Lo calendier gregorian es un derivat del calendier roman . En efiech, per de rasons practicas, la Gleisa adoptet aquel calendier pendent sa formacion. Segon la tradicion , lo calendier roman foguet imaginat per Romul . Coneguet mantuna reforma perque las versions inicialas eran plan imprecisas e necessitavan l'apondi de meses entiers per seguir correctament lo cicle lunar . Plan complexas, las reglas que regissian aqueles meses eran regularament manipuladas pels consols en foncion de las escasencas electoralas e de descalatges permanents aparegueron ^{[1] [2]} .

En 46 avC , Juli Cesar decidiguet donc de reformar aquel sistema ^{[3] [4]} . Gardet los dotze meses del calendier republican mas modifiquet lor durada per fixar l' annada normala a 365 jorns . Fixet tanben lo comencament de l'annada al 1er de genier e definiguet lo concepte d' annada bissextila per tenir compte de la durada reala de l'annada (mai o mens 365,25 jorns). Los meses intercalars fogueron suprimits per evitar tota manipulacion ulteriora.

Dich calendier julian , aquel sistema foncionet correctament pendent los segles seguents mas contenia una error. En efiech, la durada vertadiera d'una annada es de 365,242 2 jorns . La diferencia es febla amb 365,25 jorns mas aquela diferencia entrainet pauc a cha pauc un descalatge que venguet visible. En 1582 , era de detz jorns e la data de Pascas , festa de la prima fondamentala dins la liturgia crestiana , era de mai en mai procha de l' estiu .

La correccion de l'escart engendrat pel calendier julian foguet la motivacion principala de la reforma iniciada pel papa Gregori XIII ( 1572 - 1585 ). Son primier aspecte foguet un ajustament del calendier que passet directament del 4 al 15 d'octobre de 1582 segon una decision pontificala ( bulla Inter gravissimas ). Lo segond foguet la supression de las annadas bissextilas que son pas de multiples de 400 per tener compte de la durada reala del jorn.

L'introduccion dau calendier gregorian comencet tre lo 4 d'octobre de 1582 en Italia , en Espanha e en Portugal . Aquo permetet a aqueles paises de tornar fixar l' equinocci de printemps lo 21 de marc coma a l'epoca del concili de Nicea ( 325 ). Los autres paises catolics d' Europa Occidentala seguigueron leu lo movement. Per exemple, en Franca , la mesa en aplicacion de la reforma foguet fixada del 9 al 20 de decembre. En revenge, los Estats protestants refuseron la reforma fins al segle XVIII. Pamsmens, l'accepteron pauc a cha pauc a causa de sa justesa scientifica e de l'agravacion dels escarts del calendier julian ( Prussia en 1610 , Provincias Unidas , Alemanha , Soissa e Danemarc - Norvegia en 1700 , Reialme Unit en 1752 e Suecia en 1753 ). Aquelas adopcions successivas renderon complicada la coordinacion dels calendiers europeus durant lo periode moderne .

La revolucion scientifica e l'expansion coloniala europea favorizeron la difusion del calendier gregorian a la resta del mond a partir de la fin del segle XIX. Lo calendier gregorian foguet generalament adoptat per las instancias oficialas mas los calendiers precedents demoreron en aplicacion pels afars tradicionals , sustot dins lo domeni religios ( Japon en 1873 , Egipte en 1875 , China en 1912 , Turquia en 1926 ...).

Plan robust, lo calendier gregorian es pas estat l'objecte de reformas importantas dempuei son invencion . Pasmens, los progresses astronomics an permes de descobrir de causas novelas d'escart. En particular, es estat descobert lo ralentiment de la velocitat de rotacion de la Terra qu'entraina un alongament progressiu de la durada del jorn ^[5] . Qualques correccions suplementarias son donc estadas adoptadas, coma l'apondi de segonda intercalara , per mantenir lo calendier sul cicle solar adoptat en 1582 .

L'estructura del calendier gregorian es analoga a la del calendier julian de la Roma antica en vigor fins a alara. Es un calendier solar, se basant sus la revolucion de la Terra a l'entorn del Solelh en 365,2422 jorns de 24 oras de 60 minutas de 60 segondas metricas. Lo calendier gregorian balha un temps mejan de l'an de 365,2425 jorns?; per assegurar un nombre entier de jorns per an, s'i ajusta regularament (cada 4 ans en principi) un bissext o jorn bissextil , lo 29 de febrier ( vejatz annada bissextila ). Lo cicle complet del calendier gregorian dura 400 ans?: tres segles constituits de 24 cicles julians (tres ans de 365 jorns, puei una annada de 366 jorns) seguits de quatre annadas de 365 jorns, puei un segle constituit de 25 cicles julians. Lo calendier gregorian utiliza las reglas del comput gregorian .

L'annada del calendier gregorian es devesit en dotze meses , acampats en quatre trimestres ?:

Un periode de set jorns forma una setmana . Los jorns d’una setmana an cadun un nom?: en occitan, diluns , dimars , dimecres , dijous , divendres , dissabte e dimenge .

L’era ordinariament utilizada amb lo calendier gregorian es l’ era crestiana , es a dire ≪?aprep Jesus-Crist?≫ ( Anno Domini en latin, locucion encara utilizada en angles, lo pus sovent notada aprep l’annada jos sa forma abreujada AD , e autres cops designada coma an de gracia o an del Senher ). Lo zero era pas encara conegut, i aguet pas d’ annada zero ?: los segles e los millennis comenceron amb l’an numero un, de biais ordinal. Doncas, lo segle XXI e lo millenni III comencan lo 1 ^er de ?genier de l’an 1 del millenni III, es a dire en 2001 .

L'origina religiosa del calendier gregorian e l'importancia acordada a las festas crestianas son estadas l'objecte de criticas dins mantun pais. De temptativas de calendiers laics son estadas prepausadas, coma lo calendier republican de la Revolucion Francesa , mas fogueron leu abandonadas. La locucion cronologica ≪? era comuna ?≫ es tanben estada suggerida per suprimir la referencia a Jesus Crist . Pasmens, son utilizacion demora rara, en particular dins los paises de tradicion catolica .

Las criticas relativas a l'estructura interna del calendier gregorian son principalament de consequencias de la succession irregulara de mes de longor diferenta. En efiech, dins de domenis coma l' economia , los meses de 28 a 31 jorns complican l'analisi de las donadas mesadieras. Aquel problema es tanben present al nivel dels trimestres. Pasmens, la durada mai corta del segond trimestre permet de seguir lo cicle solar qu'es mai cort pendent aquel periode de l'annada.

Una autra critica frequenta es l'absencia de correspondencia entre los jorns e los meses o entre las setmanas e los meses. De calendiers prepausan de sistemas permetent d'establir un ligam permanent entre lo numero e lo nom dels jorns. Pasmens, necessitan d'utilizar de jorns suplementaris, placats fora setmana o fora mes, solucion mal acceptada dempuei la reforma juliana.

• (fr) Jacques Flamant, ≪?L'annee lunaire aux origines du calendrier pre-julien?≫, Melanges de l'Ecole francaise de Rome. Antiquite , vol. 96, n° 1, 1984, pp. 175-193.
• (fr) Jean Lefort, La Saga des calendriers ou le frisson millenariste , Editions Belin, 1998.
• (fr) Charles Guittard, ≪?Le calendrier romain des origines au milieu du Ve s. av. J.-C.?≫, Bulletin de l'Association Guillaume Bude , 1973, pp. 203-219.
• (fr) J.-C. Richard, ≪?Le calendrier romain prejulien?≫, Revue des etudes latines , n° 46, 1968, pp. 54-61.

• Lo calendier gregorian
• Questions frequentas a prepaus dels calendiers
• Los textes constitutius del calendier gregorian
• Utilitari de conversion de calendiers pel logicial Excel