Annexatie
is de incorporatie van een gebied in het territorium van een ander land of andere politieke
entiteit
.
Het woord heeft een nare bijklank omdat het onder andere gebruikt wordt voor de vijandelijke overname door een grotere of machtigere staat van een deel of heel de buurstaat.
Annexatie kan echter ook een logisch gevolg zijn van wederzijds gemaakte afspraken, zoals bij de aansluiting van een gemeente bij een grotere gemeente. Het hoeft dus geen negatief mechanisme te zijn. Toch zien de inwoners van de opgeheven gemeente dit vaak als bedreiging.
Vanwege de negatieve klank van het woord 'annexatie' wordt in dit soort gevallen meestal de term 'aansluiting' of 'grenscorrectie' gebruikt.
De
Mapuche
, een oorspronkelijk Amerikaans volk, had tijdens de Spaanse kolonisatie zijn vrijheid weten te bewaren. Vanaf 1860 echter bezette
Chili
in etappes het gebied, waarbij veel Mapuche het leven lieten. In 1890 was het proces voltooid.
1871: Annexatie van Elzas-Lotharingen door het Duitse Keizerrijk
[
bewerken
|
brontekst bewerken
]
Frankrijk
moest na de
Frans-Duitse Oorlog
in mei 1871 bij de
Vrede van Frankfurt
de Elzas, behalve het gebied rond
Belfort
en het deel van Lotharingen (het huidige departement
Meurthe-et-Moselle
en een aan de Elzas grenzende stukje van departement
Vosges
) aan het nieuwe
Duitse Keizerrijk
afstaan. Het zo gevormde bestuurlijke geheel werd geen bondsstaat met een eigen constitutie en soeverein, maar stond onder direct gezag van het Rijk en werd als bezet gebied bestuurd. De constitutie van het Duitse Rijk werd in
1874
ook in Elzas-Lotharingen ingevoerd. In 1877 kreeg het enige wetgevende bevoegdheid en werd een gewestelijk raadgevend orgaan ingesteld. Het gebied werd sinds 1879 als
Reichsland
bestuurd en in 1911 werd het gebied aan de andere Duitse staten gelijkgesteld met een eigen parlement, vlag en drie vertegenwoordigers in de
Bondsraad
. Na de
Eerste Wereldoorlog
werd bij de
Vrede van Versailles
de annexatie teruggedraaid maar tijdens de
Tweede Wereldoorlog
maakte het gebied deel uit van
nazi-Duitsland
waardoor het gebied tussen 1871 en 1945 in totaal vier keer geannexeerd is.
Het
koninkrijk Hawai
was in de
jaren 1890
het eerste slachtoffer van het opkomend Amerikaanse
imperialisme
. De Sugar Trust, een verbond van Amerikaanse suikerplanters, zette begin 1893 koningin
Liliuokalani
af en benoemde rechter
Sanford Dole
tot leider van een voorlopige regering. De vertrekkende Republikeinse president
Benjamin Harrison
probeerde nog snel een annexatiewet door het
Congres
te jagen, maar strandde in de
Senaat
. Op 4 maart werd de Democraat
Grover Cleveland
beedigd en binnen een week trok hij het wetsvoorstel in. Hawai bleef een
republiek
totdat in 1898 de Republikeinen weer aan de macht kwamen. President
William McKinley
diende de wet opnieuw in. Hawai werd een Amerikaans
territorium
en uiteindelijk (in 1959) de 50e
staat van de VS
.
Op 1 september 1900 annexeerde het Verenigd Koninkrijk Transvaal ofwel de
Zuid-Afrikaansche Republiek
. Dit was het resultaat van de
Tweede Boerenoorlog
, waarin de Britten de Zuid-Afrikaanse Boeren hadden verslagen.
De
Cookeilanden
werden in 1888 op eigen verzoek een Brits
protectoraat
. Dit moet gezien worden als een reactie op het Franse
expansionisme
in die jaren. In 1901 werden de eilanden onder het protectoraat van Nieuw-Zeeland gesteld, dat toen een
dominion
werd.
Op 22 augustus 1910 werd het
Japan-Korea Annexatieverdrag
getekend. Dit betekende het einde van de
Joseondynastie
die Korea sinds 1392 geregeerd had. Sinds de
Eerste Chinees-Japanse Oorlog
van 1895-96 stond Korea al onder Japanse hegemonie en nadat de keizer
Gojong
van Korea drie diplomaten naar de
Vredesconferentie van Den Haag
van 1907 had gestuurd, werd het land tot protectoraat gedegradeerd en in 1910 geannexeerd. Na de
Tweede Wereldoorlog
stond het noorden van het land onder controle van de
Sovjet-Unie
en het zuiden onder dat van de
Verenigde Staten
. In 1948 ontstonden het communistische
Noord-Korea
en het kapitalistische
Zuid-Korea
.
Na de
Eerste Wereldoorlog
werd in 1919 bij de grens tussen beide landen Duits gebied aan
Belgie
toegevoegd: het Duitstalig gedeelte van de
Oostkantons
. Deze grensverschuiving maakte deel uit van de algemene herindeling van Europa bij de Vrede van Versailles. Het gebied van
Neutraal Moresnet
ging op in Belgie. Het Duits gebied werd opgenomen in Franstalig Belgie; Frans werd de officiele taal en werd in de scholen onderwezen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de annexatie teruggedraaid en maakte het gebied weer deel uit van Duitsland. Bij de staatshervormingen na de oorlog werd het Duits als officiele landstaal erkend en werd de
Duitstalige Gemeenschap
gecreeerd. Deze gemeenschap maakt deel uit van het
Waals Gewest
en de
provincie Luik
. Alle gemeenten in het gebied zijn
faciliteitengemeenten
met faciliteiten voor Franstaligen.
1938: Annexatie van het Sudetenland door nazi-Duitsland
[
bewerken
|
brontekst bewerken
]
De na de Eerste Wereldoorlog ontstane
Eerste Tsjecho-Slowaakse Republiek
had een grote Duitse minderheid van ca. 3 miljoen zogenaamde
Sudeten-Duitsers
. Het groeiend nationalisme onder de Sudetenduitsers uitte zich in de beweging van
Konrad Henlein
, die aangemoedigd door
Adolf Hitler
steeds radicalere eisen van Duits zelfbestuur stelde. Hierdoor gesteund, eiste Hitler in 1938 de annexatie van het Sudetenland. Het
Verenigd Koninkrijk
,
Frankrijk
en
Italie
stemden hier op de
Conferentie van Munchen
mee in. Tsjecho-Slowakije verloor het Sudetenland aan Duitsland,
Teschen
aan
Polen
en een strook land aan
Hongarije
.
1946: Annexatie van Duitse gebieden door Nederland
[
bewerken
|
brontekst bewerken
]
Ter compensatie van de geleden oorlogsschade wilde
Nederland grote delen van Duitsland annexeren
, onder gelijktijdige verdrijving van de daar levende Duitse bevolking.
De oorspronkelijke eis van de Nederlandse regering - annexatie van 4986 km² Duits gebied - werd in 1946 door
de geallieerden
verworpen. Daarop kwam de
Nederlandse regering
(kabinet-Beel I) in 1947 met een bescheidener voorstel, waarin nog "slechts" aanspraak op een gebied van 1840 km² werd gemaakt. Uiteindelijk kwam het op 23 april 1949 tot de annexatie van 69 km² Duits gebied, waardoor de gemeenten
Selfkant
(hoofdplaats
Tuddern
) en
Elten
Nederlands werden. Daarnaast vonden er talrijke grenswijzigingen, met name in de buurt van
Arnhem
en
Dinxperlo
(
Suderwick
) plaats. Na lange onderhandelingen en de betaling van 280 miljoen
Duitse mark
, werd het overgrote deel van de geannexeerde gebieden in augustus 1963 weer onderdeel van de
Duitse Bondsrepubliek
.
1975: Annexatie van Oost-Timor door Indonesie
[
bewerken
|
brontekst bewerken
]
Oost-Timor
werd na de invasie van 1975 door
Indonesie
geannexeerd. Het kreeg de naam Timor Timur en werd door Indonesie als de 27e provincie van het land beschouwd. De Indonesische aanspraken op Oost-Timor werden nooit door de
Verenigde Naties
erkend. De bevolking van Oost-Timor verzette zich tegen de Indonesische strijdkrachten en voerde een langdurige guerrillastrijd. Onder binnenlandse en buitenlandse druk werd in 1999 een referendum gehouden, waarin Oost-Timor de keuze kreeg tussen of meer zelfbestuur binnen Indonesische grenzen of totale onafhankelijkheid. Ondanks intimidaties door het Indonesische leger en de pro-Indonesische milities stemde 78,5% van de bevolking voor onafhankelijkheid. Dit leidde uiteindelijk tot de volledige onafhankelijkheid van de
Democratische Republiek Oost-Timor
in 2002.
Ook als een gemeente wordt toegevoegd aan een nabijgelegen grotere gemeente of stad wordt van annexatie gesproken. Veel grote steden hebben kunnen groeien dankzij annexatie van de omliggende
plattelandsgemeenten
. Een goed voorbeeld is het Nederlandse
Hoogland
, dat in de jaren 70 van de 20e eeuw geannexeerd werd door
Amersfoort
. Hoogland, dat eerst een plattelandsgemeente was met twee dorpen en een uitgestrekt buitengebied, is nu een onderdeel van een
groeistad
met twee
Vinex
-wijken. Een ander voorbeeld is de Brabantse gemeente
Helmond
, die in de jaren 60 van de 20e eeuw
Brouwhuis
,
Mierlo-Hout
en
Stiphout
annexeerde. Plannen in de jaren 90 om ook
Aarle-Rixtel
te annexeren mislukten; Aarle-Rixtel ging op 1 januari 1997 op in de gemeente
Laarbeek
.
De bewoners van landelijke gemeenten zijn vaak niet blij met annexatie. In hun ogen krijgt men nu in plaats van een gemeentehuis dichtbij en een gemeentebestuur dat oog voor het dorp heeft, te maken met een op grotere afstand staand bestuur in een nabijgelegen stad, dat bovendien in de eerste plaats naar de stadsbelangen kijkt. Bewoners van een conservatieve rechts stemmende plattelandsgemeente zullen niet blij zijn door een grote links stemmende stad te worden geannexeerd, uit vrees voor hogere gemeentelijke belastingen en minder oog voor het landelijke karakter van de niet-stedelijke kernen.
Soms laten gemeenten zich vrijwillig annexeren. Dit was in 1921 bijvoorbeeld het geval met de gemeente
Ransdorp
die zich vrijwillig liet annexeren door de gemeente
Amsterdam
, omdat Ransdorp zelf niet de middelen had om de schade die de
stormvloed van 1916
had veroorzaakt, te herstellen. Voorwaarde was wel dat Amsterdam zou zorgen voor een goede infrastructuur. Dit verklaart dat het beschermde gebied
Landelijk Noord
tot de dag van vandaag bij de gemeente Amsterdam hoort, terwijl het geen mogelijkheden voor uitbreiding biedt.
Ook industrie is verantwoordelijk voor de annexatie van kleinere gemeentes. In Belgie hebben verschillende polderdorpen (bijvoorbeeld
Wilmarsdonk
) plaats moeten maken voor de uitbreiding van de Antwerpse Haven. Het ingelijfde gebied kwam daardoor automatisch onder het Antwerpse stadsbestuur te staan. Toen de haven ook op de Linkeroever begon uit te breiden hebben de gemeenten daar zich verzet tegen de annexatie. Zo zal het Deurganckdok in
Doel
wel behoren tot de Antwerpse Haven, maar niet tot de stad Antwerpen.