Edinburgh
, officieel
City of Edinburgh
, (uitspraak: /??d?nb?r?/; Nederlands ook:
Edinburg
;
Schots-Gaelisch
:
Dun Eideann
,
Schots
:
Embra
,
Embro
of
Edinburrie
, poetisch:
Edina
of
Dunedin
) (
ONS-code
S12000036) is sinds 1437 de
hoofdstad
van
Schotland
. De stad wordt door inwoners soms liefkozend
Auld Reekie
("Oude Rokerd") genoemd.
Het
raadsgebied
, met de officiele titel van
city
, ligt aan de oostkust, aan de zuidzijde van de
Firth of Forth
, en is de zetel van het
Schots Parlement
, dat in 1999 opnieuw is ingesteld. De stad is de op een na grootste stad van Schotland, na
Glasgow
.
Edinburgh begon als een
fort
op de gemakkelijk verdedigbare
Castle Rock
. De eerste bewoners, oer-Schotten, leefden vanaf ongeveer 6000 v.Chr. aan de voet van deze rots. In de bronstijd rond 1000 v.Chr. zijn nederzettingen op deze rots opgericht. Nadat de Romeinen in de 1e eeuw n.Chr. naar Schotland oprukten, kwamen zij in contact met de Keltische stam der
Votadini
(later
Goddodin
), van wie de vesting (
dun eidyn
) op de burchtrots stond. In de 7e eeuw werd het fort veroverd door de Engelsen (
Northumbriers
) inclusief heel Zuid-Schotland. De Engelsen noemden het fort Eiden's burgh. ("Burgh" is zowel Nederlands als oud-Engels voor: burg, burcht, fort, veste, vesting of versterking. Het Gaelische "Dun" betekent hetzelfde).
In de 10e eeuw werd het fort heroverd door de Schotten. In 1070 bouwden de koning
Malcolm III van Schotland
Canmore en zijn katholieke Engelse echtgenote Margaret de eerste burcht op de rots. Tussen 1084 en 1153 stichtte hun gelovige zoon,
David I van Schotland
,
Holyrood Abbey
en de stad (
burgh
) Edinburgh rond de burcht.
In 1290 probeerde
Engeland
na de dood van Margaret (koningshuis
MacMalcolm
) Schotland te heroveren. Edinburgh werd platgebrand, maar toch benoemd tot hoofdstad van Schotland, nadat
Robert the Bruce
Edinburgh in 1329 tot koningsstad (
Royal Burgh
) bekroonde. In 1371 begon met
Robert II
de
Stuart
-dynastie, 'Stewart' op zijn Engels. Gedurende de periode van 1488 tot 1513 ontstond onder de regering van
renaissancevorst
Jacobus IV van Schotland
de Grote Zaal van
Edinburgh Castle
en werd begonnen met de bouw van
Palace of Holyroodhouse
. Met Leith als haven werd Edinburgh al snel een belangrijk handelscentrum.
De
calvinist
John Knox
en de Schotse edelen introduceerden tegen de wil van koningin
Maria I van Schotland
het
protestantisme
in Schotland. Toen in 1573 een burgeroorlog ontstond, stond Edinburgh aan de kant van Maria, totdat het in 1573 werd heroverd. In 1603 erfde de zoon van Maria,
Jacobus VI van Schotland
ook de Engelse troon en verhuisde de hofhouding naar
Londen
. De
presbyteriaanse
Schotse oppositie verzette zich in 1638 tegen de hegemoniale nastrevingen van de Schotse Stuarts en ontwierp het
National Convenant
. Het document werd op het
Greyfriars
-kerkhof ondertekend door de burgers van Edinburgh. In het kader van de vereniging met Engeland (
Act of Union
) in 1707 werd het
Parlement van Schotland
opgeheven. Edinburgh en
Glasgow
hadden baat bij hun pro-Engelse houding en maakten een economische bloei door.
Tijdens het gouden tijdperk (
Age of Improvement
) in de 18e eeuw werd de
Georgiaanse
New Town
gebouwd onder leiding van
Henry Playfair
. Hij ontwierp niet alleen de huizen maar ook het stratenplan. Door zijn werk kreeg de hoofdstad de naam Athene van het Noorden. Om dit kracht bij te zetten kwam het stadsbestuur begin 19e eeuw op het idee om het Parthenon na te bouwen op
Calton Hill
. Maar Edinburgh was inmiddels zo arm dat het alleen de
facade
kon laten bouwen. Dit bouwwerk kreeg dan ook de bijnaam "The Pride and Poverty of Edinburgh". Rond 1880 groeide het aantal inwoners van het
victoriaanse
Edinburgh boven de 300.000 uit. De sociale kloof tussen de rijke
New Town
en de vuile stegen van
Old Town
was enorm.
Station Edinburgh Waverley
en
Forth Bridge
stonden voor de technische vooruitgang, maar op economisch gebied werd Edinburgh door
Glasgow
met zijn zware industrie afgetroefd.
In
1934
werd de
Scottish National Party
(SNP) opgericht. In de volgende decennia werd hun roep op verregaande
decentralisatie
(
devolution
) steeds luider. In 1996 gaf Engeland de
Stone of Destiny
(Steen van het Lot) terug, waarop de Schotse koningen gekroond werden. Een jaar later spraken de Schotten zich in een
referendum
uit over meer autonomie. In
1999
opende koningin
Elizabeth II
het
Schots Parlement
, het eerste sinds 1707.
Een rampzalige vuurzee vernietigde in 2002
Cowgate
en delen van de oude stadskern. In 2004 maakten Schotse volksvertegenwoordigers voor het eerst gebruik van het nieuwe parlementsgebouw tegenover
Holyrood Palace
.
[3]
Over het algemeen kent Edinburgh, net als de rest van Schotland, een
gematigd zeeklimaat
met relatief zachte winters en koele zomers, al valt er in Edinburgh slechts ongeveer de helft van de hoeveelheid neerslag van
Glasgow
.
Weergemiddelden voor Edinburgh
Maand
|
jan
|
feb
|
mrt
|
apr
|
mei
|
jun
|
jul
|
aug
|
sep
|
okt
|
nov
|
dec
|
Jaar
|
Gemiddeld maximum (°C)
|
6,4
|
6,8
|
8,8
|
10,9
|
14,2
|
17,0
|
19,0
|
18,7
|
16,0
|
12,6
|
9,0
|
7,0
|
12,2
|
Gemiddeld minimum (°C)
|
0,7
|
0,9
|
2,1
|
3,4
|
5,8
|
8,6
|
10,5
|
10,4
|
8,5
|
5,9
|
2,7
|
1,3
|
5,1
|
|
Neerslag
(mm)
|
64,2
|
44,7
|
52,2
|
42,5
|
49,1
|
52,5
|
57,6
|
53,3
|
62,4
|
69,5
|
61,4
|
66,8
|
676,2
|
Bron:
Metoffice.gov.uk
[4]
|
Edinburgh heeft circa 519.000 inwoners, en is een van de
lieutenancy areas
en een
raadsgebied
(council area).
Edinburgh is bekend van het internationale
Edinburgh Festival
, een combinatie van diverse muziek- , opera-, dans- en theateruitvoeringen, dat in de zomer vele toeristen trekt. Op dit internationaal kunstfestival treden de beroemdste kunstenaars en
ensembles
van de
wereld
op.
In augustus wordt ieder jaar de
Royal Edinburgh Military Tattoo
gehouden, een wereldvermaarde
taptoe
waar legeronderdelen uit de hele wereld aan deelnemen. Deze militaire muziekparade vindt in de avonduren plaats op het wandelplein (Esplanade) voor
Edinburgh Castle
met
Pipe Bands
die
doedelzak
spelen en trommelen. Er paraderen traditionele regimenten en motor- en luchtlandingsdivisies doen een reeks stunts. Op het einde wordt het Schotse lied
Auld Lang Syne
gezongen.
Rond Nieuwjaar is er vier dagen lang feest, wat het
Hogmanay
-festival wordt genoemd. Er vinden dan concerten plaats in
Princes Street Gardens
en in de
kathedraal
. Eveneens wordt er
vuurwerk
van op de
zeven heuvels
van de stad afgeschoten. Aansluitend gaat men volgens de traditie
first footing
: aankloppen bij vreemden of vrienden, want de eerste bezoeker van het nieuwe jaar zou geluk brengen.
Het Britse Open
wordt om de paar jaar gehouden op de Muirfield-golfbaan bij Edinburgh. De Britten noemen het liever 'The Open', want deze wedstrijd is een van de vier
Majors
ieder jaar.
Nick Faldo
won hier twee van zijn drie Open-titels.
Eind augustus vindt er het
Edinburgh International Film Festival
plaats. Edinburgh is een
UNESCO City of Literature
.
Een van de bekendste bezienswaardigheden van de stad is
Edinburgh Castle
, dat is gebouwd op een vulkanische rots. Op
Calton Hill
staat een onafgebouwde kopie van het Atheense Parthenon als Nationaal Schots Monument ter ere van de Schotse deelname aan de Slag bij Waterloo (Edinburgh wordt daarom wel het
Athene
van het Noorden genoemd.)
Edinburgh heeft verder een
dierentuin
,
Edinburgh Zoo
en een botanische tuin,
Royal Botanic Garden Edinburgh
.
In Edinburgh heeft zich het ware verhaal afgespeeld van de
skyeterrier
Bobby, ook wel "
Greyfriars Bobby
" genoemd. Nadat zijn baasje John Gray, een politieman te Edinburgh, overleed op 15 februari 1858, sliep Bobby gedurende 14 jaren bij het graf van zijn baasje op
Greyfriars Kirkyard
bij
Greyfriars' Kirk
. Bobby werd door veel mensen op de klokslag van een uur 's middags gezien waarop hij naar het koffiehuis ging en daar zijn middagmaal van de eigenaar kreeg. Bovendien werd de licentie (een voorloper van hondenbelasting) betaald door de
provoost
van Edinburgh,
Sir William Chambers
, die een groot dierenliefhebber was. Bobby overleed in 1872. Een gedenkteken ter ere van Bobby, geprezen om zijn trouw, staat in
Greyfriars Place
, voor het voormalige koffiehuis, nu pub. De Kirkyard ligt er direct achter.
Enkele andere musea in Edinburgh zijn:
De binnenstad van Edinburgh bestaat uit
Old Town
en
New Town
. De
Old Town
bestaat uit een kasteel en een hoofdstraat met stegen in een visgraatpatroon. Deze hoofdstraat wordt de
Royal Mile
genoemd. De
Royal Mile
loopt van het kasteel naar
Palace of Holyroodhouse
en is voornamelijk voorzien van toeristische winkeltjes.
Het kasteel is gebouwd op een rots (de zogenoemde
Castle Rock
). Genoemde stegen worden
closes
genoemd. De
New Town
is een schoolvoorbeeld van een zorgvuldig geplande stadsuitbreiding uit de
18e eeuw
. Het strekt zich uit rondom de winkelstraten van
Princes Street
,
George Street
en
Queen Street
. De
Georgiaanse
bouwstijl domineert. Sinds 1995 staan de
Old Town
en
New Town
op de
UNESCO
Werelderfgoedlijst
. Enkele kerken in Edinburgh zijn de
Schots-episcopaalse Sint-Mariakathedraal
, de
rooms-katholieke Sint-Mariakathedraal
,
St Giles' Cathedral
en de
Greyfriars' Kirk
.
In het zuidoostelijke stuk van de
Old Town
loopt een 261 ha grote park van het koningspaleis Holyrood omhoog naar de 251 m hoge vulkaankegel
Arthur's Seat
. Bovenaan is er een panoramisch uitzicht over de stad, de rivier
Forth
en de omgeving van de stad. Niet zo ver van de rand van het park ligt het hypermoderne, zich snel ontwikkelende deel van Holyrood rondom het
Schots Parlement
.
Edinburgh had vroeger uitgestrekte dokken. Het havengebied,
Leith
, is geherstructureerd, en de haven wordt voornamelijk aangedaan door cruiseschepen die naar
Noorwegen
,
Zweden
,
Denemarken
,
Duitsland
en
Nederland
varen. In de haven ligt het '
Royal Yacht Britannia
', een voormalig schip van de koninklijke familie, dat toegankelijk is voor toeristen. Vanuit
Rosyth
, een stadje net ten noorden van Edinburgh, was er tot september 2008 een veerverbinding met
Zeebrugge
. Deze verbinding is in het voorjaar van 2009 door
Norfolkline
hervat.
De
Encyclopædia Britannica
werd aanvankelijk uitgegeven in Edinburgh, door
Adam Black
en
Charles Black
. Ook twee van de drie belangrijkste Britse
cartografen
kwamen uit Edinburgh.
In Edinburgh staat ook de studio Rockstar North van
Rockstar Games
waar o.a. de
Grand Theft Auto
-reeks wordt gemaakt.
Edinburgh ligt aan het eindpunt van de
A1
vanuit
Newcastle upon Tyne
en
Londen
. De
M8
verbindt de stad met Glasgow en de
M9
met
Falkirk
en de
Schotse Hooglanden
. Via de
Forth Road Bridge
(
M90
) kan men
Perth
en
Fife
bereiken.
Edinburgh heeft een rondweg, maar dit is geen autosnelweg en deze is in het noorden en oosten weinig van een andere stadsweg te onderscheiden. Aan de zuidzijde van de stad wordt de rondweg gevormd door de
A720
(
Edinburgh City Bypass
), een
expresweg
die de belangrijkste doorgaande wegen van Schotland met elkaar verbindt. Aan de noord- en oostzijde wordt de rondweg gevormd door de
A902
, de
A199
en de A1.
Het grootste treinstation is
Station Edinburgh Waverley
, gelegen tussen de Old Town en de New Town. Vanaf Waverley zijn vele bestemmingen in Schotland en Engeland per trein bereikbaar. Ook
Station Haymarket
is een belangrijk station, vooral omdat dit in het zakendistrict ligt. Andere stations zijn
Station Brunstane
,
Station Curriehill
,
Station Dalmeny
(voor
Queensferry
),
Station Edinburgh Park
,
Station Kingsknowe
,
Station Newcraighall
,
Station Shawfair
,
Station Slateford
,
Station South Gyle
en
Station Wester Hailes
. Edinburgh heeft een klein lokaal spoorwegnetwerk, uitgevoerd door
Edinburgh Crossrail
.
Sinds 31 mei 2014 is er weer een tram in Edinburgh, deze gaat van Edinburgh Airport naar Newhaven. Het laatste gedeelte van dit traject is in 2023 geopend. Het traject kent 21 haltes.
[5]
Nabij
Gogar
ligt
Edinburgh Airport
. Vervoer vanaf de stad naar het vliegveld is mogelijk via een tramlijn of bus (Airlink 100, Skylink 200 & Skylink 400).
Heart of Midlothian FC
en
Hibernian FC
zijn de belangrijkste voetbalclubs van Edinburgh en de onderlinge wedstrijd wordt de
Edinburgh derby
genoemd. Heart of Midlothian FC werd vier keer kampioen van Schotland en speelt haar wedstrijden in
Tynecastle Stadium
. Hibernian FC werd eveneens vier keer Schots kampioen en heeft
Easter Road
als thuisbasis.
Edinburgh heeft de volgende zustersteden:
[6]
Daarnaast is het een partnerstad van:
[6]
En het heeft ook een vriendschapsband met:
[6]
Bronnen, noten en/of referenties
|