De
Vliegbasis Eindhoven
of
Eindhoven Airport
(
IATA
:
EIN
,
ICAO
:
EHEH
), ligt aan de westkant van
Eindhoven
, tussen
Best
en
Veldhoven
. Van oorsprong is het een civiel
vliegveld
dat na de
Tweede Wereldoorlog
als
vliegbasis
is overgegaan naar de
Koninklijke Luchtmacht
. Het vliegveld wordt deels door de
burgerluchtvaart
gebruikt; de luchtmacht verzorgt echter alle basisdiensten als verkeersleiding, meteo, brandweer, geneeskundige dienst etc. Met 6,8 miljoen passagiers in 2023
[1]
is Eindhoven Airport, qua reizigers, het grootste regionale vliegveld in
Nederland
. De
Schiphol Group
bezit 51% van de aandelen in Eindhoven Airport. De gemeente
Eindhoven
en de provincie
Noord-Brabant
zijn elk voor 24,5%
aandeelhouder
. De grond is eigendom van de
Koninklijke Luchtmacht
en het militaire deel (Vliegbasis Eindhoven) draagt nog steeds de naam
Welschap
.
In 1932 werd het vliegveld onder de naam
Welschap
als grasbaan ingericht bij het
kerkdorp
Zeelst
, dat in 1921 opgegaan was in
Veldhoven
. Op 28 september 1932 werd de Noord-Brabantsche Aero Club (NBAC) opgericht door o.a.
Frits Philips
, zelf een enthousiast sportvlieger. De nieuwe vereniging had tot doel het (sport)vliegen in deze regio te bevorderen. Later werd de club opgesplitst in de
Eindhovense Aero Club-motorvliegen
(EAC-m) en de Eindhovense Aero Club-zweefvliegen (EAC-z). De laatste vereniging is vertrokken naar Venlo en de EAC-m maakt nog steeds gebruik van de Vliegbasis Eindhoven.
Op 1 mei 1934 kwam een verbinding Eindhoven-Rotterdam-Amsterdam tot stand en op 1 juni de lijn Eindhoven-Twente-Groningen.
[2]
Beide routes werden tweemaal daags in beide richtingen gevlogen.
In april 1939 werd het vliegveld gevorderd vanwege algemene mobilisatie. De oorlog maakt een einde aan de ontwikkelingen en aspiraties van vliegveld Welschap want binnen twee dagen werd Eindhoven bezet en nam de
Luftwaffe
het veld over. De naam werd veranderd in
Fliegerhorst
Eindhoven en de Duitsers begonnen direct met de uitbreidingen met 3 geplaveide startbanen,
[3]
130 opstelplaatsen en 53 hangars. Om het vliegveld heen werden bunkers gebouwd, soms gecamoufleerd als huizen. In 1942 volgde een legeringskamp en kreeg het vliegveld een eigen
spooraansluiting
vanaf station Aalst-Waalre.
De Luftwaffe-eenheden op het vliegveld
[4]
[5]
stonden resp. onder bevel van
Fliegerhorst-Kommandantur E 10/XI
(1940-1941);
Fliegerhorst-Kommandantur E (verlegbar) 206/XI
(1942-1943) en
Fliegerhorst-Kommandantur A 204/VI
(tot sep 1944). Gedurende de periode 1940 - 1944 waren dit:
- K
ampf
G
eschwader 30, stab (1 sep 1940-1 jan 1942; 10 dec 1943-23 jan 1944)
- I gruppe / KG 30, (16 mrt-3 jul 1941; 14 dec 1943- 23 jan 1944) met
Junkers Ju 88
- II gruppe / KG 4 “wever”, (20 jul 1940-12 mrt 1941) met
Heinkel He 111
- I gruppe / KG 2, (11 apr 1943- 22 jan 1944) met He 111
- II gruppe / KG 2, (8 ? 16 dec 1941; 2 mei 1942- 11 apr 1943) met He 111
- J
agd
G
eschwader 53 “pik as”, stab (29 aug-4 sep 1944)
- II gruppe / JG 53, 5 en 6 staffel (29 aug-5 sep 1944) met
Messerschmitt Bf 109
- I gruppe / JG 26, 1,2 en 3 staffel (15- 23 mei 1940) met Bf 109
- I gruppe /
N
acht
J
agd
G
eschwader 2, stab, 1,2 en 3 staffel (12 mei- 7 jun 1944) met Ju 88
- II gruppe / KG 66, stab, 1 en 2 staffel (14 aug-12 sep 1944) met
Junkers Ju 188
- I gruppe / JG 20, stab, 1,2 en 3 staffel (16- 20 mei 1940) met Bf 109
- Stab / KG 54 “totenkopf” (3 jun- 15 aug 1944)
- I gruppe / KG 54,(25- 30 jul 1944) met
Messerschmitt Me 262
- IV gruppe / JG 2 “richthofen”, stab, 10 staffel (1-30 jun 1940) met
Arado Ar 68
- I gruppe / JG 54 “gruenherz”, stab, 1,2 en 3 staffel (21 jun- 15 jul 1940) met Bf 109
- 3 staffel KG 51,
ook genoemd als Einsatzkommando Schenk
(30 aug ? 5 sep 1944) met Me 262
- 21 abteilung /
Lu
ft
na
chrichten-Regiment 211 (dec 1940 ? sep 1944) met Flugmelde-Leit Kompanie,
Bakel
(
Stellung "Bazi"
) en Flugmelde-Leit Kompanie,
Weert
(
Stellung "Truthahn"
)
- (verlegbar) leichte
Flak
-Abteilung 668, (jan 1941 ? dec 1943)
- (verlegbar) gemischte Flak-Abteilung 591, (dec 1943- sep 1944)
Op 18 september 1944 werden Eindhoven en omgeving in de
operatie Market Garden
bevrijd door de Amerikaanse
101e Airborne Division
. Daarna werd een Britse
Airfield Repair Unit
ingezet om meer dan 1650 bomkraters dicht te gooien. Na de oorlog hebben de Britten het vliegveld even gebruikt, waarna het werd overgedragen aan de Nederlandse autoriteiten. De naam van de verzetsstrijder
Peter Zuid
werd later ook de benaming van het (Peter Zuid)kamp.
In 1952 werden er voor het eerst drie Nederlandse luchtmachtsquadrons ondergebracht; 314, 315 en 316 Squadron. Er werd gevlogen met de
F-84G Thunderjet
en de
F-84F Thunderstreak
. In 1970 ging 315 Squadron over naar de
Vliegbasis Twenthe
en werden 314 en 316 Squadron uitgerust met de
Northrop NF-5
.
In het begin van de jaren 1980 werd, ter beperking van de regionale geluidsoverlast, een nieuwe startbaan aangelegd. Deze nieuwe baan (destijds 04-22) heeft een andere geografische ligging dan de oude baan (08-26).
[6]
Op de locatie van de oude startbaan staat is de woonwijk
Meerhoven
verrezen. Het oorspronkelijke luchthavengebouw is bewaard gebleven en in 1999-2000 volledig gerestaureerd door de gemeente Eindhoven. Het is een tijd gebruikt als wijkcentrum en in 2011 verkocht en in gebruik als kantoor. Sinds 2017 is in het voormalige KLM-restaurant (1935-1940) een lunchroom gevestigd en is het pand dus weer openbaar toegankelijk.
In 1983 werden vanwege defensiebezuinigingen de vliegbases Eindhoven en
Gilze-Rijen
op papier samengevoegd.
In 1988 werd 314 Sq gelegerd op Gilze-Rijen en kwam 316 Sq van Gilze-Rijen naar Eindhoven en bleef er vervolgens tot de opheffing in 1994 gelegerd. Beide squadrons gingen van de NF-5 over op de
General Dynamics F-16 Fighting Falcon
.
In 1992 werd 334 Sq (transporttaken) van
vliegbasis Soesterberg
met 12
Fokker F-27 Friendship/Troopships
overgeplaatst naar Eindhoven.
In 1995 werd de samenvoeging van Eindhoven en Gilze-Rijen weer ongedaan gemaakt en werd ook 314 Sq opgeheven. Op Gilze-Rijen werden
Apache
-gevechtshelikopters gelegerd terwijl de Vliegbasis Eindhoven de luchttransporttaak kreeg toegewezen.
Na de oorlog op vliegbasis Eindhoven gelegerde vliegtuigtypen:
-
314, 315 en 316 sq Republic F-84E Thunderjet 1952-1956
-
Republic F-84F Thunderstreak 1955-1970
-
314 en 316 sq Northrop NF-5 Freedom Fighter 1970-1994
-
316 sq Gen.Dynamics F-16 Falcon 1988-1994
-
334 sq Fokker F-27 Friendship/Troopship 1992-1996
In juli 1996 verongelukte een Belgische
C-130 Hercules
op het vliegveld. Bij de
Herculesramp
vloog het vliegtuig in brand en kwamen 34 militairen om. Op de plaats van deze ramp staat nu een monument ter nagedachtenis.
De burgerluchtvaart bleef het vliegveld ook gebruiken.
Philips
en
KLM
maakten zowel gebruik van de baan als van de door de Koninklijke Luchtmacht verzorgde basisdiensten: verkeersleiding, brandweer, geneeskundige dienst en bewaking. In 1984 werd op het civiele deel van het veld een aankomst- en vertrekhal gevestigd.
BASE Regional Airlines
gebruikte het vliegveld van 1985-2000 als thuisbasis. In 2002 startte
Ryanair
met haar eerste lijndienst, naar Londen Stansted. Met deze lijndienst werd een begin gemaakt aan de ontwikkeling van Eindhoven Airport tot de grootste regionale luchthaven van Nederland. In 2005 volgde de opening van het nieuwe luchthavengebouw met in 2013 een verdere uitbreiding.
Op de vliegbasis zijn momenteel gestationeerd:
- 334 Sq, verantwoordelijk voor vluchten met de
Airbus A330 MRTT
(via Multinational MRTT Unit (MMU)) en de
Gulfstream IV
- 336 Sq, verantwoordelijk voor vluchten met de
C-130 Hercules
- 940 Sq, verantwoordelijk voor logistiek, onderhoud en passagiersafhandeling militaire vluchten
- 941 Sq, verantwoordelijk voor alle basis platformdiensten
- 942 Sq, verantwoordelijk voor het onderhoud van al het vliegend materieel van het vliegveld en van alle vliegtuiggerelateerde werkplaatsen.
- Movement Coordination Centre Europe
(MCCE). In juni 2007 hebben 15
EU
- en
NAVO
-landen een overeenkomst getekend voor de oprichting van het MCCE. Dit project is 1 juli 2007 op vliegbasis Eindhoven gestart en heeft als doel de inzet van tactisch transport en air-to-air refueling missies tussen de deelnemende landen te coordineren. Het MCCE gaat ook steun leveren aan EU- en NAVO-missies. De in het MCCE deelnemende landen zijn:
Belgie
,
Canada
,
Denemarken
,
Estland
,
Finland
,
Frankrijk
,
Duitsland
,
Hongarije
,
Italie
,
Letland
,
Luxemburg
,
Nederland
,
Noorwegen
,
Oostenrijk
,
Polen
,
Portugal
,
Verenigd Koninkrijk
,
Roemenie
,
Slovenie
,
Spanje
,
Tsjechie
,
Turkije
,
VS
,
Zweden
.
- European Air Transport Command
(EATC). Een internationaal hoofdkwartier dat tot taak heeft een efficientere inzet en betere coordinatie van de transport- en tankervliegtuigen mogelijk te maken. De hierin samenwerkde landen: Belgie, Duitsland, Frankrijk, Luxemburg, Italie, Nederland en Spanje.
Huidige gelegerde vliegtuigtypen:
-
334sq K-DC 10 tanker
-
336sq C-130 Hercules airlifter
-
334sq Gulfstream IV liaison
-
Airbus A330 MuliRole TankerTransporter
Eindhoven is een ondersteunende vliegbasis, van waaruit alle luchttransporttaken worden gecoordineerd en uitgevoerd. Het is het vaste vertrek- en terugkeerpunt voor alle uitgezonden militairen van de krijgsmacht.
In 2007 werd ca. 6 miljoen kilo vracht van en naar vliegbasis Eindhoven vervoerd. Ook werden ruim 23.000 personen vervoerd; vooral vanwege Nederlandse deelname aan de
ISAF
in Afghanistan. Voor het vervoer werden niet alleen alle 11 transportvliegtuigen van de luchtmacht ingezet; ook werd transport van
NAVO
-partners ingezet en werden burgertoestellen ingehuurd. Hierbij werden de basis openstellingstijden verruimd omdat vliegoperaties over grote afstanden plaatsvonden, waarbij rekening gehouden werd met vliegen over oorlogsgebied. Vaak waren nachtelijke aankomst- of vertrektijden noodzakelijk en soms werd hierdoor op 24/7 basis gewerkt.
Vliegbasis Eindhoven is ook continu beschikbaar voor ambulance- en transplantatievluchten.
Van het civiele deel van het vliegveld, bekend onder de naam
Eindhoven Airport
, maken de volgende maatschappijen (deze voeren lijndiensten uit) gebruik:
Transavia
,
Ryanair
en
Wizz Air
. In de zomermaanden zijn dit nog meer maatschappijen. Eindhoven Airport, de civiele medegebruiker van vliegbasis Eindhoven, maakte in 2007 een groei in het aantal passagiers van 34%. Het aantal civiele vluchten steeg door de ondersteuning van personeel van vliegbasis Eindhoven met 21%. Transavia deelde mee vanaf februari 2013 een basis te openen op Eindhoven met drie gestationeerde vliegtuigen. Vanaf dat moment is een aantal nieuwe bestemmingen (Bologna, Kopenhagen, Madrid en Napels) toegevoegd aan het vluchtaanbod en is de frequentie op enkele bestaande bestemmingen (o.a. Alicante, Ibiza, Mallorca, Faro en Lissabon) fors opgevoerd. Ook Ryanair heeft bekendgemaakt een basis te openen. Vooralsnog gaat het om een gestationeerd vliegtuig en daarbij zijn een aantal nieuwe bestemmingen toegevoegd; Agadir, Fes, Bordeaux en Chania (Kreta).
In juni 2013 werd een uitbreiding van de terminal in gebruik genomen met een nieuwe aanbouw voor aankomende passagiers, alsmede kantoorruimte en een driesterrenhotel. Ook is de bestaande terminal heringericht met meer winkelgelegenheden en meer incheckbalies en controleposten voor de douane. De terminal heeft daardoor een capaciteit van vijf miljoen reizigers per jaar.
Op 9 februari 2015 kondigde het toenmalige Arkefly (later: TUI) aan vanaf 1 november 2015 rechtstreeks met de
Boeing 787
Dreamliner naar Aruba en Curacao te gaan vliegen.
[7]
Dit zouden de eerste
trans-Atlantische bestemmingen
worden voor de luchthaven. Eind augustus werd bekendgemaakt dat deze vluchten geen doorgang kunnen vinden vanwege het gebrek aan mogelijkheden voor 100-procentscontroles.
[8]
Eindhoven Airport is vanaf
station Eindhoven Centraal
bereikbaar via de
HOV
-lijn 401, de aanvullende AirportShuttle lijn 400 en lijn 10 van
Hermes
. Met lijn 20 is het vliegveld direct vanuit Veldhoven en Best bereikbaar. Er zijn directe busverbindingen (AirExpressBus) met Utrecht en Amsterdam.
Het busperron en het parkeerterrein voor kort parkeren bij de luchthaven worden vervangen door een multifunctioneel gebouw voor kort parkeren met horeca- en retailfuncties en een busstation. De initieel verwachte opleveringsdatum was medio 2017, maar op 27 mei 2017 stortte een deel van het gebouw in.
[9]
Ten tijde van de instorting waren er geen personen meer aanwezig op het bouwterrein. Na een tweetal technische onderzoeken werd vastgesteld dat het een constructiefout betrof, waarna het gehele gebouw gesloopt werd. Het gebouw is opnieuw in aanbouw en de verwachte oplevering is juni 2019.
[10]
Eindhoven Airport ligt vlakbij afrit 29 (Eindhoven Airport) van de N2 (
Randweg Eindhoven
).
Vanwege een beveiligingsprobleem met de MediaWiki Graph-software is het momenteel niet mogelijk deze grafiek weer te geven. Zodra de software is bijgewerkt zal de grafiek vanzelf weer zichtbaar worden.
Jaartal
|
Passagiers
|
Vliegbewegingen
[11]
|
Resultaat
[12]
|
2000
|
337.553
|
18.085
|
|
2001
|
282.233
|
13.231
|
|
2002
|
366.496
|
12.612
|
|
2003
|
422.735
|
11.693
|
|
2004
|
694.451
|
13.488
|
€ 332.000
|
2005
|
946.218
|
13.151
|
€ 1.189.000
|
2006
|
1.143.557
|
13.979
|
€ 1.486.000
|
2007
|
1.544.098
|
16.774
|
€ 901.000
|
2008
|
1.629.893
|
17.217
|
€ 2.733.000
|
2009
|
1.739.053
|
15.641
|
€ 2.192.000
|
2010
|
2.142.832
|
18.860
|
€ 5.237.000
|
2011
|
2.643.483
|
22.000
|
€ 7.288.000
|
2012
|
2.977.643
|
24.265
|
€ 6.761.000
|
2013
|
3.396.853
|
26.508
|
€ 6.108.000
|
2014
|
3.926.395
|
28.909
|
€ 6.997.000
|
2015
|
4.331.658
|
30.395
|
€ 8.269.000
|
2016
|
4.736.205
|
32.807
|
€ 10.636.000
|
2017
|
5.656.000
|
36.470
|
€ 12.032.000
|
2018
|
6.237.755
|
38.642
|
€ 14.270.000
|
2019
|
6.700.000
|
41.438
|
€ 14.300.000
|
2022
|
6.300.000
|
40.252
|
€ 18.800.000
|
2023
|
6.800.000
|
41.496
|
|
Vliegverkeer geeft ook hinder en schade aan gezondheid. Denk aan geluidsoverlast (slaapstoornissen, hoge bloeddruk), maar ook aan (ultra)fijnstofen uitstoot (COPD, longkanker) en andere schadelijke stoffen. Een vliegveld hoeft niet te voldoen aan industriele normen voor zeer zorgwekkende stoffen. TNO berekende in hun rapport over 2019 de volgende overschrijdingen als de luchthaven daar wel aan zou moeten voldoen.
[13]
Zeer zorgwekkende stof (ZZS)
|
grensmassastroom industriele norm (g/uur)
|
Waarde luchthaven EA
|
aantal keer groter dan de industriele norm
|
1,3 Butadieen
|
2,5
|
19
|
7
|
Formaldehyde
|
2,5
|
137
|
54
|
Benzeen
|
2,5
|
19
|
7
|
1-Methylnataleen
|
0,15
|
3
|
19
|
Naftaleen
|
0,15
|
6
|
39
|
2-methylnaftaleen
|
0,15
|
2
|
12
|
Crotonaldeldehyde
|
0,15
|
11
|
72
|
Vanwege gezondheidsschade door herrie en schadelijke stoffen, schade aan natuur en klimaat vinden er demonstraties plaats.
Op 25 maart 2023 voerde
Extinction Rebellion
actie met zowel een supportdemo als een burgerlijke ongehoorzaamheidsactie. Honderden demonstranten wisten achter de hekken te komen. Er werden 104 demonstranten opgepakt. Als reactie op de demonstratie heeft Eindhoven Airport aangekondigd per 2026 te stoppen met privevliegtuigen.
[14]
De vliegbasis kan in zekere zin als een rustgebied worden beschouwd, hoewel de aan de vliegbasis gebonden militaire en civiele activiteiten voor verstoring zorgen. Een botanische bijzonderheid is een populatie van
trilgraszegge
, die dateert uit de tijd dat Welschap een Duitse basis was, en met matrassen is meegekomen. Ze komt echter niet tot bloei. Ook wordt er
valse kamille
en, in een poel,
gesteeld glaskroos
gevonden. Het beheer van het terrein van de basis is op verschraling gericht, wat van belang is voor de
vliegveiligheid
daar schraalland geen grote vogels aantrekt. Dit beheer zorgt tevens voor bijzondere flora.
De gemeente Eindhoven hanteert de naam
Eindhoven Airport
ook als naam voor een buurt in het stadsdeel
Strijp
. Op 1 januari 2023 telde de buurt 5 inwoners,
[15]
verdeeld over 3 woningen, op een oppervlakte van 6,39 km². De buurt bestaat hoofdzakelijk uit het vliegveld en een bedrijventerrein.
Er zijn verschillende bewonersbelangen groepen zoals Belangenvereniging Bewoners Welschap en BVM2 die de overlast van het Vliegveld willen beperken.
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑
Eindhoven Airport verwelkomde in 2023 meeste passagiers ooit
(
4 januari 2024
). Geraadpleegd op
4 januari 2024
.
- ↑
Eindhovens vliegveld
,
Utrechtsch Nieuwsblad
, 9 april 1934, blz. 5
- ↑
Eindhoven in beeld
- ↑
Bundesarchiv.de militar unterlagen wehrmacht
- ↑
lexikon-der-wehrmacht.de/Gliederungen/Luftwaffe
- ↑
Eindhoven in Beeld
- ↑
Arke start Dreamliner operatie vanaf Eindhoven Airport naar Antillen
, EindhovenAiport.nl, 9 februari 2015
- ↑
Antillenvluchten Arkefly vanaf Eindhoven van de baan
, Luchtvaartnieuws.nl, 31 augustus 2015
- ↑
parkeergarage Eindhoven Airport ingestort
,
Eindhovens Dagblad
, 27 mei 2017
- ↑
Luchthaven Eindhoven bouwt busstation
,
OV-Magazine
, 9 december 2015
- ↑
Alleen startgewicht
≥ 6000 kg
meegeteld.
- ↑
Jaarverslagen Eindhoven Airport
- ↑
Notitie Emissieberekening ZZS Luchthaven - Rapport - Rijksoverheid.nl
.
www.rijksoverheid.nl
(
30 maart 2023
).
- ↑
Ruim honderd klimaatactivisten opgepakt bij protest op Eindhoven Airport
.
Omroep Brabant
(
25 maart 2023
).
- ↑
a
b
c
d
e
f
Tabel: Bevolking; maandcijfers per gemeente en overige regionale indelingen
, 1 januari 2023, Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen
|
KLu
(voormalige) vliegbases