Raud

Spektrale koordinatar
Bølgjelengd	ca. 625?740 [1] nm
Frekvens	~480?400 THz
HTML-farge	#FF0000
sRGB B   ( r ,  g ,  b )	(255, 0, 0)
B : Normalisert til [0?255] (byte)

Raud er fargen ved enden av det synlege lysspekteret , ved sidan av oransje . Fargen har ei dominerande bølgjelengd pa rundt 625?740 nanometer . ^[1] Raudt er ein primærfarge i fargemodellane RGB og CMYK . Han er komplementærfarge til cyan .

Raudfargen til himmelen ved solrenning og soleglad er ei følgje av rayleighspreiing av sollyset. Raudfargen i jord og berg som Grand Canyon kjem av hematitt eller raud oker , begge former av jernoksid . Jernoksid er ogsa det som gjev planeten Mars raudfarge. Raudfargen til blod kjem fra proteinet hemoglobin , medan plantar som mogne jordbær , raude eple og raudt haustlauv er farga av antocyanin . ^[2]

Fysikk [ endre | endre wikiteksten ]

Raudt lys har den lagaste frekvensen som menneske auget kan sja. Bølgjelengda er rundt 630-760 nm . Ein lagare frekvens gjev infraraudt lys , som ikkje er synleg for oss. Raudfargen er pa grunn av dette den ytste fargen i regnbogen .

Mange fiskar og skaldyr ser raude ut nar dei kjem opp fra havet . Men sjøvatn absorberer ofte raudfargen, slik at dei eigentleg er svarte og dermed kamuflerte nede pa djupet.

Oksidert jern gjev og ein raud farge, som me mellom anna kan sja i jernrik jord og i blod som inneheld hemoglobin .

Funksjon [ endre | endre wikiteksten ]

Som varselsfarge kan han tyda stopp, som i trafikklys og som raudt kort pa fotballbanen , eller berre vera atvarande, som pa brannbilar eller raud fluesopp .

Symbolikk [ endre | endre wikiteksten ]

Lukke [ endre | endre wikiteksten ]

Det knyter seg sterk symbolikk til fargen, bade gammal og ny. I India og Kina blir han sett pa som svært lykkebringande . Det er vanleg for ei brur i begge landa a bera raudt nar ho giftar seg , og feiringa av det kinesiske nyttaret inneber sa mykje bruk av raudt ein kan.

Blod [ endre | endre wikiteksten ]

Raudt er fargen til blod , og han blir derfor rekna som livsens farge, men og til ulukker, som i symbola til Raudekrossen . Sambandet mellom krigs guden Mars og den raude planeten Mars har gjort raud til ein farge for krig og vald . Romarane brukte eit raudt flagg som krigsflagg.

Kyrkje [ endre | endre wikiteksten ]

I kristen tradisjon har fargen vore eit symbol pa kjærleik , lidenskap og seksualitet , slik at mellom anna Maria Magdalena framstilla som ei synderinne ofte ber raudt. Men som liturgisk farge er raudt symbol for kyrkja og den heilage anden , og blir brukt ved særskilde høgtider og feiringar av martyrar .

Revolusjon [ endre | endre wikiteksten ]

I moderne tid er raudt blitt fargen til venstresida , og er blitt brukt av fleire grupper, fra arbeidarrørsla til revolusjonære geriljagrupper . Den raude stjerna og det raude flagget er døme pa dette.

Kjelder [ endre | endre wikiteksten ]

Fotnotar

Bakgrunnsstoff [ endre | endre wikiteksten ]

Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Raud