Het
koninkrijk Armenie
(of
Groot-Armenie
) (
Armeens
: ??? ????) was een koninkrijk dat bestond van 190 v.Chr. tot 165 na Chr. Daarna was het koninkrijk van 166 tot 428 een
vazalstaat
van het
Romeinse Rijk
.
De voorloper van het koninkrijk was de
satrapie Armenie
, een provincie van het
Perzische Rijk
. Deze provincie werd een onafhankelijk koninkrijk tijdens de dynastie van de
Orontiden
, die onder
Griekse
invloed stonden.
Na de dood van
Alexander de Grote
werd het korte tijd deel van het rijk van de
Seleuciden
genoemd naar de stichter
Seleucus I Nicator
een van de generaals van Alexander. De Hellenistische staat werd in 190 v.Chr. opgericht door
Artaxias
. Op het hoogtepunt besloeg deze staat naast
Armenie
ook andere delen van de
Kaukasus
, oostelijk
Turkije
en delen van
Syrie
en
Libanon
.
Het zelfstandige koninkrijk Armenie bereikte de grootste bloei onder
Tigranes II de Grote
, uit de dynastie van de
Artaxiden
. Hij was opgegroeid in
Parthie
, als gijzelaar van
Mithridates II de Grote
, en werd door Mithridates in
95 v.Chr.
benoemd als koning van Armenie. Tigranes wist het Armeense rijk tot ongekende grootte uit te breiden. Hij veroverde de koninkrijkjes
Atropatene
,
Gordyene
,
Osroene
en
Adiabene
. Ook veroverde hij delen van Parthie, namelijk
Medie
en een deel van
Mesopotamie
. Ook voegde hij een groot deel van het verzwakte
Seleucidenrijk
aan Armenie toe. Gedurende minstens veertien jaar regeerde hij vanuit de Seleucidische hoofdstad
Antiochie
. In 69 v.Chr. eisten binnenlandse problemen echter zijn terugkeer en moest hij Syrie opgeven. Kort daarna werd Syrie veroverd door de Romeinse veldheer
Pompeius
. Tigranes' pogingen het gebied opnieuw in handen te krijgen, mislukten, mede door invallen van de Parthen onder
Phraates III
.
Naarmate de Romeinen meer greep kregen op het gebied, werd het Armeense koninkrijk in toenemende mate een twistappel tussen de
Parthen
en de
Romeinen
. Beide wilden Armenie tot hun vazalstaat maken.
In 40 v.Chr. drong de Parthische koning
Orodes II
erop aan dat
Artavasdes II
(de zoon van Tigranes II) hem zou steunen bij een invasie in het Romeinse Rijk, onder leiding van
Quintus Labienus
en
Pacorus I
. De overeenkomst tussen Orodes en Artavasdes werd bezegeld met een huwelijk tussen Pacorus en de zus van Artavasdes. Na aanvankelijk succes, mislukte de invasie echter en reeds in 39 wist de Romeinse veldheer
Publius Ventidius Bassus
de Parthen terug te dringen over de
Eufraat
. In 36 trok
Marcus Antonius
via Armenie naar Parthie, met de bedoeling de Parthen te verslaan en zo wraak te nemen voor de Romeinse nederlaag in de
Slag bij Carrhae
(53 v.Chr.). Geconfronteerd met de Romeinse overmacht sloot Artavasdes zich bij Marcus Antonius aan, maar de beoogde invasie van Parthie mislukte. Toen Marcus Antonius zich had teruggetrokken, hernieuwde Artavasdes de banden met de Parthen (inmiddels geregeerd door
Phraates IV
). Marcus Antonius accepteerde dit echter niet. Na een mislukte poging Artavasdes langs diplomatieke weg terug te winnen, met het voorstel dat Artavasdes' dochter zich zou verloven met Antonius' zoon
Alexander Helios
, viel hij Armenie binnen, veroverde het en nam Artavasdes gevangen (34 v.Chr.). Alexander Helios benoemde hij tot koning van Armenie, maar vanwege de leeftijd van de jongen - hij was nog slechts zes jaar oud - is dit besluit nooit geefectueerd. Met hulp van de Parthen besteeg Artavasdes' zoon
Artaxias II
de Armeense troon.
In 35 zette de Parthische koning
Artabanus II
zijn zoon
Arsaces
op de Armeneense troon, maar
Lucius Vitellius (gouverneur van Syria)
voorkwam dit en wist de ervoor te zorgen dat de Romeinen zeggenschap behielden over Armenie. Artabanus' zoon
Vardanes I
probeerde in 47 opnieuw Armenie te veroveren, maar ook zijn opzet mislukte.
In 54 kwam het opnieuw tot een conflict.
Vologases I
zette de Romeinse vazalkoning af en plaatste zijn halfbroer
Tiridates I van Armenie
op de Armeense troon. Op last van keizer
Nero
heroverde
Gnaius Domitius Corbulo
Armenie en stelde hij
Tigranes VI
aan als nieuwe koning. De
Romeins-Parthische Oorlog (54-64)
eindigde met een patstelling. Tiridates werd aangesteld als koning van Armenie, maar als vazal van Rome. Tiridates is de stichter van de Armeense tak van de Parthische dynastie van de
Arsaciden
, die in de decennia die volgden het koningschap van Armenie zou blijven bekleden: koningen van Parthische afkomst, maar vazallen van Rome.
In 113 was Armenie opnieuw de aanleiding voor oorlog tussen de Romeinen en de Parthen. De Parthische koning
Osroes I
zette de door de Romeinen benoemde Armeense koning
Exedares
af en plaatste zijn neef
Parthamasiris
op de troon. De Romeinse keizer
Trajanus
trok daarop met zijn legers naar het oosten. Hij heroverde Armenie, doodde Parthamasiris, en degradeerde Armenie tot de
Romeinse provincie
Armenia
(115). Toen Trajanus twee jaar later overleed, stond zijn opvolger
Hadrianus
echter toe dat Armenie opnieuw een koninkrijk werd onder
Valarsh I
(uit de
Parthische
Arsacidische
koningsdynastie, maar aangesteld door de Romeinen).
Vanaf 155 begonnen de Parthen zich opnieuw met Armenie te bemoeien, wat er uiteindelijk toe leidde dat de Parthische koning
Vologases IV
in 161 Armenie bezette. Ook nu was de Parthische bezetting echter van korte duur. Een Romeinse campagne onder leiding van
Lucius Verus
verdreef de Parthen wederom uit Armenie (162-166). Om de Parthische druk tegen te houden, zette
Lucius Verus
een Romeins burger van Armeense afkomst op de troon.
De
Sassaniden
annexeerden Armenie in 252 en hielden het totdat de Romeinen in 287 terugkwamen. Tussen
384
en
390
werd het koninkrijk met het
verdrag van Acilisene
verdeeld tussen het
Byzantijnse Rijk
en de Perzen. Westelijk Armenie werd al gauw een provincie van het Romeinse Rijk onder de naam
Armenia Minor
; Oostelijk Armenie bleef een koninkrijk binnen het
Perzische Rijk
tot 428, toen de lokale bevolking de koning afzette en de Sassaniden in diens plaats een gouverneur aanstelden.
Bronnen, noten en/of referenties
|