wygl?dem Tatry Zachodnie , a w ?rodkowej cz??ci Gor Fogaraskich rze?b? wybitnie wysokogorsk? z nagimi ?cianami skalnymi przypominaj?cymi Tatry Wysokie . Na południu Karpaty przechodz? w łagodne wzgorza, a nast?pnie w Rownin? B?r?gan .

Trzy najwy?sze szczyty Rumunii to Moldoveanu (2544 m), Negoiu (2535 m) i Vi?tea Mare (2527 m) w Gorach Fogaraskich .

Osobny artykuł: Historia Rumunii .

W 106 roku n.e. ziemie obecnej Rumunii, zamieszkane m.in. przez Dakow , wł?czone zostały w obr?b Imperium rzymskiego przez cesarza Trajana po tzw. wojnach dackich (101?106). W 273 roku, ze wzgl?du na napor plemion koczowniczych z połnocy, garnizony rzymskie i mieszka?cy Dacji zostali ewakuowani za Dunaj (czyli do dzisiejszej Bułgarii i Serbii ). W ?redniowieczu w wyniku działalno?ci Cyryla i Metodego zostało tu zaszczepione chrze?cija?stwo w obrz?dku wschodnim. W X wieku Siedmiogrod został przył?czony do w?gierskiego krolestwa Stefana I ?wi?tego . W?grzy sprowadzali tam od XIII w. niemieckich osadnikow z rejonu Nadrenii w celu zabezpieczenia granicy oraz zapewnienia krajowi rozwoju gospodarczego.

W XIV wieku powstały Hospodarstwo Wołoskie i Hospodarstwo Mołdawskie , z ktorych poł?czenia powstała ponad pi?? wiekow po?niej Rumunia. ?cierały si? tu wpływy silniejszych s?siadow: W?gier , Polski i Imperium Osma?skiego . Ju? w XIV w. w owczesnej mołdawskiej stolicy Suczawie osiedlali si? Polacy , zapocz?tkowuj?c histori? Polonii rumu?skiej . Z czasem oba kraje stały si? zale?ne od Imperium Osma?skiego: Wołoszczyzna w XV w., a Mołdawia w XVI w.

W mi?dzyczasie w 1541, w wyniku rozbioru W?gier, Siedmiogrod został niezale?nym ksi?stwem pod zwierzchnictwem osma?skim, rz?dzonym przez w?gierskich ksi???t. To st?d wywodził si? krol Polski Stefan Batory . W latach 1668?1918 Siedmiogrod wrocił do W?gier jako jedna z cz??ci imperium Habsburgow , od 1867 cz??? Krajow Korony ?wi?tego Stefana .

Osobny artykuł: Krolestwo Rumunii .

W 1859 Aleksander Jan Cuza został wybrany jednocze?nie ksi?ciem wołoskim i mołdawskim, co doprowadziło do unii personalnej , ktora trzy lata po?niej przyj?ła nazw? Zjednoczonych Ksi?stw Rumunii , a po przyj?ciu konstytucji w 1866 Rumunii. W 1864 ksi??? przeprowadził niekorzystn? dla warstw posiadaj?cych reform? agrarn?, co było przyczyn? buntu i wygnania ksi?cia 22 lutego 1867. Nowym władc? został Karol I Hohenzollern-Sigmaringen ^[4] . Po wojnie rosyjsko-tureckiej 1877?1878 Rumunia wydostała si? ze strefy wpływow Turcji. W 1881 została ogłoszona krolestwem , a Karol I został 10 maja 1881 koronowany na pierwszego krola Rumunii. Rumunia pozostawała w bliskich zwi?zkach z Rosj? , decyduj?c si? jednak na zamian? cyrylicy na alfabet łaci?ski . Z powodu tego przymierza stan?ła w 1916 w I wojnie ?wiatowej po stronie ententy . 1 grudnia 1918 proklamowano powstanie tzw. Wielkiej Rumunii , ktora przej?ła z r?k w?gierskich Siedmiogrod , Banat , a z austriackich Bukowin? , co zostało nast?pnie usankcjonowane traktatem w Trianon . Ponadto korzystaj?c z porewolucyjnego chaosu, Rumunia zaanektowała Besarabi? , ktor? Hospodarstwo Mołdawskie utraciło w 1812 na rzecz Rosji ^[5] . Z tego te? powodu nie nawi?zała stosunkow dyplomatycznych z ZSRR . W okresie mi?dzywojennym Rumuni? ł?czył od 1921 roku sojusz obronny z Rzecz?pospolit? Polsk? . Ze wzgl?dow kulturowych Rumunia pozostawała te? w bliskich zwi?zkach z Francj? . Działała tak?e w tzw. Małej Entencie wraz z Czechosłowacj? i Jugosławi? . W 1929 ratyfikowała protokoł Litwinowa , w 1934 przył?czyła si? do tzw. Ententy Bałka?skiej .

Osobny artykuł: Rumunia podczas II wojny ?wiatowej .

W 1939 po agresji niemieckiej na Polsk? Rumunia ogłosiła neutralno??. Wkrotce ZSRR (w zgodzie z paktem Ribbentrop-Mołotow ) wymusił na Rumunii zrzeczenie si? połnocnej Bukowiny i Besarabii . Podobnie probowali post?pi? W?grzy, jednak Niemcy nie zgodziły si? na oddanie im całego Siedmiogrodu. Nast?pił tzw. II arbitra? wiede?ski. W 1940 z inspiracji Niemiec w Rumunii do dyktatorskiej władzy doszedł faszystowski przywodca gen. Ion Antonescu , ktory był cz??ciowo popierany przez ?elazn? Gwardi? . Antonescu zezwolił wojskom niemieckim na wkroczenie do kraju. Krol Michał I pozostał na tronie, trac?c jednak realn? władz?. Rumunia wzi?ła udział w wojnie Niemiec z ZSRR, dzi?ki czemu odzyskała Besarabi? i Bukowin?, ustanawiaj?c ponadto swoj? stref? okupacyjn? si?gaj?c? Bohu (tzw. Transnistria ). Okupacja rumu?ska na Ukrainie okazała si? okrutniejsza od niemieckiej. ?ołnierze rumu?scy walczyli m.in. w tzw. kotle stalingradzkim ^[6] . Rumu?ski re?im wzi?ł udział w holokau?cie , a w okresie rz?dow Antonescu w Rumunii zgin?ło od 280 tysi?cy do 380 tysi?cy ?ydow ^[7] . W 1944 Antonescu został obalony przez krola Michała I, ktory przył?czył Rumuni? do aliantow i zezwolił Armii Czerwonej na przej?cie przez terytorium kraju w celu dalszej walki z Niemcami.

Osobny artykuł: Rumunia w epoce komunizmu .

W traktacie paryskim z 1947 ustalone zostały wspołczesne granice Rumunii. Poza Besarabi? i połnocn? Bukowin? wł?czon? do ZSRR straciła ona (oddan? ju? wcze?niej) na rzecz Bułgarii południow? Dobrud?? , zachowuj?c jednak zabrany W?grom Siedmiogrod . Wzrastaj?ce wpływy radzieckie doprowadziły w 1947 roku do detronizacji Michała I (zmuszono go do abdykacji) oraz powołania Rumu?skiej Republiki Ludowej z Gheorghe Gheorghiu-Dejem na czele. W 1965 do władzy doszedł Nicolae Ceau?escu (po ?mierci G.?Gheorghiu-Deja), ktory niemal natychmiast ogłosił, ?e w Rumunii socjalizm został ju? zbudowany i kraj wchodzi na nowy etap ? budowy komunizmu, pod now? nazw? ? Socjalistyczna Republika Rumunii. Ceau?escu uniezale?nił kraj od ZSRR, a w 1968, mimo naciskow ze strony ZSRR, Rumunia nie wzi?ła udziału w interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji i otwarcie pot?piła interwencj? (wkrotce za? Ceau?escu faktycznie zawiesił udział kraju w strukturach wojskowych Układu), co wpłyn?ło korzystnie na ogl?d Rumunii przez kraje zachodnie ^[8] . Ceau?escu wprowadził now? ideologi? pa?stwow? tzw. narodowy komunizm ^[9] i zrehabilitował cz??? dawnych działaczy prawicowych i ofiary stalinizmu, a tak?e pot?pił Gheorghiu-Deja ^[10] .

Licz?c na to, ?e kraj ten zmierza? b?dzie w kierunku przynajmniej zbli?onym do tego, ktorym szedł Tito w s?siedniej Jugosławii , przyj?to Rumuni? do Banku ?wiatowego i Mi?dzynarodowego Funduszu Walutowego ^[11] . Rumunii udzielono w tym czasie licznych kredytow i funduszy pomocowych, cz??? z nich jako form? rekompensaty za emigruj?cych z Rumunii do Izraela ?ydow oraz wyje?d?aj?cych do Niemiec Sasow Siedmiogrodzkich . Pojawiły si? tak?e inwestycje, w tym z bliskiej Rumunom z racji pokrewie?stwa j?zykowego Francji (np. Renault zbudował w 1968 w Coliba?i koło Pite?ti fabryk? Dacia ). Rumunia była pierwszym i jedynym krajem bloku wschodniego, ktory nawi?zał oficjalne umowy handlowe ze Wspolnot? Europejsk? ^[12] .

Osobny artykuł: Rewolucja w Rumunii .

W grudniu 1989 Ceau?escu został obalony w wyniku krwawej rewolucji i ? po krotkiej ?rozprawie”, z wyroku samozwa?czego marionetkowego s?du wojskowego, skleconego napr?dce z oficerow, ktorzy wypowiedzieli lojalno?? jego re?imowi ? rozstrzelany wraz z ?on?. Do władzy doszli przedstawiciele umiarkowanego skrzydła partii komunistycznej, a w 1996 ? dotychczasowa opozycja. W 2004 Rumunia wst?piła do NATO , natomiast w 2007 do Unii Europejskiej . Rz?d rumu?ski czyni starania, by wej?? do strefy Schengen ^[13] .

W styczniu 2019 wznowiono nadawanie audycji przygotowywanych przez sekcj? rumu?sk? Radia Wolna Europa (Radio Europa Libera), co uzasadniano ograniczeniem wolno?ci mediow w Rumunii oraz okoliczno?ci?, i? ?wiele ?rodkow masowego przekazu znajduje si? pod kontrol? rz?du lub miejscowych oligarchow” ^[14] .

Osobny artykuł: Ustroj polityczny Rumunii .

Rumunia jest demokracj? o systemie parlamentarno-gabinetowym. Władza ustawodawcza koncentruje si? w dwuizbowym parlamencie: Izbie Deputowanych ( Camera Deputa?ilor ) oraz Senacie ( Senate ). Izba Deputowanych konstytucyjnie liczy 315 członkow, rzeczywista ich liczba jest jednak wi?ksza (w kadencji 2008?2012 ? 334 członkow), co wynika z zawiło?ci ordynacji wyborczej, ł?cz?cej wybory w okr?gach jednomandatowych z ordynacj? proporcjonaln? (metoda proporcjonalna jest stosowana do rozdziału mi?dzy uczestnicz?ce w wyborach partie mandatow, w przypadku ktorych ?aden z kandydatow nie zdobył 50% głosow; obowi?zuje w tym wypadku prog wyborczy ). W szczegolno?ci dodatkowe miejsca w Izbie Deputowanych uzyskuj? pod okre?lonymi warunkami przedstawiciele organizacji mniejszo?ci narodowych, co zapewnia im konstytucja ? wynika to z faktu, i? przez szereg lat prawa innych narodowo?ci w Rumunii były łamane, st?d ch?? pa?stwa do zagwarantowania im autentycznego i nale?ytego uczestnictwa w ?yciu społecznym i politycznym. Liczba członkow Senatu wynosi 137. Okr?gi wyborcze w wyborach do Izby Deputowanych licz? po 70 tys. wyborcow, za? na jeden okr?g w wyborach do Senatu przypada 160 tys. wyborcow. Obie izby wybierane s? co 4 lata w wyborach powszechnych, tajnych, rownych i bezpo?rednich.

Na czele władzy wykonawczej stoi prezydent wybierany w wyborach bezpo?rednich na 5 lat (do 2004 roku na cztery), b?d?cy najwy?szym reprezentantem pa?stwa, mianuj?cym ambasadorow, szefow armii ? nie sprawuje on jednak rzeczywistej władzy, ktora koncentruje si? w r?kach szefa rz?du. Do 2009 r. władza w Rumunii znajdowała si? w r?kach wielkiej koalicji , ktor? tworzyły dwie najwi?ksze partie w kraju: prawicowa Partia Demokratyczno-Ludowa (PD-L) oraz postkomunistyczna Partia Socjaldemokratyczna (PSD). W 2009 r. PSD wyszła z koalicji, co spowodowało kryzys rz?dowy, a po pewnym czasie uformowanie nowej koalicji PD-L i W?gierskiej Unii Demokratycznej w Rumunii . 10 pa?dziernika 2019 r. dotychczasowy rz?d Viorici Dancili otrzymał wotum nieufno?ci ze strony parlamentu. W zwi?zku z tym, Prezydent Klaus Iohannis na urz?d premiera desygnował Ludovica Orbana . Sformowany został mniejszo?ciowy rz?d Partii Narodowo-Liberalnej , ktory 4 listopada 2019 r. otrzymał wotum zaufania ze strony Izby Deputowanych (240 głosow na 233 wymagane) ^{[15] [16]} .

Osobny artykuł: Rumu?skie Siły Zbrojne .

Rumunia dysponuje trzema rodzajami sił zbrojnych : wojskami l?dowymi , marynark? wojenn? oraz siłami powietrznymi ^[17] . Uzbrojenie sił l?dowych Rumunii składało si? w 2014 roku z: 1100 czołgow, 1535 opancerzonych pojazdow bojowych, 188 wieloprowadnicowych wyrzutni rakietowych oraz 1360 zestawow artylerii holowanej ^[17] . Marynarka wojenna Rumunii dysponowała w 2014 roku 20 okr?tami obrony przybrze?a, trzema fregatami , trzema korwetami oraz 5 okr?tami obrony przeciwminowej ^[17] . Rumu?skie siły powietrzne z kolei posiadały w 2014 roku uzbrojenie w postaci m.in. 36 my?liwcow , 74 samolotow transportowych , 19 samolotow szkolno-bojowych oraz 82 ?migłowcow ^[17] .

Wojska rumu?skie w 2014 roku liczyły 73,4 tys. ?ołnierzy zawodowych oraz 80 tys. rezerwistow. Według rankingu Global Firepower (2014) rumu?skie siły zbrojne stanowi? 51. sił? militarn? na ?wiecie, z rocznym bud?etem na cele obronne w wysoko?ci 2,2 mld dolarow ( USD ) ^[17] .

Z tym tematem zwi?zana jest kategoria: Wojsko rumu?skie .

Osobny artykuł: Demografia Rumunii .

Rumuni? zamieszkuje 21 413 815 osob, z czego około 55% w miastach. W wyniku burzliwej historii struktura narodowo?ciowa kraju jest bardzo zro?nicowana. Zgodnie ze spisem powszechnym z roku 2002 Rumuni stanowi? ok. 90% wszystkich mieszka?cow kraju, a najwi?ksze mniejszo?ci etniczne to W?grzy i Romowie . Struktura etniczna uległa znacznej zmianie po roku 1990, kiedy zezwolono na emigracj? do Niemiec Sasom siedmiogrodzkim (wcze?niej stanowili oni 4% populacji) ^[18] .

• Liczba ludno?ci 21 729 871 ^[2] (2013)
• G?sto?? zaludnienia 91 os./km²
• Struktura wiekowa 0?14 lat: 16,9%; 15?64 lat: 69%; 65 lat i wi?cej: 14% (2003)
• Przyrost naturalny ?0,29% (2013)
• ?rednia ?ycia całej populacji 74,92 lat (2015)
• ?rednia ?ycia kobiet 78,59 lat (2015)
• ?rednia ?ycia m??czyzn 71,46 lat (2015)
• Analfabetyzm 1,6% (2003)

1. Rumuni 83,5?% ^[19]
2. W?grzy 6,1?%
3. Romowie 3,1?%
4. Ukrai?cy 0,253?%
5. Niemcy 0,179?%
6. Turcy 0,138?%
7. Rosjanie 0,117?%
8. Tatarzy 0,101?%
9. Serbowie 0,090?%
10. Słowacy 0,068?%
11. Bułgarzy 0,036?%
12. Chorwaci 0,027?%
13. Grecy 0,018?%
14. ?ydzi 0,016?%
15. Włosi 0,016?%
16. Polacy 0,013?%

W badaniu przeprowadzonym w 2020 roku przez Uniwersytet Oksfordzki ? Rumunia została uznana za najbardziej chrze?cija?ski kraj w Europie ^[20] .

Osobny artykuł: Religia w Rumunii .

Struktura religijna w 2020 roku, według The ARDA ^[21] :

• chrze?cija?stwo ? 98,5%:
  • prawosławni ? 88,9% (gł. Rumu?ski Ko?cioł Prawosławny )
  • protestanci ? 10,2% (gł. kalwini i zielono?wi?tkowcy )
  • katolicy ? 7,3% (zobacz: Podział administracyjny Ko?cioła katolickiego w Rumunii , Ko?cioł Rumu?ski Zjednoczony z Rzymem )
  • niezale?ni ? 1,2% (głownie ?wiadkowie Jehowy i unitarianie )
• brak religii ? 1%
• muzułmanie ? 0,42%
• ?ydzi ? 0,02%.

Osobny artykuł: Miasta Rumunii .

Osobne artykuły: podział administracyjny Rumunii i? okr?gi w Rumunii .

Rumunia dzieli si? na 41 okr?gow ( rum. jude? , l.mn. jude?e ) oraz jedno miasto wydzielone (rum. municipiu ) ? Bukareszt .

Poza urz?dowym podziałem administracyjnym Rumunii na okr?gi, tradycyjnie wydziela si? tak?e krainy historyczne, ktorych symbole znajduj? si? na rumu?skim godle. Nie przewiduje si? nadania im w przyszło?ci jakich? form autonomii, samodzielno?ci itp., cho? istniej? plany nowego podziału, tym razem na regiony.

Osobny artykuł: Wołoszczyzna .

Wołoszczyzna jest krain? historyczn?, le??c? na południu Rumunii. Obejmuje tereny pomi?dzy Karpatami Południowymi do dolnego Dunaju (głownie Nizin? Wołosk? ). Najwa?niejszym miastem Wołoszczyzny jest stolica Rumunii, Bukareszt . Wa?nymi miastami s? te? Krajowa , Ploeszti i Braiła . Od XIV w. istniało tutaj Hospodarstwo Wołoskie , ktorego jednym z władcow był sławny Wład Palownik , znany lepiej jako Drakula . Zjednoczenie tego pa?stwa w XIX w. z Hospodarstwem Mołdawskim dało pocz?tek wspołczesnej Rumunii.

Wołoszczyzna bywa te? dzielona na dwa odr?bne regiony historyczne: Olteni? , zajmuj?c? zachodni? cz??? Wołoszczyzny ze stolic? w Krajowej , oraz Munteni? (czasami okre?lan? nazw? Multany), obejmuj?c? pozostał? cz??? krainy. Oddzielone s? one od siebie rzek? Alut? .

Osobny artykuł: Mołdawia (kraina historyczna) .

Mołdawia to kraina historyczna le??ca w trzech krajach: Mołdawii , Rumunii i na Ukrainie , rozci?gaj?ca si? pomi?dzy pasmem Karpat Wschodnich a Prutem . Głownymi miastami w rumu?skiej Mołdawii s? Jassy i Gałacz . Od XIV do XIX w. istniało tutaj hospodarstwo mołdawskie , ulegaj?ce wpływom polskim i w?gierskim , po?niej tureckim , a nast?pnie rosyjskim . Od Mołdawii odrywane były jednak poszczegolne jej cz??ci ? Budziak , a nast?pnie (na pocz?tku XIX w.) cała jej wschodnia cz??? pomi?dzy Dniestrem i Prutem, czyli Besarabia , ktorej losy odt?d toczyły si? odr?bnie do Mołdawii rumu?skiej (na jej terenie powstało w XX w. pa?stwo Mołdawia ). Zjednoczenie tej ostatniej w 2. połowie XIX w. z hospodarstwem wołoskim dało pocz?tek nowoczesnej Rumunii.

Cz?sto wyro?nianym regionem historycznym w Mołdawii stanowi jej połnocna cz???, Bukowina (głowne miasto w cz??ci rumu?skiej: Suczawa ), ktora była kolebk? pa?stwowo?ci mołdawskiej.

Osobny artykuł: Dobrud?a .

Dobrud?a to kraina historyczna, le??ca cz??ciowo w Rumunii, a cz??ciowo w Bułgarii na terenach pomi?dzy Morzem Czarnym a dolnym Dunajem . Głownym miastem regionu jest Konstanca . W krainie tej powstawały greckie miasta-pa?stwa , nale?ało do Cesarstwa rzymskiego , a nast?pnie Bizanty?skiego (w ?redniowieczu si?gali po ni? tak?e władcy Bułgarii lub Wołoszczyzny ). Od XIV w. nale?ała do imperium osma?skiego . W 1878 r. została podzielona mi?dzy Rumuni? i Bułgari?, i odt?d pomi?dzy nimi toczył si? spor o ten region.

Osobny artykuł: Siedmiogrod .

Siedmiogrod to kraina historyczna poło?ona na Wy?ynie Siedmiogrodzkiej , wewn?trz łuku Karpat , ktore zamykaj? go od wschodu i południa. Od połnocy granic? stanowi? Gory Rodnia?skie , od zachodu za? Gory Bihorskie . Głowne miasta Siedmiogrodu to Braszow , Klu?-Napoka i Sybin . Dzi?ki swej burzliwej przeszło?ci, Siedmiogrod obok ludno?ci rumu?skiej zamieszkuj? liczne mniejszo?ci narodowe (m.in. W?grzy , Szeklerzy , Sasi siedmiogrodzcy , Romowie ). W staro?ytno?ci Siedmiogrod stanowił o?rodek pa?stwa dackiego . Po?niej, w odro?nieniu od Mołdawii i Wołoszczyzny, nale?ał do korony Krolestwa W?gierskiego i znajdował si? w kr?gu kultury łaci?skiej. Od XVI do ko?ca XVII w. istniało tutaj Ksi?stwo Siedmiogrodzkie uzale?nione od imperium osma?skiego , po?niej Siedmiogrod znajdował si? pod władaniem Habsburgow . Siedmiogrod stanowi cz??? Rumunii od zako?czenia I wojny ?wiatowej i zawarcia traktatu w Trianon w 1920 r. (z przerw? w okresie II wojny ?wiatowej , gdy du?a jego cz??? przez pewien czas znajdowała si? w granicach W?gier).

Pocz?wszy od XX cz?sto jako Siedmiogrod traktowany jest obszar szerszy od krainy historycznej o tej nazwie ? obejmuj?cy tak?e inne ziemie rumu?skie, poło?one wzdłu? granic z W?grami i Serbi? , tj. rumu?skie cz??ci Banatu , Kriszany i Marmaroszu .

Osobny artykuł: Banat (kraina) .

Banat jest krain? historyczn?, le??c? pomi?dzy rzekami Cis? (od zachodu), Dunajem (od południa) i Marusz? (od połnocy) oraz pasmem Karpat południowych i Gor Banackich od wschodu ^[23] . Podzielony jest pomi?dzy trzy pa?stwa: Rumuni?, Serbi? i W?gry (granice ustalono na mocy traktatu w Trianon w 1920 r.). W zachodniej cz??ci Rumunii poło?ona jest jego du?a, wschodnia cz???. Głownym miastem rumu?skiego Banatu jest Timi?oara . Region ten, ktorego ludno?? stanowi wyj?tkow? mozaik? narodowo?ciow?, w swej historii cz?sto zmieniał suzerenow , byli nimi krolowie w?gierscy , cesarze osma?scy , cesarze austriaccy . W 1918 r. doszło do nieudanej proby proklamowania niezale?nej Republiki Banackiej .

Osobny artykuł: Kriszana .

Kriszana to kraina historyczna na pograniczu rumu?sko-w?gierskim, poło?ona na nizinie pomi?dzy dolin? Cisy a Gorami Bihorskimi . Przez stulecia nale?ała ona do korony krolestwa w?gierskiego , od ktorego została oderwana w XVI w. i oddana pod władz? ksi???t siedmiogrodzkich . Od XVIII w. stanowiła ponownie cz??? W?gier. W 1920 na mocy traktatu w Trianon została podzielona mi?dzy W?gry i Rumuni?, przy czym tej ostatniej przyznano jej wi?ksz?, wschodni? cz???, ktorej głowne miasto stanowi Oradea .

Kraina ta (jej rumu?ska cz???) bywa niekiedy traktowana jak cz??? Siedmiogrodu .

Osobny artykuł: Marmarosz (kraina historyczna) .

Marmarosz (Maramuresz) to kraina historyczna na pograniczu rumu?sko-ukrai?skim, poło?ona w gorskim rejonie dorzecza gornej Cisy . Głowne miasta to Satu Mare i Baia Mare . W przeszło?ci Marmarosz stanowił cz??? krolestwa w?gierskiego , pozostawał pod władz? ksi???t siedmiogrodzkich , po?niej ponownie był cz??ci? W?gier . Jego obecny stan został ukształtowany po I wojnie ?wiatowej, gdy region ten na mocy traktatu w Trianon oderwano od W?gier i przyznano Rumunii (wi?kszo??, na południe od Cisy) oraz Czechosłowacji .

Kraina ta (jej rumu?ska cz???) bywa niekiedy traktowana jak cz??? Siedmiogrodu .

Osobny artykuł: Gospodarka Rumunii .

Rumunia jest najubo?szym po Bułgarii krajem w Unii Europejskiej . Jest gospodark? przej?ciow? od centralnie planowanej do rynkowej. Od 1991 roku gospodarka Rumunii jest prywatyzowana. W sektorze prywatnym wytwarzane jest prawie 70% PKB . Bezrobocie liczone dla całego kraju nie przekracza 10%, cho? w niektorych regionach si?ga nawet 60%. W 2005 roku Rumuni? nawiedziła powod?, ktora wyrz?dziła straty w wysoko?ci ok. 1 mld euro; obawiano si? wtedy, ?e mo?e to nawet opo?ni? jej przyst?pienie do Unii Europejskiej. Najwa?niejszymi gał?ziami s? gornictwo , hutnictwo i przemysł maszynowy. W Rumunii rozwija si? tak?e turystyka.

Historia kolei w Rumunii w artykule C?ile Ferate Romane .

C?ile Ferate Romane (?Koleje Rumu?skie”) to urz?dowa nazwa dawnych rumu?skich kolei pa?stwowych. Społka zarz?dzała czwart? co do wielko?ci sieci? w Europie pod wzgl?dem przewozu pasa?erow i towarow. Zarz?d społki mie?cił si? w Bukareszcie , CFR posiadał rownie? oddziały terenowe w Klu?u , Krajowej , Jassach , Gałaczu , Braszowie , Konstancy i Timi?oarze .

Rumu?skie tablice rejestracyjne maj? białe tło i czarne znaki, a z boku euroband (niebieski pasek z flag? Unii Europejskiej i literami RO ). 2 pierwsze litery s? kodem miejsca rejestracji (wyj?tkiem jest Bukareszt, ktory ma kod B ).

Turystyka ma istotny wkład w rozwoj rumu?skiej gospodarki, generuj?c 5% PKB ^[24] . Liczba turystow stale ro?nie, a w pierwszej połowie 2014 roku wyniosła 3,5 mln ludzi ^[25] (do tej liczby wliczono wszystkie osoby, ktore przekroczyły granic?, nie tylko w celach turystycznych). W 2005 roku inwestycje w sektorze turystyki wyniosły 400 mln euro ^[26] . Ponad 60% turystow pochodziło z krajow Unii Europejskiej ^[27] . W 2009 roku 1,3 mln osob odwiedziło Mamaj? i inne czarnomorskie kurorty ^{[28] [29]} . Rownie du?? liczb? turystow przyci?gaj? zamki w Transylwanii, w takich miastach jak Sybin , Braszow oraz Sighi?oara . Zamek w Branie , niedaleko Braszowa, jest jednym z najbardziej znanych miejsc w Rumunii, odwiedzanym przez setki tysi?cy turystow rocznie i jest reklamowany jako zamek Drakuli ^[30] .

Unikaln? atrakcj? przyci?gaj?c? miło?nikow przyrody jest delta Dunaju. To krolestwo wodnych ro?lin i zwierz?t o powierzchni ponad 5 tys. km² uznane za rezerwat biosfery jest jedynym w Rumunii obiektem o charakterze przyrodniczym wpisanym na list? ?wiatowego dziedzictwa UNESCO ^[31] .

Agroturystyka , koncentruj?ca si? na folklorze i tradycji, stała si? wa?n? alternatyw? ^[32] i jest promowana na rowni z zamkiem w Branie, malowanymi cerkwiami w połnocnej Mołdawii i drewnianymi cerkwiami Marmaroszu ^[33] .

W 2014 roku w Rumunii działało 32,5 tys. firm, ktore były aktywne w bran?y hotelarskiej i gastronomicznej, o obrotach 2,6 mld euro ^[34] . Ponad 1,9 mln turystow odwiedziło Rumuni? w 2014 roku, to o 12% wi?cej ni? w 2013 ^[35] . Według krajowego Narodowego Instytutu Statystyki 77% zagranicznych turystow pochodziło z Europy (głownie z Niemiec , Włoch i Austrii ), 12% z Azji , a mniej ni? 7% z Ameryki Połnocnej ^[35] .

Osobna strona: Kategoria:Kultura w Rumunii .

Nowoczesn? literatur? rumu?sk? pod koniec XIX wieku rozwin?ł Mihai Eminescu . Znanymi piosenkarkami w Rumunii s? m.in.: Antonia Iacobescu , Inna , Alexandra Stan i Paula Seling oraz Elena Gheorghe .

W Rumunii obowi?zuje powszechna opieka zdrowotna, a ł?czne wydatki rz?du na słu?b? zdrowia w 2014 roku wyniosły 5,6% PKB ^[36] . Obejmuje ona badania lekarskie, zabiegi chirurgiczne oraz pooperacyjn? opiek? nad pacjentem, a tak?e zapewnia bezpłatne lub refundowane leki na wiele chorob. Pa?stwo jest zobligowane do finansowania szpitali i klinik ^[37] . Najcz?stszymi przyczynami zgonow s? choroby układu kr??enia oraz nowotwory . Choroby zaka?ne, takie jak gru?lica , kiła czy wirusowe zapalenie w?troby s? do?? powszechne jak na europejskie standardy ^[38] . W 2010 roku w Rumunii było 428 pa?stwowych i 25 prywatnych szpitali z 6,2 ło?kami na 1000 pacjentow ^[39] oraz ponad 200 000 pracownikow medycznych, w tym ponad 52 000 lekarzy ^[40] . W 2013 roku wska?nik migracji lekarzy wyniosł 9%, wi?cej ni? ?rednia w Unii Europejskiej, ktora wynosiła 2,5% ^[41] .

Rumu?ska słu?ba zdrowia zajmuje 25. miejsce w Unii Europejskiej . Szacowana długo?? ?ycia to 73 lata, dost?p do słu?by zdrowia jest powszechny w du?ych miastach, ale ograniczony na prowincjach ^[42] .

• muzyka rumu?ska
• kalendarium historii Rumunii
• hospodarowie Mołdawii , Władcy Wołoszczyzny , krolowie Rumunii
• romanofonia
• system bankowy w Rumunii

• Rumunia w UE
• Krzysztof Halicki: Internowanie funkcjonariuszy Policji Pa?stwowej w Rumunii, [w: Polska i Rumunia-zwi?zki historyczne i kulturowe-przeszło?? i dzie? dzisiejszy. Materiały z sympozjum, Suceava 2011, s. 201?216. ? Academia.edu]. [dost?p 2012-09-09].