Franz Liszt
Liszt Ferenc
(en
ongres
), mai conegut coma
Franz Liszt
(nascut lo
22 d'octobre
de
1811
? mort lo
31 de julhet
de
1886
) era un
pianista
virtuos
ongres
e un
compositor
pendent lo periode
romantic
. Era un jogaire famos dins tota
Europa
pendent lo
segle XIX
, conegut mai que mai per sas performancas musicalas e sa granda dexteritat sul clavier. Uei, se considera en general que foguet un dels pianistas magers de l'istoria, malgrat lo fach qu'existisca pas cap d'enregistrament de sas interpretacions. En vertat, Liszt es frequentament considerat coma un redefinidor del joc de piano propriament dich, e son influencia se pot veire encara uei. Contribuiguet tanben belament al
romantisme
en general, e se li atribuis l'invencion del
poema sinfonic
.
Liszt estudiet e joguet a
Viena
e a
Paris
e pendent la primiera part de sa vida adulta viret per tota
Europa
en i far de concerts. Se considera qu'es lo paire de l'invencion del
recital
de piano moderne, que sa virtuositat li faguet ganhar l'aprobacion dels compositors e dels musicians a l'encop. Sa granda generositat per co qu'es del temps e de l'argent a beneficiat a forca personas: las victimas de desastres, los orfanels e los nombroses estudiants als quals ensenhava la musica gratuitament. Contribuiguet a mai tanben al fons memorial Beethoven.
Un bel nombre de sas composicions de piano son estadas inscrichas dins lo repertori estandard, coma per exemple las
Rapsodias Ongresas
, sas
Annadas de Pelegrinatge
, sa Sonada per Piano en B menor, e dos concerts per piano. Compauset a mai de nombrosas
transcripcions
d'
operas
per piano, de
sinfonias
famosas, los Capricis de
Paganini
(que son entre las obras mai dificilas del repertori del
violon
), e de
Lieder
de
Schubert
. Mantas de sas composicions per piano son demest las mai dificilas tecnicament de son repertori. Lo quite Liszt era un compositor de lieder e de corala, de poemas sinfonics e d'autras obras orquestralas. Sas composicions per orguena son glorificadas e ben establidas entre los repertoris per orguena.
Una estatua de Liszt jove
Liszt nasquet dins lo vilatge de Doborjan, a ras de
Sopron
, en
Ongria
, (ara
Raiding
, en
Austria
). Son certificat de bateg, escrich en
latin
, dona son primier nom coma
Franciscus
. Empleguet de longa a l'escrich la forma alemanda
Franz
, e pas jamai la version ongresa
Ferenc
.
Franz era un enfant flac e malautis, e foguet environat dempuei nenon per la musica. Son paire, que trabalhava a la cort del Comte
Esterhazy
, era tanben pianista e violoncelista (solia jogar dins l'orquestra d'estiu d'Esterhazy a
Eisenstadt
); organizet de seradas de musica de cambra amb de musicians non professionals dels vilatges vesins, que sos vielhs amics d'Eisenstadt i participavan ocasionalament.
Son paire li donet sas primieras leicons de musica quand avia pas que sieis ans. Ferenc demostret leu leu un talent impressionant, en legir aisidament las particions mai dificilas que podia trobar, e d'unes cops en legir mai d'una portada a l'encop. L'aristocracia locala remarquet son talent e li permetet de viatjar a
Viena
e pus tard a
Paris
amb sa familha.
A
Viena
son professor foguet
Carl Czerny
, un discipol de
Beethoven
, que devia esser lo sol professor de piano professional que Liszt aguet. Son paire l'avia menat d'en primier a
Johann Nepomuk Hummel
per que l'ensenhesse, mas lo pretz de las leicons d'Hummel era trop elevat.
Antonio Salieri
li aprenguet la tecnica de la composicion e formet lo gost musical del jove Liszt.
Se faguet rapidament amic de
Frederic Chopin
; pr'aquo totes dos vengueron rivals per encausa d'una competicion ferotja. Demoret amic sa vida tota de
Camille Saint-Saens
e aquel darrier consacret sa
Sinfonia nº 3 en La Menor
a Liszt.
A mai se Liszt se consideret de longa fier s'esser ongres, aprenguet pas jamai a parlar del tot
ongres
; sas darrieras letras e sos jornals mostran que o regretava prigondament. Una de sas letras a sa maire comenca amb un ongres trantalhadis, e aprep s'esser desencusat contunha en
frances
(sa lenga preferida).
Lo
13 d'abril
de
1823
, Liszt donet un concert.
Las quatre edats de Franz Liszt
Liszt laisset
Viena
en
1823
per partir de viatge. A Paris, estudiet la composicion amb
Ferdinando Paer
e
Anton Reicha
. Lo 22 d'avril de 1832, assistiguet al concert del violonista virtuoso
Paganini
and became motivated de venir lo pianista mai greatest de son temps. Sovent s'embarrava dins sa cambra, e se ditz que d'unes l'ausigueron practicar son art pendent mai de 10 oras cada jorn. En 1832 escriguet la
Grande Fantaisie de Bravoure sur La Clochette de Paganini
("Grand Bravura Fantasy on Paganini's
La Campanella
"). Una peca mai corta que tenia lo meteis contengut tematic foguet inclusa dins los
Etudes d'Execution Transcendante d'apres Paganini
(Estudis d'Execucion transcendentala d'apres Paganini) de 1838. Compauset tanben pendent aqueste periode los 12 Grandes Estudis (Liszt los reescriguet mai tard e los sonet los 12
Estudis Transcendentals
en 1851).
S'era amistancat amb los composidors mai importants de son epoca coma
Frederic Chopin
,
Hector Berlioz
,
Robert Schumann
, e
Richard Wagner
, aqueste darrier se maridet mai tard amb la filha de Liszt
Cosima
. Era a mai plan erudit en filosofia, art e literatura e frequentava a mai lo pintor
Ingres
e los autors
Heine
,
Lamennais
,
Hans Christian Andersen
, e
Baudelaire
, que dediquet son poema en prosa "
Le thyrse
" a Liszt.
En
1840
-
1841
Liszt participet a doas viradas of the British Isles arranged pel jove musician e conductor
Lewis Henry Lavenu
, en companhia del frairastre de Lavenu
Frank Mori
, doas cantairas e John Orlando Parry, musician polivalent , cantaire e amusaire. Entre lo
17 d'agost
e lo
20 de setembre
, passsegeron 50 concerts dins Anglaterra tota qu'en general fogueron pas una capitada, amb un public mejan flac de 140 personas. La segonda virada que passava per Liverpool, Irlanda e Escocia a partir de novembre de
1840
fins a genier de
1841
foguet un brin mai successful, amb de publics de mai de 1.200 personas dins
Dublin
. Pasmens aquela virada representet un fracas financier, e Liszt renonciet a sos onoraris de 500 guineas per mes.
Aprep
1842
, quand la "Lisztomania" s'espandiguet dins tot lo continent europeu, los recitals de Liszt vengueron demandats d'un biais espectacular e excessiu. Sos admiradors lo lausavan e cortejavan, e las femnas se carcanhavan per obtenir sos mocadors e sos gants de seda verda coma remembres d'el, e sovent luchavan d'un biais talament ferotge qu'aqueles objectes eran estrifats en bocinons. D'unes de sos contemporaneus vesian aquelas efusions coma vulgaras i inapropriadas, e de cops desdenheron Liszt per encausa de tot aquo.
Pendent las annadas qu'aparaguet regularament en public, era reconegut e considerat gaireben universalament (e tanben pels mai conservadors musicalament que s'estimavan pas sas composicions) coma lo pianista mager. Son principal rival dins l'estima del public coma virtuos era
Sigismond Thalberg
, especializat dins la musica de salon, especialament de fantasias d'operas. La reputacion de Thalberg passiguet, e dins l'opinion, sonque Chopin es comparabla a Liszt demest los pianistas romanticas.
Franz Liszt's music room in Weimar, 1884
En
1847
, Liszt quitet de far de representacions publicas al piano e l'annada seguenta acceptet fin finala l'invitacion de
Maria Pavlovna de Russia
de s'installar a
Weimar
en
Alemanha
, ont foguet nomenat Kapellmeister Extraordinaire en 1842, e i demoret fins a
1861
. Durant aquel periode faguet lo cap d'orquestra dins los concerts a la cort e dins d'ocasions especialas al teatre, donet de leicons a nombroses pianistas, coma al grand virtuos
Hans von Bulow
, que se maridet amb la filha de Liszt
Cosima
en
1857
(abans que se maridesse amb
Wagner
). Escriguet tanben d'articles ont faguet la promocion de
Berlioz
e
Wagner
, e produguet aquelas obras orquestralas coralas que fagueron sa fama. Sos esforces al respecte de Wagner, qu'era en aquel temps exiliat en Suissa, culmineron dins la primiera performancia de
Lohengrin
en
1850
.
Las composicions apertenent al periode de sa residencia a Weimar comprenon dos concertos per piano, en E monoton e en A,
Totentanz
, lo
Concerto patetic
per dos pianos, la
Sonata per Piano en B menor
, divers Estudis, quinze Rhapsodies ongresas, dotze poemas simfonics per orquestra,
Eine Faust Symphonie
, e
Eine Symphonie zu Dantes Divina Commedia
, the 13th Psalm for tenor solo, chorus and orchestra, the choruses to
Herder's
dramatic scenes
Prometheus
, and the
Graner Fest Messe
. Much of Liszt's organ music comes from this period, including the Prelude and Fugue on B-A-C-H (later arranged for solo piano).
Totjorn en
1847
, Liszt encontret la princessa
Carolyne zu Sayn-Wittgenstein
qu'era una autora, que los trabalhs mager fogueron publicats en 16 volums, cadun contenent mai de 1.600 paginas. Son estil d'escritura verbios aguet un cert efiech sus Liszt. Sa biografia de
Chopin
e sa cronologia e analisi de la musica
Gypsy
(que pus tard inspiret
Bela Bartok
) eran ambedos escrit dins l'estil de la princessa. Lo parelh ensaget de se maridar en
1860
, mas coma la princessa era ja maridada e son marit era encara en vida, las autoritats catolicas desaproveron lo maridatge, eventually intervening in dramatic fashion only moments before the couple were to take their vows. Although Liszt and Princess Carolyne remained friends, the stress of trying to persuade the Church authorities to let them marry, only to have their efforts eventually be in vain, proved an emotional blow from which neither completely recovered.
En 1851 publiquet una version revisitada de sos 1838 Twelve Studies titolada ara
Etudes d'Execution Transcendante
, e mai tard aquela meteissa annada the
Grandes Etudes de Paganini
(Grand etudes after Paganini), the most famous of which is
La Campanella
(The Bell), a study in octaves, trills and leaps.
Liszt partiguet cap a
Roma
en
1861
, en anticipar son maridatge a la Princessa Sayn-Wittgenstein. En
1865
, recebet la tonsure e quatre
Minor Orders
de la
Gleisa Catolica
(concretament,
Porter
,
Lector
,
Exorcist
e
Acolyte
). A partir de
1869
, l'abat Liszt devesiguet son temps entre Roma, Weimar e Budapest where during the summer months contunhet de recebre d'escolans gratuitament, including
Alexander Siloti
. Pendent aquel periode, sa relacion amb Wagner venguet mai strained. Sa filha Cosima (see previous section) left Bulow for Wagner in
1869
. Devout Catolic that he was, he was deeply hurt per la conversion de sa filha daughter's al
protestantisme
upon son maridatge a Wagner, and for a number d'annadas, Liszt did not correspond with either, even while championing la musica of his new son-in-law. Mai tard, they were reconciliacion e Liszt subsequently attended the
Bayreuth Festival
.
De
1876
fins a sa mort ensenhet pendent mantes meses cada annada al Hungarian Conservatoire de Budapest. Se moriguet a
Bayreuth
lo
31 de julhet
de
1886
en seguida d'una
pneumonia
qu'avia he contracted del temps del Festival de Bayreuth hosted per sa filha Cosima. A la debuta, foguet surrounded by some of his more adoring pupils, including
Arthur Friedheim
, Siloti e
Bernhard Stavenhagen
, but they were denied access a sa cambra per Cosima shortly before que se moriguesse a 23 h 30. Foguet enterrat al Bayreuth Friedhof.
La part mager de las composicions de piano de Liszt son prova de sa prodigiosa virtuositat; era a mai un compositor prolific; es aital que works at several nivels de dificultat, some being accessible to intermediate- (and even beginner-) level pianists.
Abschied
(Farewell) e
Nuages Gris
son d'exemples clars d'aquel estil mens virtuosic, as are at least some of the sieis Consolations.
Dins sas obras mai popularas e avancadas, es l'arquetip del compositor romantic. Liszt foguet pionier dins la tecnica de transformacion tematica, un metode de desvolopament qu'era ligat a l'encop a la
variacion
tecnica existente e a l'usatge novel del
leitmotiu
per
Richard Wagner
. Es tanben l'inventor del
poema sinfonic
, o
tone poem
, dins una tiera d'obras single-movement orchestral compausadas pendent las annadas 1840 e 1850. Sos poemas totes espeligueronall de la literatura classica, including "
Ce qu'on entend sur la montagne
," based sus un poema de l'escrivan frances
Victor Hugo
amb meteis titol, e"Les preludes" de
Lamartine
. La "First Mephisto Waltz" de Liszt se fondamentet sul Faust de Lenau, e compauset una segonda valsa del poema en 1881.
Liszt al piano, 1886. Gravadura basada sus una vielha fotografia.
D'autras pecas se fondamentan sus las obras de Lord Byron, Goethe e Dante. Los poemas sinfonics de Liszt, although successes, fogueron criticats vist qu'eran pas
Absolute music
. Sas transcripcions met with less critica. Coma transcriptor de las obras orquestralas la pus improbablas e complicadas, creet d'arranjaments de piano que se tenian per sos propris meritis; forca autres compositors seguigueron aqueste exemple sieu.
Mentre que sas
Hungarian Rhapsodies
are widely recognized, sa understanding of form, expression e use of virtuosity for musical effect are more apparent elsewhere.
Later works del compositor coma per exemple
Bagatelle sans tonalite
("Bagatelle sens Tonalitat") foreshadow composers qu'explorarian puei mai prigondament lo concepte moderne d'
atonalitat
. Son obra mestra thoroughly revised,
Annees de Pelerinage
("Annadas de Pelegrinatge"), arguably includes sas pecas mai provocativas e stirring. This set de tres suites ranges from the pure virtuosity of the Suisse
Orage
(Storm) to las visualizacions subtilas e imaginativas de artworks de
Miquelangel
e de
Rafael
dins la segonda set.
Annees
conten some pieces which are loose transcripcions de Liszt's own earlier compositions; the first "year" recrea his early pieces d'
Album d'un voyageur
, mentre que lo libre segond includes a resetting de sas own song transcriptions once separately published as
Tre sonetti del Petrarca
("Three sonnets of
Petrarch
"). La relativa foscor de la granda majoritat de sas obras pot esser explicada per lo nombre important de pecas que composet.
To Franz Liszt's honor, ajudet a fondar l'
Escola Liszt de Musica Weimar
[1]
, que porta son nom. Besides the
Liszt Ferenc Academia de Musica
a
Budapest
, a escola de musica e a concert hall fogueron tanben named after him.
Sas obras per piano son totjorn estadas plan representadas dins los programas de concert e enregistradas per de pianistas dins lo mond entier. Forca de sas obras son estadas enregistradas mantun cops. Pasmens lo solet pianista qu'enregistret l'integralitat de son obra pianistica es l'australian
Leslie Howard
. Aquela entrepresa massisa comprenia nombroses primiers enregistraments.
La virtuositat de Liszt e sas reformas tecnicas
[
modificar
|
Modificar lo codi
]
Las interpretacions de Liszt eran descrichas coma teatralas e vesedoiras, e totes aqueles que lo vegeron him perform were stunned de son domeni sens rival del clavier. Perhaps the best indication of Liszt's piano-playing abilities comes from his
Transcendental
and
Paganini
Studies, written in 1838-39, and described by
Schumann
as "playable at the most, by ten or twelve players in the world". To play these pieces, un pianist must connect with the piano as an extension of his own body (Walker, 1987).
Liszt disia aver passat detz o dotze oras per jorn practicing scales, arpegis, trills e repeated notes pr'amor de melhorar sa tecnica e son endurancia. Totas aquelas tecnicas de piano era frequentament aplicadas dins sas composicions, often resulting una musica de dificultat tecnica extrema (son Estudi Transcendental No.5 "Feux follets" n'es un example). He would challenge himself and his immaculate fingering by presenting random problems to his playing.
Pendant las annadas 1830 e 1840 ? las annadas de l'"execucion transcendentala" de Liszt ? revolucionet la tecnica de piano dins gaireben totes los aspectes. De personatges illustres coma
Anton Rubinstein
,
Ignacy Jan Paderewski
e
Sergei Rakhmaninov
descobrigueron a travers la musica de Liszt las leis que governan los claviers.
A mai son estil foguesse revolucionari e plan espectacular, las interpretacions de Liszt eran pas sonque beluguejairas e acrobaticas. Se ditz tanben que jogava amb una prigondor e noblesa de sentiments que fasian tombar de lagremas a d'omes .
La paraula "recital" foguet emplegada d'en primier per Liszt pendent son concert a Londres lo
9 de junh
de
1840
, a mai s'aqueste mot li foguesse estat suggerit per l'editor Frederick Beale..
Los recitals de Liszt traverseron Europa tota, dempuei los Orals fins a Irlanda. Sovent jogava davant d'audiencias importantas que podia atenher tres mila personas. Foguet lo primier solista de piano que joguesse de programas complets per cor, e tanben lo primier a jogar amb lo piano en angles dreches sus la scena, amb la coberta doberta, per mandar lo son dins l'auditori.
- (1822)
Variation on a Theme by Diabelli
(S/G147, R26)
- (1826)
Etude in Twelve Exercises
, including No. 10 in F Minor
- (1832)
Grande Fantasie de Bravoure sur La Clochette
, variations (S/G420, R321)
- (1833)
Arrangement of "March to the Scaffold"
from Berlioz, Symphonie Fantastique (S/G470, R136)
- (1833)
Divertissement on the Cavatina
"I tuoi frequenti palpiti" from Pacini's La Niobe (S/G419, R230)
- (1841)
Feuilles d'album
('Album Leaves'), (S/G165)
- (1841)
Reminiscences de Don Juan
, (S/G418)
- (1845-48)
Ballade No. 1 in D flat
:
Ballade No. 1 in Des-dur
- (1848)
Three Concert Etudes
(
French
:
Trois Etudes de Concert
); No. 3,
Un Sospiro
("A sigh"), Etude No. 39 (piano solo) (S/G144, R5)
- (1848-53)
Annees de Pelerinage
: Premiere Annee ? Suisse; Deuxieme Annee ? Italie - Venezia e Napoli; Troisieme Annee
- (1848-61) Twelve
Symphonic Poems
- Ce qu'on entend sur la montagne
(also known as
Berg-Symphonie
), (1848-9) (after
Victor Hugo
)
- Tasso: lamento e trionfo
, (1849) (after
Byron
)
- Les preludes
, after
Lamartine
(1848, rev. before 1854)
- Orpheus
, (1853-4)
- Prometheus
, (1850)
- Mazeppa
, (1851)
- Festklange
, (1853)
- Heroide funebre
, (1849-50)
- Hungaria
, (1854)
- Hamlet
, (1858)
- Hunnenschlacht
, (1857)
- Die Ideale
(1857), after
Schiller
- (1849)
Piano Concerto no. 1 in E-flat Major
(S/G124)
- (1849)
Piano Concerto no. 2 in A Major
(S/G125) (revised 1861)
- (1849)
Harmonies Poetiques et Religieuses
, (S/G173) a collection of solo piano pieces, including the often-performed No. 7,
Funerailles
- (1849)
Totentanz
('Dance of death') (S/G126ii), for piano and orchestra. (revised 1853-1859)
- (1850)
Liebestraume No. 3
("Dreams of Love") in A-flat Major (piano solo) (S/G541, R211)
- (1851)
Grandes Etudes de Paganini
, including No. 3, "
La Campanella
"; and No. 5, "
La Chasse
" (Composed 1838, revised 1851)
- (1851)
Transcendental Etudes
(Prelude, Molto Vivace, Paysage, Mazeppa, Feux Follets, Vision, Eroica, Wilde Jagd, Ricordanza, Allegro Agitato Molto, Harmonies du soir, and Chasse-niege. Known well for being technically difficult, notedly Mazeppa and Feux Follets) (S/G139, R2B), Composed 1837 (based on the 1826 studies), revised 1851)
- (1851) Nineteen
Hungarian Rhapsodies
(S/G244, R106) - Rhapsody No. 2 became famous in the modern day as a popular piece for accompaniment of
animated cartoons
, during the
golden age of animation
; Rhapsody No. 19 in D Minor (1885) is also of note.
- (1851)
Polonaise No. 1 in C minor
- (1852)
Valse-Impromptu
, (S/G213)
- (1853)
Piano Sonata
in B minor (S/G178, R21)
- (1853)
Ballade No. 2 in B minor
:
Ballade No. 2 in H-Moll
- (1854)
Faust Symphony
- (1855)
Prelude and Fugue on B-A-C-H
for organ, rev. 1870
- (1857)
Dante Symphony
- (1860)
Mephisto Waltz
No. 1 (piano solo) (S/G514, R181)
- (1866)
Christus
(S/G3)
- (1877)
Dem Andenken Pet?fis
- (1881)
Nuages Gris
('Grey clouds') (S/G199, R78)
- (1885)
Bagatelle sans tonalite
(S216a)
Escriguet sus mantun subjecte, coma: una
necrologia
de
Paganini
; la situacion de la musica en
Italia
;
Robert Schumann
e
Clara Schumann
;
Frederic Chopin
;
Robert Franz
;
"Fidelio"
de
Ludwig van Beethoven
;
"A Midsummer Night's Dream"
de
Felix Mendelssohn
; la fondacion
Johann Wolfgang von Goethe
a Weimar;
Lohengrin
e
Tannhauser
de
Richard Wagner
; la musica dels gitans ongreses; las nocturnas de
John Field
e mai. Sas letras e sos ensages musicals son estats publicats en 6 volums.
- Demko Miroslav:
Franz Liszt compositeur Slovaque
, L´Age d´Homme, Suisse, 2003.