La
Separacion dei Gleisas d'Orient e d'Occident
es un eveniment
religios
que se debanet durant l'
Edat Mejana
entre lei
segles XI
e
XIII
. Es la consequencia de la rivalitat entre lo
papa
e lo
patriarca de Constantinoble
per la direccion de la Gleisa mai foguet facilitat per lei diferencias
teologicas
e
liturgicas
creissentas entre lei doas Gleisas, especialament lo conflicte a l'entorn dau
Filioque
. Una premiera rompedura aguet luoc en
1054
amb l'
excomunicacion
respectiva dau patriarca e d'un grop de
legats pontificaus
a
Constantinoble
. Pasmens, aquela crisi era pas la premiera e lei relacions se restabligueron. Pasmens, lei
crosadas
accentueron pauc a cha pauc lei tensions e la rompedura definitiva se debanet durant lo pilhatge de la capitala imperiala per la
Quatrena Crosada
en
1204
. Foguet a l'origina de la formacion de la
Gleisa Catolica
e de la
Gleisa Ortodoxa
actualas.
L'esquisma de 1054 es una consequencia luechenca de la division de l'
Emperi Roman
en
395
. D'efiech, l'afondrament rapid de l'
Emperi Roman d'Occident
permetet de liberar la
Gleisa de Roma
de la tutela de l'emperaire de
Constantinoble
. De mai, creet dos monds
crestians
parlant
latin
a l'
oest
e
grec
a l'
est
. Aquo menet pauc a cha pauc a de
dogmas
divergents e a de tensions entre
clergats
occidentaus e orientaus.
La causa premiera dei desacordis entre Occident e Orient regarda lei poders respectius dei Gleisas de
Roma
e de
Constantinoble
. Per lei Romans, la
Gleisa de Roma
avia un primat naturau sus la Gleisa en generau car era estat fondada per
Sant Peire
, un
apostol
, qu'avia recebut la direccion de la Gleisa de part de
Jesus
eu meteis
[1]
. Pasmens, per
Constantinoble
, la ierarquia de la Gleisa devia seguir la ierarquia deis estructuras
administrativas
de l'
Emperi
.
Lei demandas dau patriarca de
Constantinoble
fogueron en partida contentadas au
concili organizat dins la capitala imperiala
en
381
e au
concili de Calcedonia
en
451
que li doneron la segonda placa apres
Roma
[2]
. Pasmens, en parallel d'aqueu succes, lo
concili
reconoguet lo primat de Roma.
Constantinoble
assaiet d'interpretar aquela decision coma un primit d'onor que donava ges de prerogativa particulara ai
papas
. Mai
Roma
desvolopet una vision li donant la direccion de tota la
crestianitat
e lo rotle de juridiccion d'apeu au sen de la
Gleisa
. Ansin, lo papa de
Roma
e lo patriarca de
Constantinoble
contunieron de s'opausar per la direccion de la Gleisa durant la premiera mitat de l'
Edat Mejana
[3]
.
Se la querela
espirituala
entre
Roma
e
Constantinoble
era una font de tensions entre Occident e Orient, de problemas
politics
renforceron lei divisions. D'efiech, au
segle VIII
, leis invasions
lombardas
en
Italia
menaceron
Roma
mai l'
emperaire bizantin
foguet incapable d'intervenir. En
754
, lo
papa
Esteve II
(
752
-
757
) demandet la proteccion dau rei
Pepin lo Breu
. Lei
Francs
ataqueron ansin lei
Lombards
e vengueron lei protectors de la papautat en cambi de la reconoissenca de son cop d'Estat contra lei
Meronvingians
per la
Gleisa de Roma
[4]
. En
800
, aquela alianca menet au coronament de
Carlesmanhe
coma emperaire per lo papa
Leon III
(
795
-
816
). Ansin,
Roma
s'inscriguet desenant en
Europa Occidentala
e quitet l'esfera orientala.
Tre lo comencament de l'
Edat Mejana
, de dissensions
teologicas
aparegueron entre lei Gleisas d'Orient e d'Occident. Lo probleme pus greu era aqueu dau
Filioque
(≪ e dau Fiu ≫ en
latin
), expression aponduda au credo per la
Gleisa Romana
au
segle VI
. Aquela proposicion foguet refusada per lei
teologians
orientaus. Pus tard, lei rivalitats per l'evangelizacion deis
Eslaus
suscitet de tensions novelas. De
863
a
867
, un premier
esquisme
aguet luoc quand la
Gleisa Romana
refuset de reconoisser l'accession au Patriarcat de
Foci
dins de circonstancias contrarias au
drech canonic
. En
1009
, la question dau
Filioque
entrainet una segonda rompedura entre lei doas gleisas e lo patriarca
Sergi
(
1001
-
1019
) assaiet de metre en placa una dualitat a la testa de la Gleisa.
En defora dau
Filioque
, plusors problemas alimenteron lei tensions entre Occident e Orient en materia de
liturgia
(forma de la
comunion
, juni dau dissabte, supression de l'
Alleluia
pendent lo
carema
...) e de disciplina interna (
maridatge
dei preires...). Aquelei diferencias vengueron importantas a partir dau periode dei
Crosadas
car doneron un aspecte visible a la separacion dei Gleisas.
La crisi opauset un papa,
Leon IX
(
1049
-
1054
), e un patriarca,
Miqueu Cerulari
(
1043
-
1059
), qu'eran dei defensors fervoros de la posicion de lor Gleisa. Ansin,
Leon IX
sostenguet l'implantacion de gleisas de rite latin dins lei provincias
bizantinas
dau sud d'
Italia
. En retorn,
Miqueu Cerulari
ordonet la sarradura dei gleisas latinas de
Constantinoble
que seguissian pas lo rite orientau. En parallel, lo patriarca de
Constantinoble
escriguet una letra au
papa
per prepausar de discussions. Lo corrier era una longa lista dei desacordis
liturgics
entre lei doas Gleisas. La
traduccion
en
latin
donet un ton insultant au messatge. La responsa, egalament mau traducha, insistiguet sus lo primat de Sant Peire sus l'ensemble de la Gleisa.
Pasmens, l'emperaire
Constantin IX
(
1042
-
1055
) cercava a conclure una alianca amb l'Occident en causa dei dificultats militaras
bizantinas
per arrestar leis invasions normandas en
Italia
[5]
. Escriguet donc au
papa
per amaisar la situacion e anonciar lo mandadis de renforc dins la
peninsula
.
Leon IX
, egalament inquiet de l'avancada normanda, acceptet l'oferta e mandet una
ambaissada
a
Constantinoble
per negociar la formacion d'una coalicion militara antinormanda
[6]
. La mission foguet constituida de tres cardenaus proches dau papa que receberon un acuelh favorable de part de l'emepraire.
Pasmens, lei
legats
degueron rapidament faciar l'ostilitat de
Miqueu Cerulari
. Lo 16 de julhet de
1054
, lo legat
Humbert de Moyenmoutier
decidet d'
excomunicar
lo patriarca. Sostengut per la populacion e lo
clergat
de
Constantinoble
,
Miqueu Cerulari
entrainet d'esmogudas e lei
diplomatas
pontificaus degueron s'enfugir. Puei, lo 24 de julhet, amb l'acordi de
Constantin
, promulguet un edicte d'
anatema
contra lei legats.
Partiment de l'
Emperi Bizantin
per lei
crosats
apres la presa de
Constantinoble
.
A terme cort, la rompedura de l'estiu de 1054 aguet ges de consequencia vertadiera. L'
excomunicacion
decidida per lei legats foguet pas validada per
Leon IX
qu'era defuntat lo 19 d'abriu de
1054
[7]
.
Miqueu Cerulari
participet a plusors cops d'Estat de
1055
a
1058
e foguet finalament arrestat e accusat d'
eresia
, de
blasfemas
e de
vicis
. Pasmens, moriguet lo 21 de genier de
1059
avans lo comencament de son proces. Ansin, lei relacions entre lei doas Gleisas contunieron sensa dificultat particulara. Ansin, a la fin dau
segle XI
, lo papa
Urban II
(
1088
-
1099
) organizet la
Premiera Crosada
destinada a ajudar lei
Bizantins
contra lei Turcs.
Es mai que mai lo contacte directe entre
Crosats
e
Bizantins
menet a de tensions creissentas entre Occidentaus e Orientaus. D'efiech, lo partiment dei conquistas engendret de rivalitats e d'oposicions entre leis
Estats crosats
e l'
Emperi
. Lo contrarotle d'
Antioquia
era un dei enjocs principaus d'aquelei tensions. D'accusacions de traiment e d'alianca amb lei
musulmans
agraveron la situacion. La rompedura vertadiera se debanet en
1204
amb la presa e lo pilhatge de
Constantinoble
per la
IV
a
Crosada
[8]
.
- (fr)
Michel Balard, Les Latins en Orient : XIe???XVe siecle, PUF, 2006.
- (fr)
Jean-Claude Cheynet,
Pouvoir et contestations a Byzance (963?1210)
, Publications de la Sorbonne Centre de Recherches d'Histoire et de Civilisation Byzantines, 1996.
- (fr)
Francois Dvornik,
Le schisme de Photius : histoire et legende
, Cerf, coll. ≪ Unam Sanctam ≫ n° 19, 1950.
- (fr)
Jules Gay,
L’Italie meridionale et l’Empire byzantin
, Fontemoign, 1904.
- (fr)
Steven Runciman (trad.),
Le Schisme d’Orient, La papaute et les Eglises d’Orient XIe siecle-XIIe siecle
, Les Belles-Lettres, 2005, pp. 47-48.
- ↑
L'argument dau primat de Roma era donc doble. Premier, sa fondacion apostolica permetia d'afiermar son primat a respecte deis evescats non apostolics (coma
Constantinoble
). Puei, l'importancia de Sant Peire au sen deis apostols permetia d'afiermar un primat sus leis evescats apostolics (
Alexandria
,
Antioquia
...).
- ↑
(fr)
Steven Runciman,
Le schisme d'Orient. La papaute et les Eglises d’Orient XIe siecle-XIIe siecle
, Les Belles Lettres, 2005, p. 23.
- ↑
(fr)
Pierre-Thomas Camelot,
Les conciles d'Ephese et de Chalcedoine : 431 et 451
, Fayard, Paris, 2006.
- ↑
Per aquo,
Pepin lo Breu
foguet sacrat rei per lo papa eu meteis. Aquel acordi permetet tanben a la
Gleisa
d'obtenir de territoris en
Italia Centrala
, co que menet a la creacion deis
Estats Pontificaus
.
- ↑
(fr)
Steven Runciman (trad.),
Le Schisme d’Orient, La papaute et les Eglises d’Orient XIe siecle-XIIe siecle
, Les Belles-Lettres, 2005, pp. 46-47.
- ↑
D'efiech, lo 18 de junh de
1053
, lei Normands avia infligit una importanta desfacha ai tropas pontificalas e germanicas a
Civitate
.
- ↑
(fr)
Steven Runciman (trad.),
Le Schisme d’Orient, La papaute et les Eglises d’Orient XIe siecle-XIIe siecle
, Les Belles-Lettres, 2005, pp. 47-48.
- ↑
(fr)
Michel Balard, Les Latins en Orient : XIe???XVe siecle, PUF, 2006.