William Shakespeare
Chandos-portrettet , opphav og autentisitet ukjend
Statsborgarskap	Kongeriket England
Fødd	april 1564 Stratford-upon-Avon , Stratford-on-Avon
Død	23. april 1616 (52 ar) Stratford-upon-Avon
Yrke	skodespelforfattar , lyrikar , teaterskodespelar , skribent , skodespelar , dramaturg
Sprak	tidlig moderne engelsk , britisk-engelsk
Sjanger	skodespel , dikt
Far	John Shakespeare
Mor	Mary Shakespeare
Ektefelle	Anne Hathaway
Born	Susanna Hall , Hamnet Shakespeare , Judith Quiney
William Shakespeare pa Commons

William Shakespeare ( 23. april   1564 – 23. april   1616 ) ^[1] var ein engelsk diktar og skodespelforfattar , og har det største ryet av alle engelskspraklege forfattarar.

Shakespeare er ikkje berre stor nar det gjeld poetisk og dramatisk form, evna hans til a fange og formidle dei djupaste sidene av den menneskelege naturen blir av mange sedd som einestaande. Som ein ovstor figur i verdslitteraturen har han framleis innverknad i alle verdsdelar. Han er omsett til alle viktige mal, og skodespela hans blir spela heile tida, verda rundt. Han er mellom dei fa som har skrive bade tragediar og komediar godt.

Shakespeare skreiv verka sine mellom 1588 og 1616. Han fekk gjort svært mykje nar ein tenkjer pa at han berre vart 52 ar gammal. Innverknaden hans i den engelskspraklege verda visest mellom anna i den vide bruken av sitat fra skodespela hans og i talet pa andsverk basert pa Shakespeare-uttrykk.

Biografi [ endre | endre wikiteksten ]

Shakespeare vart fødd i Stratford-upon-Avon i april 1564 som son av handelsmannen John Shakespeare og Mary Arden. Som son av ein framstaande byborgar med offentlege verv, fekk William Shakespeare truleg ga pa Stratford Grammar School, som kan ha gjeve god utdanning i latinsk grammatikk og litteratur . Ein er ikkje sikker pa dette, for kvaliteten pa desse skulane var ujamn pa den tida.

Shakespeare gifta seg med Anne Hathaway, som var atte ar eldre enn han, i 1582. Anne skal ha vore gravid da. Dei fekk tre barn, Susanna, Hamnet og Judith. Hamnet døydde berre elleve ar gammal.

Lite er kjent om Shakespeare før han sa dukkar opp i det litterære miljøet i London . Han vart etter kvart skodespelar, forfattar og til slutt del-eigar av eit teaterkompani kalla Lord Chamberlain's Men etter sponsoren. Etter James 1. vart konge i 1603, vart kompaniet adoptert av han som King's Men . Kompaniet heldt til i Globe Theatre i London.

Ymse dokument viser at Shakespeare vart rik nok medan han oppheldt seg i London til at han kunne kjøpe bade ein eigedom i London og det neststørste huset i Stratford.

I 1609 vart sonettane hans gjevne ut. Kjærleiksdikta var adresserte til to personar, dei første og fleste til ein lys mannleg ungdom av høg byrd, resten til ei mørk dame av lagare byrd.

Shakespeare trekte seg tilbake i 1611. Han døydde i 1616. Han var gift med Anne Hathaway til han døydde, og er gravlagd i Holy Trinity Church i Stratford-upon-Avon.

Forfattarskap [ endre | endre wikiteksten ]

William Shakespeare er kjent bade for dei 37 skodespela og for dei 154 sonettane sine. I si eiga tid var han kanskje aller best kjent for sonettane, sjølv om det er skodespela som i ettertida har gjort han verdskjent.

Dei dramatiske verka til Shakespeare kan delast inn i fire periodar. Fra 1589 til om lag 1594 skreiv han historiske skodespel med stoff fra engelsk historie . I denne perioden skreiv Shakespeare bade komiske og tragiske stykke som var prega av den meistarlege stilen og komposisjonen hans. Richard III og Henry VI er døme pa skodespel fra denne perioden. I tida fra 1594 til om lag 1599 fortsette han a skriva historiske stykke, som til dømes Richard II og Henry IV . Dei fleste av dei komiske skodespela, som Ein midtsommarnattsdraum , Kjøpmannen i Venezia og Som du vil , stammar ogsa fra denne perioden. Her viser han meir mogne og følsomme sider.

I den tredje perioden, fra 1599 til om lag 1608, skreiv han sine store tragiske stykke, som Hamlet , Othello , Kong Lear og Macbeth . Han skreiv ogsa nokre mørke og bitre komediar som Nar enden er god, er allting godt i denne perioden. I den siste perioden, fra 1608 til 1613, skreiv Shakespeare eventyrspela sine, slik som Stormen . Bade det siste skodespelet hans, Henry VIII og The Two Noble Kinsmen , meiner ein no er heilt eller delvis skrive saman med John Fletcher i 1613. ^{[2] [3]}

I alle skodespela kan ein finna Shakespeares forskjellige livssyn og moralske verdiar som ærlegdom, truskap, mot, tillit og miskunn. Shakespeare brukt mange eldre kjelder som Saxo Grammaticus ' Gesta Danorum , engelske og italienske noveller samt andre skodespel i sine skodespel.

Ry [ endre | endre wikiteksten ]

Ryet til Shakespeare har berre vakse sidan han levde. Ikkje før fra førstninga pa 1700-talet har Shakepeare hatt ei klar leiing som skodespelforfattar pa den engelske scena, men i litteraturkritikken har han hatt førsteplassen heilt fra starten. I førstninga pa 1800-talet auka romantiske kritikarar som Samuel Taylor Coleridge ryet til Shakespeare enda meir, mesta til den reine dyrkinga av han som profet og geni. Men andre har hevda at Shakespeare ikkje kunne ha skrive alt som er gjeve ut i hans namn.

Skodespela og kategoriseringa av dei [ endre | endre wikiteksten ]

Skodespela til Shakespeare kom først ut pa prent som ein serie av ≪folios≫ og ≪quartos≫, og dei blir framleis mykje studerte og framførte. Det utgjer ein etablert del av den vestlege litterære ≪kanon≫.

Skodespela er tradisjonelt inndelte i tragediar, komediar og historier, men somme meiner i dag at nokre av dei heller burde nemnast ≪problemstykke≫ fordi dei - kanskje med vilje - bryt med dei konvensjonelle kategoriane. I tillegg blir dei seinare komediane vanlegvis og kalla ≪romansar≫. I lista nedanfor tyder ei stjerne ≪romanse≫, to stjerner ≪problemstykke≫.

Komediar [ endre | endre wikiteksten ]

• The Tempest *
• The Two Gentlemen of Verona
• The Merry Wives of Windsor
• Measure for Measure **
• The Comedy of Errors
• Much Ado About Nothing
• Love's Labour's Lost
• A Midsummer Night's Dream
• The Merchant of Venice **
• As You Like It
• Taming of the Shrew
• All's Well That Ends Well
• Twelfth Night or What You Will
• The Winter's Tale *
• Pericles, Prince of Tyre * (ikkje inkludert i den første ≪folio≫)
• The Two Noble Kinsmen * (likeins)

Historiske stykke [ endre | endre wikiteksten ]

• King John
• Richard II
• Henry IV, part 1
• Henry IV, part 2
• Henry V
• Henry VI, part 1
• Henry VI, part 2 v
• Henry VI, part 3
• Richard III
• Henry VIII

Tragediar [ endre | endre wikiteksten ]

• Troilus and Cressida **
• Coriolanus
• Titus Andronicus
• Romeo and Juliet
• Timon of Athens
• Julius Caesar
• Macbeth
• Hamlet
• King Lear
• Othello
• Antony and Cleopatra
• Cymbeline * (normalt klassifisert som komedie i dag)

Dikt [ endre | endre wikiteksten ]

Shakespeare er først og fremst kjend for ei rekke kjærleiks sonettar . Han skreiv og nokre lengre dikt: Venus and Adonis , The Rape of Lucrece , The Passionate Pilgrim , The Phoenix and the Turtle og A Lover's Complaint .

Kjelder [ endre | endre wikiteksten ]

Bakgrunnsstoff [ endre | endre wikiteksten ]

Engelsk Wikiquote har ei sitatsamling som gjeld: William Shakespeare

Commons har multimedium som gjeld: William Shakespeare

• Digitaliserte bøker av William Shakespeare hja Nasjonalbiblioteket
• Open Source Shakespeare (complete works)
• Det norske Shakespeareselskap
• Om Globe Theatre
• Sonettane