Dansk dansk
Klassifisering	Indoeuropeisk   Germansk    Nordgermansk     Dansk
Talarar	danskar
Bruk
Tala i	Danmark Sydslesvig   Færøyane   Grønland
Dansktalande i alt	Mellom fem og seks millionar
Skriftsystem	Latinsk
Offisiell status
Offisielt sprak i	Danmark   Færøyane   Grønland
Normert av	Dansk Sprognævn
Sprakkodar
ISO 639-1	da
ISO 639-2	dan
ISO 639-3	dan
Wikipedia pa dansk

Dansk (eigen uttale [?dan?sg] ^[1] ) er eit nordgermansk sprak snakka av omkring 5,6 millionar menneske ^[2] , hovudsakleg i Danmark og i det tyske landskapet Sydslesvig der det har status av eit minoritetsprak . Sma dansktalande fellesskap finst enda i Noreg , Sverige , Spania , Dei amerikanske Sambandsstatane , Canada , Brasil og Argentina . Ogso, inmigrasjonen og sprakskiftet i urbane omrade har ført til at 15-20% av folkesetnaden pa Grønland snakkar dansk som fyrste sprak ^[3] .

So som andre nordgermanske sprak har dansken opphav i urnordisk , fellesspraket til dei germanske folka som busette seg i Skandinavia under vikingtida . Den indre klassifikasjonen av nordgermanske sprak er omstridt, med den diakrone og den synkrone modellen som mest godkjende innom sprakvitskapen. I den diakrone modellen er dansk og svensk samla under den austnordiske greina i motsetnad til vestnordiske sprak norsk , islandsk og færøysk . I den synkrone modellen fell dansk, norsk og svensk saman under den fastlandske gruppa , medan islandsk og færøysk byggjer saman øynordiske sprak . Dansk, norsk og svensk er gjensidig forstaelege til ein viss grad.

So lenge som til 1500-talet var dansk eit dialektkontinuum snakka mellom Slesvig og Skane som ikkje hadde noko som helst standardisert tale- eller skriftsprak. Situasjonen endra seg etter oppfinninga av trykking og den protestantske reformasjonen , nar riksdansken byrja a utvikle seg pa grunnlaget av Københavns dialekt. Sprakstandarden breidde seg ovanfor landet gjennom utdanningssystemet og administrasjon, jamvel om tysk og latin framleis var hovudskriftspraka til og med det seine 1600-talet . Etter kontinuerlege landstap mot Sverige og Tyskland, fekk dansken sterkare knyting til den danske nasjonalidentiteten og blei stadig meir populært under 1700- og 1800-talet . I dag størstedelen av folkesetnaden i Danmark snakkar standardspraket og regionale skilnader minskar seg. So som i andre land spelar generasjonsskiftet ei større rolle i sprakutviklinga.

Dansk har veldig stort vokalinventar med 27 vokalfonem. Prosodisk merkjer dansken seg ut gjennom stød , ein type av laryngal arikulasjon som i stor grad motsvarer tonelagsdistribusjonen i svensk og norsk. Dansk blir ofte hevda som eit vanskeleg sprak a lære og forsta pa grunn av sine fonetiske særdrag som ikkje finst i grannespraka. Grammatikken av dansk er delvis bøyingsbasert og liknar mykje svensk, norsk og engelsk. So som andre fastlandske nordiske sprak viser dansk og V2-ordstilling der finitte verbformer alltid star pa andre plass i ei setning.

Dialektar [ endre | endre wikiteksten ]

Dei viktigaste danske dialektomrada er austdansk (bornholmsk), øymal (≪Sjælland, Fyn og øerne≫) og jysk , som blir delt opp i sønderjysk og nørrejysk . Nørrejysk blir delt opp i austjysk og vestjysk .

I dei danske dialektane finst det bade eitt, to og tre genera , som blir markerte med determinativ.

Dansk teljemate [ endre | endre wikiteksten ]

Den danske teljematen er delvis basert pa tjuetalsystemet. Halvtridje, halvfjerde og halvfemte er eldre uttrykksmatar for 2½, 3½ og 4½ (jf. norsk halvannan med ydninga 1½).

• 50: halvtredsindstyve (halvtreds) = 2½ x 20 (eldre: halvtredje sinde tyve)
• 60: tresindstyve (tres) = 3 x 20 (eldre: tre sinde tyve)
• 70: halvfjerdsindstyve (halvfjerds) = 3½ x 20 (eldre: halvfjerde sinde tyve)
• 80: firsindstyve (firs) = 4 x 20 (eldre: fire sinde tyve)
• 90: halvfemsindstyve (halvfems) = 4½ x 20 (eldre: halvfemte sinde tyve)

Sja ogsa [ endre | endre wikiteksten ]

• Rigsdansk
• Danske dialekter
  • Bornholmsk
  • Fynsk
  • Højkøbenhavnsk
  • Lavkøbenhavnsk
  • Nordjysk
  • Sjællandsk
  • Skansk
  • Sønderjysk
  • Vendelbomal
  • Vestjysk
  • Østjysk
  • Hallandsk

Bakgrunnsstoff [ endre | endre wikiteksten ]

Wikipedia pa dansk

1. ↑ ≪dansk ? Den Danske Ordbog≫ , ordnet.dk (pa dansk) , henta 15. september 2018  
2. ↑ ≪Danish≫ . Ethnologue (pa engelsk).  
3. ↑ Katti Frederiksen (2017). Det grønlandske sprog i dag (PDF) .