Het
Nieuwjaarsconcert van de Wiener Philharmoniker
(Duits: Neujahrskonzert der
Wiener Philharmoniker
) is een concert dat jaarlijks op
1 januari
plaatsvindt in de Gouden Zaal (Duits: Goldener Saal) van het
Wiener Musikverein
, het
concertgebouw
van
Wenen
.
Het eerste nieuwjaarsconcert werd in
1939
op
31 december
uitgevoerd onder het
naziregime
. Sinds 1941 is de uitvoering echter op
nieuwjaarsdag
. Dit concert ging oorspronkelijk door als benefiet ten voordele van het
Kriegswinterhilfwerk
. Op het programma van het nieuwjaarsconcert staat lichte klassieke muziek, veelal van
Oostenrijkse
componisten. De familie Strauss bepaalt vaak een groot deel van het programma.
[1]
Sinds 1958 wordt het programma elk jaar afgesloten met de concertwals
An der schonen blauen Donau
(
Johann Strauss jr.
) en de
Radetzkymars
(
Johann Strauss sr.
). In 2005 werd de
Radetzkymars
niet gespeeld in gedachtenis aan de slachtoffers van de
tsunami
van
26 december
2004
.
De uitzending in Nederland wordt verzorgd door de
NOS
, van 1984 tot en met 2014 met commentaar van
Joop van Zijl
, van 2015 tot 2019 werden de verbindende teksten verzorgd door
Edwin Rutten
en sinds 2020 verzorgt
Margriet Vroomans
de verbindende teksten. Voor Vlaanderen (
VRT
) zorgt
Katelijne Boon
voor passend commentaar, zowel op radio als televisie. Elk jaar komen er weer landen bij die dit concert live op televisie uitzenden. Geschat wordt dat in 2016 al meer dan 50 miljoen kijkers worden aangetrokken in 90 verschillende landen. De beeldregie is in handen van
Brian Large
. Daarnaast wordt het concert in Wenen ook op grote schermen in de stad vertoond, zodat daar ook mensen die geen kaartje hebben kunnen bemachtigen het concert kunnen volgen. Sinds 2000 wordt het concert ook op dvd uitgebracht.
Diverse grote namen stonden op de bok voor de Wiener Philharmoniker tijdens het nieuwjaarsconcert. Na
Clemens Krauss
stond na de
Tweede Wereldoorlog
Josef Krips
voor het orkest, een van de weinige niet-gecompromitteerde Oostenrijkse musici van dat moment. Na zijn vertrek kwam Krauss terug, die nog zeven jaar de leiding had. Hij werd opgevolgd door
Willi Boskovsky
, die ononderbroken 25 jaar het nieuwjaarsconcert dirigeerde.
Lorin Maazel
dirigeerde elfmaal. Daarna ontstond een traditie van jaarlijkse gastdirigenten, zoals
Herbert von Karajan
,
Claudio Abbado
en
Riccardo Muti
. In 2009 verwees de dirigent
Daniel Barenboim
naar de politieke situatie in het Midden-Oosten toen hij opriep tot vrede en menselijke rechtvaardigheid.
Een volledig overzicht van de dirigenten is te vinden op de
lijst van dirigenten van het nieuwjaarsconcert van de Wiener Philharmoniker
.
Traditioneel bezorgt de
ORF
de kijkers meestal een of twee nummers met balletuitvoeringen. De choreografie ligt in handen van speciaal uitgenodigde internationale
choreografen
en wordt uitgevoerd door dansers van het Weense Staatsballett van de
Weense Staatsopera
. Vaak maken bekende internationale gastsolisten hun entree. Afhankelijk van de locatie (meestal een bekend monumentaal gebouw of paleis in Wenen) worden de stukken van tevoren opgenomen of live op 1 januari uitgevoerd. De beelden zijn niet voor het publiek in de concertzaal te zien. De tv-kijker ziet de beelden wel tijdens de uitvoering van de betreffende stukken.
Bij het nieuwjaarsconcert 2008 werd voor de eerste keer live in de concertzaal gedanst bij de uitvoering van
An der schonen blauen Donau
als verlengstuk van een opgenomen
choreografie
. Bij het nieuwjaarsconcert van 2010 waren de kostuums ontworpen door
Valentino Garavani
en in 2014 door
Vivienne Westwood
. Bij de uitvoering van
An der schonen blauen Donau
wordt de laatste jaren niet meer gedanst, maar worden videobeelden getoond van de
Donau
, waarbij de Donau is te zien in verschillende seizoenen. In 2023 keerde het dansen bij
An der schonen blauen Donau
echter weer terug. In 2024 werden net als in 2021 geen beelden van de Donau of ballet vertoond tijdens de uitvoering van
An der schonen blauen Donau
omdat men dit niet gepast vond vanwege de oorlog in Gaza.
In de pauze zendt de Oostenrijkse televisie
ORF
een reclamefilm uit om het land te promoten. In 2007 was het thema de Oostenrijkse natuur, in 2008 was dat het Europees kampioenschap voetbal dat dat jaar in Oostenrijk en
Zwitserland
werd gespeeld.
In 2009 werd de stad
Linz
in de schijnwerpers geplaatst omdat deze stad samen met
Vilnius
de culturele hoofdstad van Europa was. In 2014 werd een kijkje achter de schermen genomen van dit Nieuwjaarsconcert.
Mozart
en
Salzburg
stonden centraal in de editie 2016. In 2018 werd, vanwege diens honderdste sterfjaar, aandacht besteed aan de architectuur van
Otto Wagner
. In 2019 stond de Weense Staatsopera centraal die ook het ballet verzorgt tijdens het concert vanwege hun 800-jarig bestaan. In 2021 ging de film over
Burgenland
, de dunst bevolkte deelstaat van Oostenrijk, bestaande uit voorheen Hongaarse gebieden die 100 jaar geleden aan Oostenrijk zijn toegevoegd. In 2022 ging het om belangrijke locaties die op de werelderfgoedlijst staan van Unesco. In 2023 ging het om 150 jaar Wereldtentoonsteling in Wenen. In 2024 ging het over het leven van de Oostenrijkse componist
Anton Bruckner
omdat dit jaar uitgeroepen werd tot Bruckner-jaar.
Op 1 januari 2021 werd het concert onder leiding van
Riccardo Muti
zonder publiek gegeven vanwege de
coronapandemie
die in 2020 uitbrak.
[2]
Als alternatief voor het publiek konden tv-kijkers online applaudisseren voor het orkest. Hiervoor moesten ze zich wel van tevoren opgeven. Om dezelfde reden kreeg de dirigent dat jaar geen bloemen. Er werden ook geen videobeelden van de Donau vertoond bij de uitvoering van
An der schonen blauen Donau
. Dit vond men niet gepast. In 2022 was er wel publiek aanwezig, maar het was beperkt tot 1000 personen.
[3]
Bronnen, noten en/of referenties
|