1950
?: extension dau drech de vote ai
femnas
en
Haiti
.
1950
?: en
Indochina
, la victoria dei
comunistas
chines
permetet au
Vietminh
de renforaar sei posicions dins lo nord. Menacadas d'isolament, lei
garnisons
francesas
situadas long de la
frontiera
assaieron de se retirar. Pasmens, la mager part foguet destrucha. Aquo entrainet lo mandadis de renforc per
Franca
e la guerra venguet pus intensa (→
1951
).
1950
?: en junh, comencament de la
Guerra de Corea
amb l'invasion de la
Corea dau Sud
per la
Corea dau Nord
. Mens nombrosas e suspresas per son adversari, lei forcas dau Sud capiteron a mantenir una pochi de resistencia a l'entorn dau port de
Pusan
onte l'ajuda estatsunidenca arribet pauc a pauc. D'efiech, aprofichant lo refus de l'
URSS
de participar ai debats de l'
ONU
, leis
Estats Units d'America
obtengueron la condamnacion de la
Corea dau Nord
per lo
Conseu de Seguretat dei Nacions Unidas
. Ansin, l'
ONU
organizet un
cors expedicionari
, principalament estatsunidenc, encargat de defendre la
Corea dau Sud
. En octobre, una contra-ofensiva estatsunidenca a
Incheon
entrainet la revirada de l'ataca nord-coreana e la destruccion de la mager part dei forcas de
Pyeongyang
. Pasmens, aquo entrainet una intervencion chinesa per empachar l'afondrament de son vesin comunista (→
1951
).
1951
?: en
Corea
, lo
cors expedicionari
estatsunidenc
, suspres per l'intervencion chinesa, deguet se retirar vers lo sud. Dins de condicions malaisadas, arrestet l'ofensiva dei forcas de
Pequin
avans d'organizar una contra-ofensiva que li permetet de tornar venir dins la region dau 38
en
parallel. Escagassats, lei dos camps comenceron de negociar un reglament de la crisi (→
1953
).
1951
?: independencia de
Libia
.
1951-1953
?: en
Indochina
, lei Frances adopteron una estrategia pus defensiva destinada a protegir lei zonas pobladas e economicament importantas. Aquo li permetet d'enregistrar plusors succes defensius contra lo
Vietminh
mai empediguet pas la
guerilha
d'estendre son influencia dins lei zonas ruralas de la mitat nord de
Vietnam
.
1952
?: extension dau
drech de vote
ai
femnas
en
Grecia
, en
Bolivia
e en
Liban
.
Fotografia
de la premiera explosion d'una
bomba H
.
1952
?: explosion de la premiera
bomba H
(31 d'octobre). Pus poderosa que la
bomba A
, era destinada a permetre ais
Estats Units
de mantenir sa superioritat tecnologica en materia d'armaments nuclears sus l'
URSS
(→
1953
).
1952
?: au
Reiaume Unit
, mort dau rei
Jordi VI
.
Elisabet II
li succediguet.
1952
?: creacion de la
Comunautat Europea dau Carbon e de l'Acier
per
Franca
, l'
Alemanha de l'Oest
,
Italia
,
Belgica
, lei
Pais Bas
e
Luxemborg
. L'objectiu era de crear un mercat comun de l'
acier
e dau
carbon
entre aquelei pais per aumentar la cooperacion economica.
1953
?: proces dau chaple d'Orador de Glanas. 21 soudats i fogueron jutjats. Totei fogueron condamnats franc d'un accusat que foguet capable de demostrar son absencia durant lo chaple. Pasmens, tre la fin dau proces, lei soudats d'origina
alsaciana
fogueron amnistiats, co qu'entrainet de protestacions vivas en
Lemosin
.
1953
?: premiera explosion d'una
bomba H
sovietica
(→
1957
).
1953
?: en
Corea
, signatura de l'
armistici de Panmunjeom
(27 de julhet). Restabliguet mai o mens lo
statu quo ante bellum
amb una linha de separacion situada a l'entorn dau 38
en
parallel.
1953
?:
cop d'Estat
en
Iran
en favor dau chah. Largament organizada per lei servicis secrets
estatsunidencs
e
britanics
, l'operacion avia per objectiu de reversar lo Premier Ministre
Mohammad Mossadegh
que sei projectes de
nacionalizacion
de l'industria deis
idrocarburs
menacava leis interes de
Washington
e de
Londres
.
1953
?: en
Cuba
, revirada d'una temptativa d'insureccion organizada per
Fidel Castro
.
1953
?: extension dau drech de vote ai femnas en
Mexic
.
1953
?: premiera ascension dau
Mont Everest
per l'
alpinista
Edmund Hillary
e lo sherpa
Tenzing Norgay
.
Drapeu dau
Vietminh
plantat sus una posicion francesa a l'eissida de la
batalha de Dien Bien Phu
.
1954
?: en
Indochina
,
batalha de Dien Bien Phu
e capitulacion d'una
garnison
francesa dins lo nord de
Vietnam
. S'aquela desfacha cambiava pas lo raport de forca, foguet utilizada per lo govern frances per abandonar la region e assaiar de concentrar sei forcas sus sei
colonias
d'
Africa
. L'
Indochina Francesa
foguet donc devesida entre quatre estats noveus?:
Laos
,
Cambotja
,
Vietnam dau Sud
e
Vietnam dau Nord
. Dins lei fachs, la guerra contuniet car lei guerilhas comunistas de
Laos
, de
Cambotja
e, subretot, de
Vietnam dau Sud
eran maucontentadas de la formacion de
governs
desenant protegits per leis
Estats Units
.
1954
?: dins lo Sud deis
Estats Units
, resurgencia de la question raciala. D'efiech, lei Negres estatsunidencs, qu'avian largament participat a la victoria durant la Segonda Guerra Mondiala, volian d'ara endavant obtenir de drechs egaus a aquelei dei Blancs. Diverseis afaires eran en cors de jutjament mai dins lo corrent de l'annada, la
Cort Suprema deis Estats Units
publiquet una decision importanta (
Brown v. Board of Education
) que declaret
inconstitucionala
la segregacion dins leis
escolas
publicas. En despiech de protestations forca violentas dei Blancs dau Sud, aquo marquet lo comencament de la fin dei leis segregacionistas.
1954
?: extension dau
drech de vote
ai
femnas
en
Colombia
, en
Paquistan
e en
Siria
.
1955
?: dubertura dau premier restaurant
McDonald's
a Des Plains en
Illinois
(15 d'abriu).
Division d'
Europa
entre l'
OTAN
e lo
Pacte de Varsovia
.
1955
?: en reaccion a la reconoissenca de la
sobeiranetat
de la
RFA
per leis Occidentaus (5 de mai), signatura dau
Pacte de Varsovia
entre
Union Sovietica
,
Polonha
,
Checoslovaquia
,
Bulgaria
,
Ongria
,
Romania
,
Albania
e la
RDA
(14 de mai). Aquo acabet lo partiment d'
Europa
entre dos blots rivaus. Aquela situacion anava durar fins a la fin deis
ans 1980
.
1955
?: extension dau drech de vote ai femnas en
Egipte
.
1955
?: reconoissenca de l'autonomia interna de
Tunisia
au sen de l'Emperi Frances (3 de junh).
1955
?: inauguracion dau premier
pargue d'atraccion
Disneyland
a
Anaheim
en
California
.
1955
?: en
Pero
, extension dau
drech de vote
e de candidatura ai
femnas
(7 de setembre).
1955
?: en
Cambotja
, menacat de desfacha ais eleccions previstas dins lo corrent de l'annada, lo rei
Norodom Sihanouk
abdiquet au profiech de son paire
Norodom Suramarit
per participar totalament a la vida politica dau pais. Creet lo sieu partit politic e utilizet l'aparelh de l'Estat per sostenir la sieuna campanha. Egalament ajudat per de fraudas importantas, ganhet d'un biais clar leis eleccions legislativas de setembre ambe 83?% dei sufragis exprimits. Fondet son regime sus lo
nacionalisme
khmer, la fidelitat au rei, l'oposicion a l'injusticia e la proteccion dau
bodisme
. Aquo aguet per consequencia la mesa en placa d'un
conservatisme
sociau forca important e l'adopcion de plans de construccion ambicios regardant lo desvolopament dau pais.
Fotografia
de
Rosa Parks
que foguet a l'origina dau movement contra la segregacion dins lei transports.
1955-1956
?: ais
Estats Units
, comencament de manifestacions e de movements sociaus contra la segregacion dins leis
Estats
dau Sud. Marcats per lei figuras de
Martin Luther King
e de
Rosa Parks
, aquelei movements obtengueron una reconoissenca de l'inconstitucionalitat de la segregacion dins lei bus. Pasmens, lei segregacionistas contunieron tanben lo combat e d'atacas contra lei Negres o lei Blancs en favor dei drechs civics se multipliqueron en causa d'una resurgencia dei grops liats au
Ku Klux Klan
(→
1957
).
Fotografia dei manifestacions de Poznan (≪?Volem de pan?≫ n'era un deis eslogans principaus.)
1956
?: en
Polonha
, manifestacions importantas apres la mort de
Boleslaw Bierut
, especialament dins la vila de
Poznan
. Amb l'acordi de
Khrushchov
,
Gomulka
foguet tornarmai cargat de dirigir lo pais. La politica novela assaiet de se centrar sus la reforma de l'economia dau pais tocada per de carestias regularas e sus una libelizacion relativa de la societat amb lo melhorament dei relacions amb leis autoritats eclesiasticas. Dins aquo, lo succes foguet limitat e de tensions aparegueron tornarmai au sen de la societat polonesa.
1956-1957
?: en
Franca
, govern de
Guy Mollet
. A l'origina d'avancadas socialas importantas, venguet impopular en causa de sa decision de mandar de conscrits en
Argeria
e dei dificultats financieras dau pais que foguet obligat de demandar l'ajuda dau
FMI
. D'un biais generau, aqueu govern es considerat coma l'illustracion dei feblessas de la
IV
a
Republica
e sa fin precipet l'afondrament dau regim (→
1958
).
1957
?: dins lo Sud deis
Estats Units
, perseguida de la lucha dei populacions negras contra la segregacion. Foguet principalament centrada sus la vila de Little Rock onte de negres devian per lo premier cop esser integrats dins una escola blanca. Leis autoritats localas assaieron de s'i opausar, especialament lo governador
Orval Faubus
. Lo president
Eisenhower
ordonet finalament de desplegar un milier d'omes eissits d'una formacion d'eleit de l'armada estatsunidenca ? la 101
a
division aeroportada ? per assegurar la proteccion deis estudiants negres (lei
Nou de Little Rock
). Pasmens, leis autoritats de la vila capiteron de sarrar leis escolas e la legislacion antisegregacion de 1957 demoret pauc eficaca (→
1960
).
1957
?: premiera explosion d'una
bomba H
britanica
(→
1967
).
1958
?:
independencia
de
Guinea
(2 d'octobre).
1958
?: a la seguida dei dificultats recurrentas per formar un govern estable dempuei la fragmentacion dau movement independentista, un cop d'Estat militar dirigit per lo generau
Ibrahim Abboud
prenguet lo poder (18 de novembre). Pasmens, lo regime noveu deguet faciar d'oposicions multiplas (islamistas de l'Umma, Partit Comunista, Fraires Musulmans, populacions dau sud que refusavan l'islamizacion de la societat... etc.).
L'
USS George Washington (SSBN-598)
, premier
sosmarin nuclear lancaire d'engenhs
de l'
istoria
.
1959
?: ais
Estats Units
, intrada de dos estats noveus au sen de la Federacion?:
Alaska
(
3 de genier
) e
Hawaii
(
21 d'agost
). Regardant leis afaires militars dau
pais
, intrada en servici dau premier
sosmarin nuclear lancaire d'engenhs
. Aqueu tipe de naviri que sa deteccion es forca malaisada anava donar una dimension novela a la
Guerra Freja
e aumentar l'impossibilitat d'un conflicte militare direct entre
Washington
e
Moscou
.
1959
?: en
Cambotja
, descuberta d'un complot organizat per
Tailandia
e lo
Vietnam dau Sud
per reversar
Norodom Sihanouk
e la
monarquia
. Aquo era la consequencia dau raprochament dau pais amb leis
estats
comunistas
d'Asia dau Sud-Est.
1950
?: publicacion dau trabalh de l'astronom neerlandes
Jan Oort
postulant l'existencia d'una serva de
cometas
dins lei regions perifericas dau
Sistema Solar
. Se Oort era pas lo premier d'imaginar una tala estructura, sei recercas eran basadas sus l'estudi de la trajectoria de 46
cometas
. Mostreron l'existencia possibla d'un ensemble de nucleus de cometas a de distancias estimadas entre 100 e 150?000 ua.
1950
?: invencion de la
disqueta
per l'inventor
japones
Yoshiro Nakamatsu
(nascut en
1928
). Cedet lei drechs d'esplecha dau concepte a la companhia
estatsunidenca
IBM
.
1951
?: premiera capitada d'un assai de produccion d'energia nucleara per la cola
estatsunidenca
trabalhant sus lo reactor
EBR-I
dau
Laboratori nacionau d'Idaho
. Aquo permetet la concepcion e la construccion dei premierei
centralas nuclearas
.
1952
?: comercializacion dau premier
antibiotic
de la classa dei
macrolids
.
1952
?: premier assai capitat d'una
bomba H
. Basada sus lo principi de la
fusion nucleara
, es totjorn l'
arma
pus poderosa concebuda per l'esser uman.
1952
?: premiera utilizacion de l'ecografia, aplicacion dau principi dau
sonar
au cors uman, per l'
Estatsunidenc
John Wild
(
1914
-
2009
).
1953
?: descuberta de l'estructura de l'
ADN
per
James D. Watson
(nascut en
1928
) e per
Francis Crick
(
1916
-
2004
).
1953
?: assai de la premiera peca d'
artilharia
tirant d'
obus
nuclears
per leis Estatsunidencs.
1954
?: publicacion per lo
Japones
Ukichiro Nakaya
(
1900
-
1962
) d'un diagrama permetent d'establir un liame entre la formacion de flocs de neu, la
temperatura
e la saturacion de vapor d'
aiga
. Aquo foguet la premiera explicacion vertadiera de la formacion dei
cristaus
de
neu
.
Fotografia
de la
centrala nucleara d'Obninsk
apres sa sarradura en
2002
.
1954
?: intrada en servici de la centrala sovietica d'
Obninsk
(27 de junh), premiera
centrala nucleara
operacionala dau mond.
Franca
e lo
Reiaume Unit
imiteron lei Sovietics en
1956
e leis
Estats Units d'America
en
1957
.
1954
?: invencion dau
lengatge de programacion
Fortran
per l'informatician
estatsunidenc
John Backus
(
1924
-
2007
).
1955
?: intrada en servici dau premier
sosmarin
de propulsion nucleara (dins la flota
estatsunidenca
). Rapidament imitat per leis autrei poissancas navalas majoras de la planeta, aqueu concepte donet una autonomia forca importanta ai sosmarins que son desenant lo vector principau de la
dissuasion nucleara
.
1955
?: premiera sintesi de diamants sintetics per la companhia
estatsunidenca
General Electric
.
1956
?: concepcion dau premier motor de piston rotatiu per l'
engenhaire
alemand
Felix Wankel
(
1902
-
1988
).
1956
?: descuberta de la
vancomicina
, un
antibiotic
poderos que permet de luchar contra d'infeccions grevas d'
estafilococs
o de
pneumococs
.
1956
?: presentacion dau premier
disc dur
per la companhia
estatsunidenca
IBM
. Dich
RAMAC 305
, era compausat de 50 discs de 60 cm de
diametre
permetent d'enregistrar aperaqui 5 Mo de donadas. La totalitat pesava 1 t.
Reproduccion de
Sputnik 1
.
1957
?: capitada dau premier vol de la fusada
sovietica
R-7 Semiorka
(21 d'aost). Puei capitada de la premiera temptativa, totjorn
sovietica
, de mesa en orbita d'un satellit artificiau (
Sputnik 1
) lo 4 d'octobre. De son caire, leis
Estats Units
capiteron lo premier tir de la fusada
Atlas
(11 de decembre).
1957
?: publicacion d'un estudi sus la fusion termonucleara per lo
fisician
britanic
John Lawson
(
1923
-
2008
). I prensentet lei condicions necessarias per obtenir una reaccion de fusion que son d'ara endavant dichas
criteris de Lawson
.
1957
?: capitada de la premiera implantacion d'un
cor
artificiau (sus un
chin
) per lo metge
estatsunidenc
Willem Johan Kolff
(
1911
-
2009
). L'animau subrevisquet 90 minutas. Aquo marquet lo comencament de recercas importantas regardant lo desvolopament d'un cor artificiau per l'
esser uman
.
1957
?: ubertura de la premiera usina
siderurgica
utilizant un proces moderne de reduccion directa a
Monterrey
en
Mexic
. Inspirat per lei tecnicas
anticas
de reduccion, aqueu metode utilizet lo
gas naturau
coma reductor. Gracias au cost limitat dau gas naturau, aqueu proces se desvolopet e es totjorn utilizat a l'ora d'ara.
1957
?: formulacion de la
teoria BCS
? dicha segon leis inicialas de seis autors
John Barden
,
Leon Neil Cooper
e
John Robert Schrieffer
? que permetet per lo premier cop de descriure lo fenomen de
supraconductivitat
descubert en
1911
per
Heike Kmaerlingh Onnes
(
1853
-
1926
).
1957
?: a l'iniciativa de l'armada
estatsunidenca
, intrada en servici dau premier carrejaire moderne equipat de rampas d'acces interioras. D'efiech, se l'idea dau
carrejaire
era pas novela (→
1849
), aqueu tipe de naviri despendia de rampas d'acces bastits sus lo cai dei
ports
, co que representava un limit important a son utilizacion. Lo sistema de rampas d'acces interioras permetia d'utilizar un carrejaire dins la mager part dei ports importants e d'accelerar lo cargament e lo descargament dei naviris. Foguet donc rapidament adoptat per totei lei tipes de carrejaires.
1958
?: intrada en servici dau premier
veicul de combat d'infantaria
(dins l'armada de la RFA). Aquo marcava una rompedura amb la pensada estatsunidenca qu'utilizava solament sei veiculs per transportar lei soudats sus lo prat batalhier sensa participar directament au combat. L'adopcion d'un veicul d'aqueu tipe per lei Sovietics en
1967
entrainet la generalizacion dau concepte a la quasi totalitat dei forcas armadas de la planeta.
1958
?: publicacion de la premiera version dau
Lisp
, un
lengatge de programacion
forca utilizat per la programacion d'
intelligencias artificialas
a partir deis
ans 1970
. Foguet inventat per
John McCarthy
.
1958
?: descuberta dau
complex d'istocompatibilitat principau
per lo metge
frances
Jean Dausset
(
1916
-
2009
). Aquo marquet una evolucion importanta dins la comprenenca dei parametres permetent de favorizar leis enserts.
Jean Dausset
recebet lo
Premi Nobel de Fisiologia o Medecina
en
1980
per aquelei trabalhs.
1958
?: invencion dau premier pacemaker per lo metge
suedes
Ake Senning
(
1915
-
2000
).
1959
?: depaus de brevet depintant lo premier
circuit integrat
. Son autor era l'engenhaire
estatsunidenc
Jack Kilby
(
1923
-
2005
). Aqueu dispositiu permet de formar de circuits complexs amb plusors compausants diferents. Capables de realizar de foncions completas, son venguts un element important dei sistemas informatics.
1959
?: invencion dau
lengatge de programacion
Cobol
(8 d'abriu).
1959
?: en
Union Sovietica
, intrada en servici dau premier
brisa-glaca
de
propulsion nucleara
que foguet dich
Lenin
. Aquo representava una evolucion importanta car la propulsion nucleara permetia d'eliminar lo problema de l'avitalhament de
carburant
dau naviri, totjorn malaisat dins lei regions polaras blocadas per la
banquisa
.