Carl Michael Bellman
In dit huis werd Carl Michael Bellman geboren, afbeelding uit het
Nordisk familjebok
Carl Michael Bellman, Johan Tobias Sergel, 1792
Carl Michael Bellman
(
Stockholm
,
4 februari
1740
- aldaar,
11 februari
1795
) was een
Zweeds
dichter
en
componist
.
Carl Michael Bellman is een centrale figuur in de Zweedse liedtraditie en heeft ook vandaag de dag nog een zeer belangrijke rol, zowel in de
Zweedse muziek
als in de
Scandinavische literatuur
in het algemeen.
Zijn belangrijkste werken zijn de liederen van Fredman (
Fredmans Sanger
) en de Epistels van Fredman (
Fredmans Epistlar
), bij elkaar bijna 150 liederen, waaronder vele drank- en gezelschapsliederen, over bacchanalische en amoureuze onderwerpen. Dit aspect van zijn liederen is echter niet de belangrijkste reden dat Bellman zo'n icoon in de Scandinavische liedtraditie is geworden. Bellman was een meester wat rijm en ritme betreft, hij had een groot talent voor het combineren van woorden en muziek, hij was gespecialiseerd in het parodieren op en vernieuwen van de literaire stijl van zijn tijd, en hij koos uitdagende onderwerpen.
Oppervlakkig beschouwd gaan zijn liedjes veelal over de vreugde van de dronkenschap en het nastreven van seksueel genot. Deze thema's zette Bellman echter op unieke en vaak ontroerende wijze in het licht van de eindigheid van het leven en de tragiek van de sterfelijke mens. Zijn liederen weerspiegelen het leven van de gewone man in het 18e-eeuwse Stockholm, maar mede door zijn dichtwerk
Gustafs Skal
, een informeel loflied op de koning, verwierf hij de steun van koning
Gustaaf III van Zweden
.
Personages in zijn liederen zijn onder meer de klokkenmaker Fredman, de prostituee Ulla Winblad, de ex-militair, dronkaard en muzikant Movitz en Fader Berg, een virtuoos op diverse instrumenten. Sommigen van hen waren gebaseerd op levende voorbeelden. Bellmans liederen bevatten vaak verwijzingen naar de Griekse en Romeinse mythologie, zoals de veerman
Charon
en de God van wijn en plezier,
Bacchus
.
Bellman bespeelde zelf de luit en hij trad op in cafes en in salons van de betere standen, waar hij een enthousiast publiek vond.
Bellmans liederen worden nog steeds uitgevoerd. In Zweden zijn er regelmatig Bellman-festivals waarop ze ten gehore worden gebracht. Ze zijn op de plaat gezet door moderne Zweedse artiesten zoals
Fred Akerstrom
,
Cornelis Vreeswijk
,
Evert Taube
,
Sven-Bertil Taube
, rock muzikant Joakim Thastrom, en zelfs door metal bands als Candlemass of de black metal band Marduk.
Bellmans liederen worden vaak gebruikt als koormuziek en ook bij feesten en partijen zijn ze nog steeds in zwang.
Belangrijke hedendaagse podiumvertolkers van Bellmans liederen zijn Martin Bagge, Nis Bank-Mikkelsen, Poul Dissing, Thord Linde.
Bellman is in het Engels vertaald door met name
Paul Britten Austin
; ook zijn er vele vertalingen in het Duits (door
Hannes Wader
en vele anderen). De Duitse communistische leider
Karl Liebknecht
zong graag liederen van Bellman, hij was zelfs in staat om dat in het Zweeds te doen.
Hans Christian Andersen
was een van de eersten die werk van Bellman in het Deens vertaalden.
Een aantal liederen uit de Nederlandse vertaling van
Bertie van der Meij
zijn op het podium gebracht door
Marcel Reijans
tijdens een serie concerten met het
Barokensemble Eik en Linde
in 2006. In 2014 heeft de Brabantse zanger Martin Peulen een twaalftal van deze vertalingen uitgevoerd in de Waalse Kerk in Breda, onder begeleiding van Stijn Mattheij (viool) en Joost Tholhuijsen (accordeon), die ook verantwoordelijk waren voor de arrangementen. Voorts heeft de in Nederland geboren maar in Zweden opgegroeide
Cornelis Vreeswijk
een aantal Nederlandse bewerkingen van Bellmanliederen gemaakt; enkele daarvan zijn op cd gezet. In 2016 is een cd uitgebracht door het Cornelis Vreeswijk Genootschap met 11 door Cornelis zelf gemaakte en gezongen vertalingen van liederen die voorkwamen op de Zweedse lp "Spring mot Ulla, spring!". De vertalingen waren gemaakt in 1974, maar tientallen jaren later herontdekt.
Bellmans liederen zijn ook vertaald, op lp en cd gezet in onder andere het Italiaans, Frans, Fins (bijvoorbeeld door Vesa-Matti Loiri), Russisch en Spaans. Britse vertolkingen zijn uitgebracht door William Clauson, Martin Best, Sven-Bertil Taube, Roger Hinchliffe en Martin Bagge.