Een
museum
is een
instelling
, doorgaans zonder winstoogmerk, ten dienste van de gemeenschap en van haar ontwikkeling, toegankelijk voor het publiek, die de materiele en immateriele getuigenissen van de mens en zijn omgeving verzamelt, bewaart, onderzoekt en
tentoonstelt
en hierover informatie verstrekt voor studie,
educatie
en
recreatie
.
[1]
Het woord museum is via het
Latijn
afkomstig van het
Griekse
woord
mouseion
, een plaats of
tempel
gewijd aan de
Muzen
, de Griekse
godinnen
van de
kunsten
. Het Mouseion van
Alexandrie
in het
oude Egypte
ligt aan de basis van het Latijnse woord
museum
in de huidige betekenis; dat Mouseion, waartoe ook de beroemde
bibliotheek van Alexandrie
behoorde, was namelijk een opleidingscentrum, waar geleerden waren vrijgesteld om zich geheel te wijden aan de studie van geschriften.
In de
renaissance
ontstond de vorm die we nog kennen: een gebouw met daarin verzamelingen schilderijen, beeldhouwwerken en andere kunstvoorwerpen. In de 19e eeuw werd het begrip museum ook uitgebreid tot verzamelingen van bijvoorbeeld natuurhistorische en technisch-historische voorwerpen. Zo ontstonden musea met een bepaald thema: veiligheid, de postzegel etc.
[2]
In grote lijnen heeft een museum twee functies, te weten:
- het beschermen van de kunstwerken tegen beschadiging, diefstal, brand, vocht, weersinvloeden en stof;
- het op de juiste manier tonen van de schilderijen, beeldhouwwerken, enz., dat wil zeggen dat
- de onderverdeling van de verzameling moet plaatsvinden naar historische waarde en naar soort;
- de kunstverlichting en het daglicht de voorwerpen zo gunstig mogelijk moeten doen uitkomen.
Het eerste houdt in dat de constructieve en isolatie-eisen van het gebouw waarin het museum is gehuisvest, op een zeer hoog peil staan: een lekkage kan onherstelbare gevolgen hebben, een slecht werkend airconditioningsysteem eveneens.
Het duidelijk tonen van de verzameling is nog moeilijker, deze zal immers in grootte en samenstelling kunnen wisselen en vraagt daarom steeds om andere ruimtes in grootte en verlichting.
Er zijn diverse soorten musea, varierend van internationaal befaamde tot lokale musea met een beperkte opzet en collectie. De belangrijkste musea van Nederland zijn de
rijksmusea
.
Op een lager schaalniveau zijn er provinciale of regionale musea die een provinciale of regionale uitstraling bezitten, waaronder het
Groninger Museum
,
Het Noordbrabants Museum
en het
Centraal Museum
in
Utrecht
. Deze zijn vaak in bezit van overheidsinstellingen, evenals de gemeentemusea die sommige steden hebben, waaronder grote musea als het
Stedelijk Museum
in Amsterdam en het
Kunstmuseum
(voorheen Gemeentemuseum) in Den Haag. Ten slotte zijn er vele, vaak kleine particuliere musea. Meestal is een
stichting
of
vereniging
de eigenaar en/of beheerder van zo'n museum. De meeste oudere musea zijn veelal begonnen als verzamelingen van curiosa of kunstvoorwerpen van aristocraten en rijke particulieren (de zogenaamde
rariteitenkabinetten
, wonderkamers of kunstkamers). Zo is het oudste bestaande museum in Nederland, het
Teylers Museum
uit
1784
in Haarlem, oorspronkelijk een priveverzameling van de rijke koopman
Pieter Teyler van der Hulst
(1702-1778). Ook tegenwoordig komt het nog voor dat een museum ontstaat op particulier initiatief, zoals het
Scheringa Museum voor Realisme
in Spanbroek.
Musea kunnen ook ingedeeld worden naar de collectie. Van oudsher hadden musea voornamelijk voorwerpen van
kunst
en/of
wetenschap
in huis. Later kwamen er ook musea rond andere thema's, zoals:
- Archeologie
:
Rijksmuseum van Oudheden
in Leiden,
Allard Pierson Museum
in Amsterdam en
Museum Hertogsgemaal
nabij 's-Hertogenbosch
- Architectuur
:
Sint-Jansmuseum
in 's-Hertogenbosch,
Cuypershuis
in Roermond en de
Kijk-Kubus
in Rotterdam
- Design
:
Design Museum Den Bosch
,
Cube Design Museum
in Kerkrade,
Design Museum Gent
- Fotografie
:
Huis Marseille
,
FOAM
,
Nederlands Fotomuseum
- Geologie
:
Oertijdmuseum
in Boxtel en
Naturalis Biodiversity Center
in Leiden
- Geschiedenis
:
Oude Ambachten & Speelgoed Museum
in Terschuur, het
Nederlands Openluchtmuseum
in Arnhem en de
Romeinse Katakomben
in Valkenburg
- Hedendaagse kunst
:
Van Abbemuseum
in Eindhoven,
Tate Modern
in Londen,
Museum MORE
in
Gorssel
en
De Pont
in Tilburg
- Industrie
:
Schoenenmuseum
in Waalwijk, het
Philips Museum
in Eindhoven en het
Nederlands Stoommachinemuseum
in Medemblik
- Kasteelmusea
:
Slot Johannisburg
in Aschaffenburg,
De Haar
,
Loevestein
,
Amerongen
,
Menkemaborg
,
Rosendael
- Kunsthistorie
:
Rijksmuseum Twenthe
,
Rijksmuseum Amsterdam
en
Het Noordbrabants Museum
in 's-Hertogenbosch
- Luchtvaart
:
Aviodrome
in Lelystad
- Muziek en muziekinstrumenten
:
Kessels Museum
in Tilburg en
Museum Speelklok
in Utrecht
- Natuur:
Grande Galerie de l'Evolution
in Parijs,
Natuurmuseum Brabant
in Tilburg,
Natuurmuseum Fryslan
in Leeuwarden
- Oorlog
:
Oorlogsmuseum
in
Overloon
,
Musee de l'Armee
in Parijs en
Airborne Museum
in Oosterbeek
- Religie
:
Museum Krona
in Uden, het
Joods Museum
(voorheen Joods Historisch Museum) in Amsterdam en
Museum Catharijneconvent
in Utrecht
- Ruimte en ruimtevaart:
Koninklijk Eise Eisinga Planetarium
in Franeker en
Space Expo
in Noordwijk
- Scheepvaart
:
Het Scheepvaartmuseum
in Amsterdam,
USS Wisconsin
in
Norfolk
(Virginia, VS) en
Zeeuws maritiem muZEEum
in Vlissingen
- Sport:
Voetbal Experience
, in
Roosendaal
en het
Keatsmuseum
in
Franeker
- Techniek:
Evoluon
in Eindhoven,
NEMO
in Amsterdam en
Oyfo Techniekmuseum
in Hengelo
- Vervoer:
DAF Museum
in Eindhoven, en
Het Spoorwegmuseum
in Utrecht
- Volkenkunde
:
Nationaal Museum van Wereldculturen
,
Japanmuseum SieboldHuis
,
Museum Europaischer Kulturen
en
Osterreichisches Museum fur Volkskunde
Een museum kan verder gewijd zijn aan een bepaalde persoon en is dan veelal gevestigd in het huis waar die persoon geboren werd of gewoond heeft. In dat geval maakt het gebouw zelf deel uit van de presentatie. In drie buitenlandse steden zijn er
lhbt-musea
over de geschiedenis van
lhbt
'ers. Een dergelijk museum is ook in Amsterdam in voorbereiding.
[3]
Vaste collectie en wisselende tentoonstellingen
[
bewerken
|
brontekst bewerken
]
Een museum heeft meestal een eigen collectie; de objecten die steeds te zien zijn noemt men ook de "vaste collectie". Meestal zijn de museumstukken uniek en waardevol, zoals
schilderijen
,
beeldhouwwerken
of archeologische vondsten. Veel musea hebben daarnaast zalen voor wisseltentoonstellingen. Wisseltentoonstellingen zijn soms ook "reizende tentoonstellingen" met
meesterwerken
of andere objecten die achtereenvolgens in meerdere musea getoond worden.
Naast de tentoonstellingsruimten beschikken veel musea over een
museumbibliotheek
. In vele grote musea is een
foyer
of een andere horecavoorziening waar men iets kan eten of drinken. Ook hebben veel musea een winkel waar de museumgids, boeken, kaarten, posters en andere media verkocht worden, afhankelijk van de collectie en de aard van het museum.
Met name de grotere musea hebben educatieve aanbiedingen zoals workshops, rondleidingen en lesprogramma's. Ook is het soms mogelijk om door middel van een
audiotoer
door een museum te volgen.
- Bonnefantenmuseum
(Maastricht) ? vroeg-Italiaanse en Zuid-Nederlandse schilderkunst, laatmiddeleeuwse beeldhouwkunst, hedendaagse kunst
- Centraal Museum
(Utrecht) ? oude en moderne kunst, het
nijntje museum
en het
Rietveld Schroderhuis
- Cobra Museum
(Amstelveen) ?
CoBrA
- Design Museum Den Bosch
? moderne kunst en design
- Dordrechts Museum
? Nederlandse meesters uit de 17e eeuw
- Frans Hals Museum
(Haarlem)
- Groninger Museum
? moderne en provinciale kunst, vaak zelf als kunstwerk aangeduid
- Huis Marseille, Museum voor Fotografie
(Amsterdam) ? historische en hedendaagse
fotografie
- Kroller-Muller Museum
(
De Hoge Veluwe
, Otterlo) ?
impressionisten
,
futuristen
,
Van Gogh
, conceptuele kunst en een
beeldenpark
- Kunstmuseum Den Haag
? moderne kunst, kunstnijverheid, mode en muziekinstrumenten
- Mauritshuis
(Den Haag) ? onder anderen
Vermeer
,
Rembrandt
,
Jan Steen
en
Paulus Potter
- Museum Arnhem
? moderne kunst
- Museum Boijmans Van Beuningen
(Rotterdam) ? oude en moderne kunst;
surrealisten
,
industriele vormgeving
- Museum Bronbeek
(Arnhem) ? collectie van 65.000 objecten en een kenniscentrum over de koloniale periode in
Nederlands-Indie
- Museum Catharijneconvent
(Utrecht) ? (middeleeuwse) kerkelijke kunst en
handschriften
- Museum Het Valkhof
(Nijmegen) ? oude en moderne kunst
- Museum Slager
('s-Hertogenbosch) ? drie generaties Bossche schilders uit de Familie Slager
- Het Noordbrabants Museum
('s-Hertogenbosch) ? onder anderen
Vincent van Gogh
,
Familie Brueghel
en navolgers van
Jeroen Bosch
- De Pont
(Tilburg) ? hedendaagse kunst, conceptuele kunst en nieuwe media
- Rijksmuseum Amsterdam
? diverse schilders van de
Hollandse School
- Rijksmuseum van Oudheden
(Leiden) ? archeologie, het Oude Egypte en de Klassieke Oudheid
- Singer Laren
(Laren, Noord-Holland) ? moderne kunst
- Stedelijk Museum
(Amsterdam) ? moderne en hedendaagse kunst
- Van Abbemuseum
(Eindhoven) ?
constructivisme
en moderne klassieken
- Van Gogh Museum
(Amsterdam) ?
Vincent van Gogh
Er zijn wereldwijd veel musea. Enkele voorbeelden van grote en bekende musea zijn, per categorie:
Zie
Museumpas
voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
In sommige landen zijn musea gratis te bezoeken. Vrije toegang kan voor iedereen zijn zoals in
Engeland
, maar kan ook beperkt zijn tot alleen de jeugd zoals in
Frankrijk
. Uitzondering zijn particuliere musea, zo is de
National Gallery
in Londen gratis, maar het
Dennis Severs' House
niet.
- Sinds 1981 wordt in Nederland elk jaar een
museumweekend
georganiseerd. Veel musea zijn dan gratis toegankelijk en er worden extra activiteiten georganiseerd.
- De
Museumnacht
wordt jaarlijks gehouden in diverse steden in
Vlaanderen
,
Nederland
en
Suriname
.
Bronnen, noten en/of referenties
|