Ladain

Vun Wikipedia
Ladain (Lingua latina)
Schbrescha Nua als Zwedschbrooch
Schbroochlischi
Oideelung
Ofiziella Schdadus
Omdssbrooch vun Wadigaan
Schbroochkode
ISO 639 -1:

la

ISO 639 -2:

lat

ISO 639 -3:

lat

Ladain (daitsch: Latein , ladaanisch: lingua latina ), is a Indogermanisch Schbrooch , wu urschpringlisch vun de Ladiiner , de Bewuhner vun Latium mit Rom in de Midd, gebabbeld worre is.

Ladain waa die Omdsschbrooch vum Reemische Raisch unn is so die domminierende Vakehrsschbrooch im wesdlische Middelmeerraam gworre. Waahrnd sisch vun de ladaanische Umgangsschbrooch, em sogenannde Vulgarladain, die romanische Schbrooche endwiggelt hann, iss es Ladain vun de reemische Schriffdschdeller achnoch als doodi Schbrooch bis in die Noizaad als fiehrindi Schbrooch vun Lidderadur , Wisseschafd , Polidigg un Kersch erhalde gebliwwe. Gelehrdi wie de Thomas vun Aquin , Francesco Petrarca , Erasmus vun Rotterdam , Martin Luther , Nikolaus Kopernikus , Rene Descartes unn Isaac Newton hann Waarge uff Ladain gschriwwe. Bis ins 19. Jahrhunnerd wurde die Vorlesunge an de Universidaade in ganz Oiropa in Ladain abgeholde, in Pole unn Ungarn war es Ladainische bis dohin Omdsschbrooch. In unzahlische Lehnwarder (bspw. ?Zischel“ vun ?tegulum“), Fremdwarder (bspw. ?Interesse“, was haasd: ?dozwische sai“) unn Reedewennunge (bspw. ?in vino veritas“, uff palzisch: ?Im Woi laid die Waahaid “) is Ladain bis heit ach in netromanische Schbrooche vohanne. Bei de Bildung vun naie Fachbegriffe werd immerwerre uffs Ladaanische zrickgegriffe, bspw. bam ? Aadoomobil “ (wobai es "Audo" aischendlisch aldgrieschisch is), awwer ach in de Medizin, bei biologische Gaddungsbezeischnunge un aa bai onnere Wissenschafde. Die (Pharma-)Induschdrie greifd bai de Bildung vun de Name fer Medikamende un Drogerie-Addiggel aa immer widder uf ladainische (un aldgrieschische) Wordstamm serick: Herdsmiddel hann oft die Silwe "cor" odder "kard" (grieschisch) fer Herds im Name, die Wordstamm "dent" odder "odont" (grieschisch) fer Zaa kummen in Zaapflescheprodugde vor. Sogar in de Schbrooch vun de Beheerde had mer frieher semindescht ladainische Brogge gebraucht. Zum Baischbiel had mer in de eschderraischisch Burogradie im noinzehnde Johrhunnerd e genormder Vordruck erfunn, fer gleiche Vorgang se beawwaide. Der hat "Simile" ("gleich, "ahnlich") gehaas. Un wonn e Beomder so engschdirnisch war, dasser nor no dam Vordruck hat kanne schaffe, un nad rechts, un nad links, donn had mer denne "Simile-Raider" genennt. Mit de Zeit is aus em "Simile" donn e "Schimmel" worr, uff dam mer hat kanne raide. Un fardisch war de "Amtsschimmel". Allerdings gabds noch onnere Daidunge fer de Amtsschimmel, die beriddene Burobote in de Schweiz zum Baischbiel odder der Schimmel (palzisch: Grooz) uff de alde Akdedeggel. Wer's waas, werd's wisse.

Wesche dere immense Bedoidung fer die schbroochlischi un kuldurelle Endwigglung vun Oiropa werd Ladain immernuch an Schule in de daitschschbroochische Lanner un annere europaisch Staade gelehrd. Fer viele Schdudiegange is es sogenannde ?Latinum“ needisch, en qualifezeerde Nochwais, dass mer Ladain an de Schul gelernd hot.

zaidgenessische Ladaanische Warge [ Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe ]

Ach wenn Ladain als Schbrooche vun Kuldur un Wisseschafd mehr un mehr em Englische waische dud, gebts noch imme Audore, wu uff Ladain schraiwe dun. Des geschihd voa alle Dinge fer Bildungszwegge. Es werrn zum Baschbiel beliebti Warge as de Popkuldur uff Ladain iwwersetzt, demit die Schieler ned blos andiege Dexte lese misse. Des is unna annerm bai de im Original franzeesische Aschderix Hefde su, wus iwrijns ach uff palzisch zu kaafe gibd.

Ach werre manschemo die Schieler gezwunge, selwert uff ladainisch zu schraiwe, damid se die Schbrooch ned blos lese, sonnern ach babble kinne. Un annan duuns sogaa gean un fraiwillisch: so han Schieler vum Schbayara Gymnasium om Kaisadum en Schdadtfierer uff ladainisch geschriwwe un ach vadoond. Die hann dodefier ach en Prais griehd. [1]

Schbroochbanscherei [ Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe ]

Ofd wer's se winsche, dass maa Laid ebbes vun danne alde Schbrooche wie Ladain un Aldgrieschisch veschdee deeden. Wail dass awwer nad so is, kummd's immer widder zu Schbroochveworschdelunge, die nor zum Daal luschdisch sin.

Seneggschd emol maand so monscher moderne Zaidgenosse, er deed englisch odder "denglisch" babbele un dass weer "kuul" un wischdisch fer's "Big Bissness". Dodebei redder ladainisch oder aldgrieschisch. Wann anner zum Baischbiel nimmie "iwwerbriefd", sondern "verifiziert" ("vere" = wohr, "facere" bzw. "-ficere" = mache) oder wanner nad beschdadischd, sondern "zerdifizierd" ("certe" = gewiss). Aa die "CPU" im Kombjuda is kombladd ladainisch ("central processing unit" --> "centrum" = Achspunkt, aus griech. "κ?ντρον kentron" ?Dorn, Zirkelspitze, Kreismitte“, "procedere" = vorwardsgehe, "unus" = aans, aaner). Die CPU is also e Ding, wo alle Faade in de Hand had un machd, dasses vorwardgehd. So waid, so gud.

Awwer was bassierd, wann e Fremdword uf zwa veschiedene Wage zu uns kummd?

Des ladainische Word "res" bedaid "Sach", "Tat", "Wohred". Im Daidsche gabbds die Fremdwarder "real" = "werklich, tatsaschlisch" un "realisiere" = "vewerkliche, in die Tat umsedse". Im Englische gabbds desselwe Fremdword mit dere selwe Bedaidung (to realize). Allerdings kann beime Brite odder beime Ameriganer aa ebbes in soim Bewussdsoi zure Tatsach werre, dann haasd to realize "wahrnamme, erfasse, erkenne, mitkriee, kabiere" usw. Un jeds gabds Laid, die wo die Bedaidung "wahrnamme ..." aa im Daidsche vewennen: "Isch hann garnad realisierd, dasses zwolfe is" - "Ei des kannsche aa garned realisiere, weil zwolfe wards vun selwerd." Odder "Isch hann grad realisierd, dass die Kriminalidasrade immer heher ward." - "Waad, isch ruf die Bollezai, dasse dich oischberren."

"Wonnde nad so genau waasch, was de saa willsch, donn namm e Fremdword". Mangelndes Wisse, Faulhaid, Absischd bis hie zu Manipulazion - alles is drin. Wanndes verifiziere willsch, es gabbd dausende vun geaischnede Pauerpoindbrasendazione.

Vawaise [ Schaffe | Om Gwelltegschd schaffe ]

  1. Saide vum "Gymnasium am Kaiserdom" wu ma den Schdadtfierer lese, runnerlade un oohere konn.