Mstislav Leopoldovitsj Rostropovitsj
(
Russisch
: Мстисла?в Леопо?льдович Ростропо?вич),
bijnaam
:
"Slava"
(
Bakoe
,
27 maart
1927
-
Moskou
,
27 april
2007
) was een
Russische
cellist
,
pianist
en
dirigent
die
genaturaliseerd
werd tot
Amerikaan
. Hij geldt voor velen als een van de begaafdste cellisten van na de
Tweede Wereldoorlog
en speelde ook een belangrijke rol in de oppositie tegen de
Sovjetdictatuur
.
Rostropovitsj werd geboren in Bakoe in
Azerbeidzjan
, dat toen nog een deel was van de
Sovjet-Unie
. Op vierjarige leeftijd leerde hij de
piano
te bespelen van zijn moeder, die een getalenteerd pianiste was. Op tienjarige leeftijd begon hij met het bespelen van de
cello
. Les kreeg hij van zijn vader, die ook cellist was en les had gehad van
Pablo Casals
.
In 1943 tot 1948 studeerde hij aan het
Conservatorium van Moskou
, waar hij in 1956 zelf docent cello werd. Hier studeerde hij niet alleen piano en cello, maar ook
orkestdirectie
en
compositie
. Hij kreeg les van onder meer
Dmitri Sjostakovitsj
en
Sergej Prokofjev
.
Rostropovitsj gaf zijn eerste celloconcert in 1942 met het
Philharmonisch Orkest van Moskou
. Met zijn virtuoos spel won hij vele eerste prijzen op internationale
muziekwedstrijden
. In 1950 ontving hij de hoogste
onderscheiding
op het gebied van muziek in de
Sovjet-Unie
, de
Stalinprijs
. Terwijl hij al bekend was in zijn eigen land en actief bezig was met zijn
solocarriere
, studeerde hij verder aan de
conservatoria
van
Leningrad
(nu
Sint-Petersburg
) en Moskou. In 1955 trouwde hij met
Galina Visjnevskaja
,
sopraanzangeres
en
prima donna
bij het
Bolsjojtheater
.
Zijn internationale carriere begon in 1964 in het toenmalige
West-Duitsland
. Vanaf dit jaar ondernam hij verscheidene tournees in
West-Europa
en ontmoette hij verschillende componisten, onder wie
Benjamin Britten
. In 1967 dirigeerde hij
Tsjaikovski's
opera
Jevgeni Onegin
in het Bolsjoj. Hier ontstond zijn passie voor het dirigeren van opera.
Rostropovitsj en Visjnevskaja vochten voor vrijheid van kunstuiting, meningsuiting en
democratische
waarden, wat resulteerde in een berisping van het
communistische
regime in de Sovjet-Unie. Hun vriendschap met
Aleksandr Solzjenitsyn
en steun aan andere
dissidenten
leidde aan het begin van de jaren zeventig van de twintigste eeuw ertoe dat zij in ongenade vielen en werden uitgesloten van verscheidene
muziekensembles
. In 1971 kreeg de cellist een uitreisverbod. Drie jaar later ging hij samen met zijn vrouw in vrijwillige ballingschap naar de
Verenigde Staten
, waar hij de vrijheid van artistieke expressie,
vrijheid van meningsuiting
en democratie vond waarvoor hij gestreden had. In 1978 ten slotte werd hem het Russisch
staatsburgerschap
ontnomen.
Zijn emigratie naar het Westen bracht hem buiten lof ook vele financiele voordelen. Zijn status als cellosolist groeide. Van 1977 tot 1994 was hij muzikaal directeur en dirigent van het
National Symphony Orchestra
in
Washington D.C.
. Daarnaast heeft hij vele muzikale festivals op zijn naam staan, waar hij ook zelf speelde met beroemde musici als
Svjatoslav Richter
en
Vladimir Horowitz
. "Slava" werd in het westen vrij populair. Hij omhelsde de glamour en kwam veel over de vloer bij staatshoofden en vedetten.
Rostropovitsj' humanitaire betrokkenheid maakte hem tot een 'levende
legende
'. Zijn onvoorbereide cello-uitvoering tijdens de
val van de Berlijnse Muur
, die over de gehele wereld te zien was, bracht hem internationale roem. Bij de mislukte staatsgreep van augustus 1991 spoedde hij zich naar Moskou, om ter plaatse zijn steun te betuigen aan zijn vriend
Boris Jeltsin
. De plechtige ontmanteling, enkele weken later van het standbeeld van de
KGB
-oprichter
Feliks Dzerzjinski
begeleidde hij met zijn cellospel. Zijn Russische staatsburgerschap werd hersteld in 1990. Desondanks bleven hij en zijn familie Amerikanen.
Rostropovitsj ontving vele internationale prijzen en
eredoctoraten
aan de meest prestigieuze internationale
universiteiten
, zowel voor zijn kunstenaarschap als voor zijn
politiek activisme
. Daarnaast was hij vanaf 1998
UNESCO Goodwill Ambassadeur
en steunde hij vele educatieve en culturele projecten. De Nederlandse Koningin
Beatrix
eerde hem met de exclusieve
Eremedaille voor Kunst en Wetenschap
in goud. Rostropovitsj startte een stichting om sociale projecten en activiteiten te stimuleren. Op 4 maart 2002 ging zijn oude huis in Bakoe open als museum.
Rostropovitsj overleed op 28 april 2007 aan kanker.
[1]
Er werd op 29 april 2007 een gedenkdienst gehouden in de Moskouse Christus-Verlosserkerk. De
patriarch
van de
Russisch-orthodoxe kerk
,
Aleksi II
, noemde de overledene een "onvermoeibaar activist, een verdediger van de
menselijke waardigheid
, spirituele vrijheid en liefde voor het moederland". Ook de Russische president
Vladimir Poetin
was aanwezig tijdens de dienst. Na de dienst werd de kist naar de bij het
Novodevitsji-klooster
behorende
Novodevitsji-begraafplaats
overgebracht, waar zijn mentoren Dmitri Sjostakovitsj en Sergej Prokofjev begraven zijn. Op 14 december 2012 werd zijn vrouw Galina naast hem begraven.
Rostropovitsj bespeelde de
Duport Stradivarius
-cello uit
1711
, die beschouwd wordt als een van de beste instrumenten ooit gemaakt. Hij combineerde een fenomenale
cellotechniek
met een doorleefde interpretatie en een bevlogen temperament. Men rekent hem tot een uitvoerder van de romantische school door zijn weinig slanke toon en zijn uitdagende snelle tempi. Op zijn vierenzestigste waagde hij het de
Cellosuites van Johann Sebastian Bach
op te nemen in een decor van de romaanse
basiliek van Vezelay
in Frankrijk. De plaats is al even tijdloos als de suites zelf. Critici merkten toen op dat er "in zijn Bach meer Rostropovitsj dan Bach te horen viel".
Ook als opera- en orkestdirigent was hij temperamentvol. Hij stelde het overbrengen van
emotie
boven een precieze en
partituurgetrouwe
interpretatie. Zijn vertolkingen van composities van Sjostakovitsj en Prokofjev droegen het stempel van de authenticiteit door zijn vriendschappen met deze componisten, die diverse werken voor hem geschreven hadden. Aan de piano trad hij vooral op als begeleider van de
liedkunst
van Visjnevskaja.
Rostropovitsj' talent inspireerde vele composities van talloze componisten zoals Sjostakovitsj,
Chatsjatoerjan
,
Mjaskovski
, Prokofjev, Britten,
Dutilleux
,
Bernstein
,
Penderecki
,
Kantsjeli
,
Schnittke
,
Messiaen
en
Boulez
. Hij hielp Prokofjev mee met het herschrijven van het celloconcert op. 58. Dit resulteerde in het misschien wel krachtigste celloconcert ooit: de
Sinfonia Concertante
. Daarnaast voltooide Rostropovitsj samen met
Dmitri Kabalevski
Prokofjevs
Celloconcertino
. Hij verzorgde de
premiere
van vele werken, waaronder Prokofjevs
Sinfonia Concertante
en
Cellosonate
en Sjostakovitsj'
Eerste
en
Tweede
celloconcert
.
1992:
Four Freedoms Award
voor vrijheid van meningsuiting
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑
Russische musicus Rostropovitsj overleden
- De Telegraaf, 27 april 2007
|