Augusto Jose Ramon Pinochet Ugarte
(
Valparaiso
,
25 november
1915
?
Santiago
,
10 december
2006
) was een
Chileens
generaal
en
politicus
. Hij was
dictator
vanaf zijn staatsgreep met hulp van de
Verenigde Staten
op
11 september
1973
, waarbij president
Salvador Allende
om het leven kwam, tot aan
1990
. Deze staatsgreep vond plaats met steun van de CIA, nadat Allende bepaalde industrieen had genationaliseerd. Pinochets economisch beleid was
neoliberaal
en omvatte economische liberalisering, protectionistische maatregelen, de afschaffing van vakbonden en de privatisering van de gezondheidszorg.
Milton Friedman
, Nobelprijswinnaar, aanhanger van de vrijemarkteconomie en adviseur van VS-president Reagan, noemde de herorientatie van de economie onder Pinochet het Chileens wonder. Tegenstanders van Pinochets beleid hekelden echter onder meer de sterke stijging van de
economische ongelijkheid
die dit beleid teweegbracht. Ook de zeer repressieve acties tegen tegenstanders en zijn eigen vermeende financiele mistoestanden zorgen ervoor dat Pinochet een van de meest omstreden persoonlijkheden uit de Chileense geschiedenis is.
Pinochet studeerde af aan de militaire academie in
1937
. Pinochet vervolgde zijn militaire carriere en wist snel op te klimmen. In
1971
werd hij benoemd tot divisiegeneraal. Op
22 augustus
1973
werd hij na het aftreden van generaal
Carlos Prats
door president Allende tot opperbevelhebber van het Chileense leger benoemd.
Op dat moment voerde Allende een socialistisch bewind. Vanwege dit bewind en de zware economische en sociale problemen pleegde een groep officieren geleid door Pinochet op 11 september 1973 een staatsgreep waarbij Allende afgezet werd en om het leven kwam. Volgens de officiele lezing pleegde hij zelfmoord, hoewel anderen menen dat hij vechtend om het leven kwam tijdens de staatsgreep. Volgens zijn eigen memoires was Pinochet de leider van de staatsgreep, hoewel andere officieren later verklaard hebben dat Pinochet nauwelijks bij de voorbereidingen was betrokken en zich pas kort voor de staatsgreep bij de coupplegers aansloot. De staatsgreep werd gesteund door de Amerikaanse
Central Intelligence Agency
(CIA), die vreesde dat Allende's Chili een springplank zou gaan vormen voor het communisme in Latijns-Amerika.
Na de staatsgreep werd Pinochet benoemd tot hoofd van een voorlopige
regeringsjunta
. Een jaar later werd hij tot president benoemd.
In de eerste drie jaar van zijn regering van het politiek sterk verdeelde Chili liet hij zeker 130.000 tegenstanders arresteren, van wie een deel als politieke gevangenen tijdelijke straffen kreeg en enkele tienduizenden gevangenen werden gemarteld.
[1]
Rond de drieduizend (extreem)linkse tegenstanders werden gedood of
verdwenen
; tienduizenden verlieten het land.
Pinochet brak radicaal met het economische beleid van Allende en schakelde over op een economische
vrijemarktpolitiek
, die Pinochet grotendeels overliet aan de
Chicago Boys
, Amerikaanse economen van
de school van Chicago
(
Milton Friedman
e.a.). Na de machtsovername van Pinochet werden veel staatsbedrijven geprivatiseerd. Ook het Chileense pensioensysteem en de gezondheidszorg werden geprivatiseerd. In de eerste jaren van de militaire dictatuur werd 10% op de sociale overheidsuitgaven bezuinigd, terwijl het budget van het leger steeg.
[2]
In 1975 besnoeide Pinochet de overheidsuitgaven in een klap met 27% en bleef bezuinigen tot de overheidsuitgaven in 1980 de helft van het budget onder Allende bedroeg.
[3]
Door dit economisch beleid kromp de Chileense economie in 1975 met 15%.
[2]
De industriele productie daalde met 27% en de werkloosheid liep op van 3% naar 20%.
[2]
Prijzen van levensgoederen stegen explosief. Tussen september 1973 en oktober 1975 steeg de
consumentenprijsindex
over de 3000%. Een gezin moest 74% van het inkomen besteden aan brood, terwijl dit onder Allende slechts 10% was.
[4]
Vanaf 1978 begon een periode van sterke economische groei, wat soms het
Chileense wonder
wordt genoemd. Tevens werden de ontwrichte sociale voorzieningen enigszins hersteld. Hoewel de uitgaven van de overheid daalden, steeg de staatsschuld van 3,5 miljard dollar in 1973 naar 17 miljard dollar in 1982.
[5]
Dit kwam voornamelijk door de sterk gedaalde overheidsinkomsten ten gevolge van de hoge werkloosheid, lage lonen voor arbeiders, lage belastingen voor rijken en door het importeren van goederen.
In 1982 brak de tweede grote economische crisis in Chili onder Pinochet uit, waarbij zestien van de vijftig financiele instituten failliet gingen. In 1982 en 1983 werd een deel van de banken genationaliseerd om het financiele systeem te redden. Het werkloosheidspercentage steeg naar 30%, terwijl dit onder Allende in 1972 slechts 3% was.
[5]
Nadat Pinochet enkele economische adviseurs en bestuurders liet ontslaan en zijn hervormingsprogramma aanpaste zou de economie vanaf 1985 sterk groeien. Toen de economie in 1988 was gestabiliseerd, leefde 48% van de bevolking onder de
armoedegrens
.
[6]
Het besteedbare inkomen
van gezinnen in 1989 was slechts 28% van wat ze in 1970 konden uitgeven.
[7]
De rijkste 10% van de Chileense bevolking hadden hun inkomen met 83% zien toenemen.
[3]
Tussen 1973 en 1988 was het budget voor
volksgezondheid
met 60% verlaagd. Dit leidde tot een stijging van
tyfus
met 121 procent en ook het aantal infecties van
hepatitis
nam flink toe.
Pinochet was gedurende zijn regering een trouwe bondgenoot van de
Verenigde Staten
onder president
Ronald Reagan
en van de
Britse
premier
Margaret Thatcher
. Ook de verhouding met de meeste andere landen in
Zuid-Amerika
was goed, met uitzondering van de zeer gespannen relaties met
Argentinie
. In
1982
verslechterden de relaties met dat land nog verder toen Chili en
Colombia
de enige Latijns-Amerikaanse landen bleken die Argentinie niet steunden in de
Falklandoorlog
tegen het Verenigd Koninkrijk. Sterker nog: Chili bleek het Verenigd Koninkrijk in die oorlog actief te helpen.
Aan het eind van zijn regering gaf Pinochet onder toenemende internationale druk het democratiseringsproces in het land een kans en liet een referendum organiseren, waaruit bleek dat de Chilenen een terugkeer naar de democratie wensten. Voor zijn aftreden regelde hij dat hijzelf (als zelfbenoemd senator-voor-het-leven) en militaire officieren niet vervolgd mochten worden en levenslange
politieke onschendbaarheid
en
immuniteit
van rechtsvervolging zouden genieten.
Na de terugkeer van de democratie in 1990 werd er weer meer een sociaal beleid gevoerd door de regeringen met
christendemocraten
en
sociaaldemocraten
. In 1988 leefde 48% van de Chilenen onder de armoedegrens, terwijl dit aantal daalde tot 20% in 2000.
[6]
Dit werd bereikt door het
minimumloon
met 17% te verhogen, verdubbeling van de sociale uitgaven aan mensen met de lagere inkomens en verhoging van de belastingen voor de rijken die onder Pinochet extreem gedaald waren.
Tijdens een bezoek aan
Londen
voor een medische behandeling in 1998 werd Pinochet onder huisarrest geplaatst nadat een internationaal arrestatiebevel was uitgevaardigd door de
Spaanse
rechter
Garzon
vanwege de martelingen tijdens zijn bewind.
[8]
De Chileense regering zette de Britse regering onder zware druk om hem niet aan Spanje uit te leveren.
[9]
Na 16 maanden juridisch en politiek getouwtrek werd Pinochet te ziek bevonden om uit te leveren en mocht hij terugkeren naar Chili. De Britse minister van Binnenlandse Zaken,
Jack Straw,
achtte Pinochet "mentaal ongeschikt" voor een proces.
[10]
Zijn status in Chili was echter ernstig aangetast.
In de daaropvolgende jaren werd de bewegingsvrijheid van Pinochet steeds meer beperkt en werd de druk vanuit de media en de linkse politieke bewegingen steeds groter om hem ter verantwoording te roepen. Eind 2004 werd zijn huisarrest opgeschort en werd hij, mogelijk vanwege een beroerte, opgenomen in het militaire hospitaal in Santiago. Pinochet en zijn aanhangers claimden dat hij te ziek zou zijn voor vervolging maar anderen bestreden dit.
In 2005 bepaalden het
Lagerhuis
en de
Senaat
dat de grondwetsartikelen, die Pinochet en de zijnen bescherming gaven, afgeschaft moesten worden. Het rechtsproces werd voortgezet. Ondertussen kwamen steeds meer feiten boven water dat tijdens het regime van Pinochet de
mensenrechten
op grote schaal geschonden waren
[11]
[12]
en dat er vele financiele malversaties plaats hadden gevonden ten gunste van de heersende en rijke elite.
[13]
In september 2006 werd de weg voor berechting van Pinochet definitief vrijgemaakt doordat zijn immuniteit werd opgeheven. Volgens zijn familie was hij echter wederom te ziek om berecht te worden. Begin december
2006
werd hij na een zware
hartaanval
in het
ziekenhuis
opgenomen.
Op de middag van
10 december
2006
, de verjaardag van zijn vrouw, overleed Augusto Pinochet op 91-jarige leeftijd in het militair ziekenhuis in de Chileense hoofdstad
Santiago
. Hij kreeg een rooms-katholieke kerkelijke uitvaart.
Pinochet heeft nooit officieel spijt betuigd over de
moorden
,
martelingen
, verdwijningen en financiele malversaties. Wel gaf Pinochet in een op 11 december 1998 verschenen politiek testament aan 'diepe smart' te voelen voor slachtoffers van zijn regime, maar schreef hierin tevens dat hij alles heeft gedaan om Chili van het communistische gevaar en een mogelijke burgeroorlog te redden.
[14]
Zijn dochter Lucia bracht een maand voor zijn dood het bericht naar buiten dat hij in privegesprek met haar had aangegeven spijt te hebben van de excessen die met name het eerste deel van zijn regering besloegen.
Vergiffenis
vragen ging hem evenwel ook toen nog te ver.
[15]
Zijn nog altijd aanzienlijke schare aanhangers menen dat Pinochet Chili heeft behoed voor een communistische dictatuur en dat hij het land economisch vooruit heeft geholpen.
[16]
Zijn opvolgers en tegenstanders houden hem en zijn regime echter bovenal verantwoordelijk voor de vele moorden en grootschalige
mensenrechtenschendingen
en wijzen erop dat hij de Chileense democratie, traditioneel de stabielste van het continent, om zeep heeft geholpen.
Over het Pinochet-regime zijn verschillende films gemaakt. De film
No
uit 2012 gaat over de campagnes rond het door Pinochet georganiseerde referendum. Ook in de film
Pacto de Fuga
(2020) komt de campagne aan de orde. Deze film gaat over de ontsnapping van de gevangen "terroristische" leden van de verzetsgroep 'Manuel Rodriguez Patriotic' in de Santiago Public Gevangenis.
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑
Encyclopaedia Britannica, Augusto Pinochet President of Chile
.
Gearchiveerd
op 7 januari 2022.
- ↑
a
b
c
Naomi Klein: De shockdoctrine; De opkomst van rampenkapitalisme (2007)
- ↑
a
b
Constable en Valenzuela: A Nation of Enemies (1993) blz. 172-173.
- ↑
Gunder Frank: Economic Genocide in Chile. (1976)
- ↑
a
b
Greg Grandin: Empire’s Workshop: Latin America and the Roots of US Imperialism (2006) blz. 171
- ↑
a
b
Alejandro Foxley: Successes and Failures in Poverty Eradication: Chile (2004)
- ↑
Petras and Vieux: The Chilean "Economic Miracle": An Empirical Critique. (1998) blz. 57?72
- ↑
Achttien maanden Pinochet
,
NRC Handelsblad
, 2 maart 2000.
Gearchiveerd
op 10 juni 2005.
- ↑
Pinochet is niet onschendbaar
,
NRC Handelsblad
, 26 november 1998.
Gearchiveerd
op 10 juni 2005.
- ↑
Pinochet mag terug naar Chili
, door
Hans Steketee
,
NRC Handelsblad
, 2 maart 2000.
Gearchiveerd
op 2 december 2005.
- ↑
NTR
,
Chili en de dood van Allende
.
Andere Tijden
.
Gearchiveerd
op
24 januari 2021
. Geraadpleegd op
18 april 2020
.
- ↑
Beleid Pinochet: 'dictatuur of militair regime'
.
nos.nl
. Geraadpleegd op
18 april 2020
.
- ↑
Van onze correspondent Cees Zoon
,
Pinochet was een wapenhandelaar
.
de Volkskrant
(
17 september 2005
). Geraadpleegd op
18 april 2020
.
- ↑
Pinochet voelt diepe smart
Trouw
, 12 december 1998
- ↑
Pinochet heeft spijt maar vraagt geen vergiffenis
Trouw
/
Het Laatste Nieuws
, 16 november 2006.
Gearchiveerd
op 5 juli 2018.
- ↑
'Generaal Pinochet, dank dat u bestaat!'
, door
Marjon van Royen
, NRC Handelsblad, 3 maart 2000.
Gearchiveerd
op 14 juli 2007.
|