Alberta Hunter
zingt
Downhearted Blues
. Deze opname dateert uit 1922.
Het nummer
Southern Blues
door Frank Ferera en John K. Paalihu opgenomen omstreeks 1924
Het nummer
Love in Vain (Blues)
, een klassiek blueslied uit de
Mississippi
-delta, toegeschreven aan Robert Johnson. Colin Ross Band (2004).
Taj Mahal Blues Trio
Blues
is een muziekstijl die ongeveer tussen 1860 en 1900 is ontstaan en zijn oorsprong vindt in de muziek die
slaven
uit
Afrika
in het Zuiden van de
Verenigde Staten
- onder andere in de
Mississippidelta
, tussen
Memphis
en
New Orleans
- maakten. De voornaamste muzikale bronnen die tot het ontstaan van de blues hebben bijgedragen zijn de religieuze liederen (
gospels
,
negrospirituals
), de
worksongs
en de
field hollers
. Een typische variant van de blues is de
cajunmuziek
. Muziek maken met elkaar of alleen, met of zonder instrumenten, was voor hen vaak de enige manier om hun lijden uit te drukken en te verzachten.
Soms gebruikten de zangers
scheldwoorden
die de bewakers niet kenden. Zo konden ze de bewakers uitschelden zonder dat dezen het merkten. Ze maakten zelf instrumenten en 's avonds zongen ze uit volle borst over de misere die ze hadden.
De aanduiding 'blue' voor rouw is afkomstig uit de
zeilscheepvaart
. Als een schip tijdens de reis zijn kapitein of een andere officier verloor, voerde het voor de rest van de reis een blauwe vlag en werd een blauwe band rond het hele schip geschilderd alvorens de thuishaven binnen te lopen.
De bluesmuziek werd zo genoemd vanwege de
melancholische
toon en inhoud.
Toen vele zwarten rond de
Eerste Wereldoorlog
vanuit het Zuiden naar de steden in het Noorden (onder andere
Chicago
en
Detroit
) trokken, kreeg de blues een meer 'stedelijk' geluid, dat vanaf de jaren dertig voornamelijk gekenmerkt zou worden door het gebruik van elektrisch versterkte instrumenten. Deze meer up-tempovariant van de blues zou later de weg bereiden voor
rhythm-and-blues
en
rock-'n-roll
. Deze laatste zouden de blues enigszins naar de achtergrond dringen, maar in de jaren 60 en 70 leefde het genre op doordat Britse rockmuzikanten als
John Mayall
,
Eric Clapton
,
The Rolling Stones
en
Led Zeppelin
opnieuw blues gingen spelen.
Alle stijlen van de
jazz
zijn sterk door de blues beinvloed, van
neworleansjazz
tot en met
cooljazz
.
De meeste bluesnummers volgen een vast
akkoordenschema
van 12 vierkwartsmaten die per strofe worden herhaald (Engels:
twelve bar blues
). Iedere strofe, d.i. een samengesteld geheel van versregels, omvat dan drie gezongen regels die elk weer gebonden zijn aan vier maten die begeleid worden door akkoorden. De eerste versregel poneert een stelling, of beschrijft een situatie dan wel gemoedstoestand. Deze regel wordt herhaald, al dan niet met kleine variaties, in de tweede versregel. De derde versregel, ten slotte, trekt een conclusie. De laatste maat/maten vormt/vormen de zogenaamde '
turnaround
':
I
|
I of IV
|
I
|
I
|
IV
|
IV
|
I
|
I
|
V
|
IV
|
I
|
V (of I aan einde)
|
De Romeinse cijfers stellen de trappen van de
toonladder
voor. In C wordt het schema:
C
|
C of F
|
C
|
C
|
F
|
F
|
C
|
C
|
G
|
F
|
C
|
G (of C aan einde)
|
Andere muziekgenres, zoals
rock-'n-roll
en in sommige gevallen ook
jazz
, zijn op een vereenvoudigde respectievelijk ingewikkeldere versie van dit schema gebaseerd. Hoewel het schema met 12 maten dominant is, komen ook schema's met 8 en - zeldzamer - 16 maten voor. Een aantal blues-
standards
, zoals
How Long Blues
,
Trouble in Mind
en
Key to the Highway
, volgt een schema van 8 maten. Bij de bluesklassieker
Careless Love
en het recentere jazznummer
Watermelon Man
treffen we een schema aan van 16 maten.
Heel kenmerkend voor de blues is het soleren.
Zang
wordt afgewisseld met instrumentale
improvisatie
, veelal in de van
pentatonische
toonladders afgeleide
bluestoonladders
. Er zijn twee bluestoonladders: mineur (I-bIII-IV-bV-V-bVII) en majeur (I-II-bIII-III-V-VI). De
mineurladder
wordt het meest gebruikt. Het is mogelijk deze twee toonladders te combineren (I-II-bIII-III-IV-bV-V-VI-VII) maar dit gaat meer in de richting van
jazz
.
Heel belangrijk in de bluestoonladders zijn de zogenaamde
blue notes
. Er zijn drie blue notes in de bluestoonladders: bij mineur bIII, bV en bVII. Het gebruik van deze noten in een
pentatonische
toonladder is niet gebruikelijk in Europese muziek. Bij blues worden deze noten vaak bereikt met instrumenten die tonen kunnen 'buigen', zoals
gitaar
,
bluesharp
en
saxofoon
. Op instrumenten waarop het niet mogelijk is tonen te buigen (zoals bij toetsinstrumenten), kan men een soortgelijk effect bereiken door middel van een voorslag; bijvoorbeeld door kort bIII voor III te spelen.
Vaak wordt een harmonisch contrast gebruikt: het in
mineur
soleren of zingen over een
majeur
akkoordenschema.
Bluesmuziek heeft vaak een wat rauwe, donkere zangpartij, geworteld in zwarte gospel. De zanglijn wordt gekenmerkt door herhaling en een
vraag-en-antwoord
-dialoog tussen de zanger en de muzikanten.
De blues vertelt over het leven van alledag. De nadruk daarbij ligt op negatieve gebeurtenissen, bijvoorbeeld ongeluk in de liefde. Door het zingen van de blues hoopt men troost voor deze problemen te vinden, naast de kracht om er weer bovenop te geraken.
Een bluesmuzikant schuwt controversiele thema's als alcohol, seks en geweld niet. Wel worden deze vaak bezongen in bedekte termen, veelal afkomstig uit Afro-Amerikaanse tradities, zoals de
voodoo
.
Elke bluesmuzikant heeft wel zijn eigen typische stijlkenmerken. Toch kunnen we in de blues onder andere de volgende stijlgroepen herkennen:
De blues werd oorspronkelijk gespeeld op akoestische instrumenten als
gitaar
,
saxofoon
,
piano
en
mondharmonica
. Soms maakte de gitarist bovendien gebruik van een glad en hard voorwerp, zoals een mes of een flessenhals (vandaar de naam bottleneck), waarmee hij over de snaren gleed (vandaar de naam slide). Deze muziek werd meestal gespeeld in een meer intieme omgeving.
Later kwam de elektrische versterking in zwang. Aanvankelijk vanuit de behoefte om voor grotere aantallen toehoorders te kunnen spelen. Maar doordat vooral de elektrische gitaar een eigen
sound
heeft, ontwikkelde de elektrische blues zich tot een apart genre.
Typische bluesinstrumenten zijn onder andere:
Zie ook:
Categorie:Blueszanger
Bronnen, noten en/of referenties
- Lonnie Brooks, Cub Koda & Wayne Baker Brooks,
Blues voor Dummies
, Amsterdam, Pearson Education Benelux, 2000, (
ISBN 90-430-0055-8
).
- Karel Bogaert,
Blues Lexicon - blues, gospel, cajun, boogie woogie
, Antwerpen, Uitg. Sciptoria, 1971,
ISBN 90-02-11728-0
- Dr. H.R. Rookmaker,
Jazz Blues Spirituals
, Uitg. Zomer & Keunings, Leiden, 1960
- Beeldmateriaal,
Bluesdvd.nl
|