Theodore (Teddy) Roosevelt
(
New York
,
27 oktober
1858
?
Oyster Bay
(
New York
),
6 januari
1919
) was een
Amerikaans
politicus van de
Republikeinse Partij
. Hij was van 1901 tot 1909 de
26e
president van de Verenigde Staten
.
Roosevelt, een historicus en auteur van beroep, was van 1897 tot 1898
onderminister van de Marine
in het kabinet van president
William McKinley
en van 1899 tot 1900 de
33e gouverneur van New York
. Voor de
presidentsverkiezingen van 1900
was hij de
running mate
van president
William McKinley
en werd gekozen als de
25e
vicepresident van de Verenigde Staten
. Op 14 september 1901 overleed McKinley na een moordaanslag en Roosevelt volgde hem op. Tijdens de
presidentsverkiezingen van 1904
werd hij de eerste voormalig vicepresident die gekozen werd voor een eigen termijn na de dood van zijn voorganger. In 1906 ontving Roosevelt als eerste Amerikaan de
Nobelprijs voor de Vrede
.
Na zijn presidentschap ging Roosevelt op
safari's
door
Afrika
en
Zuid-Amerika
. Roosevelt deed tevergeefs een poging tijdens de
presidentsverkiezingen van 1912
voor een nieuwe termijn als kandidaat voor de
Progressieve Partij
. Roosevelt overleed, 60 jaar oud, op 6 januari 1919 aan de gevolgen van een
embolie
.
Theodore Roosevelt leed in zijn jeugd aan
astma
en andere kwalen. Door zijn temperament voelde hij niets voor een leven van nietsdoen. In 1880 voltooide hij zijn studie aan de
Harvard-universiteit
. Kort daarna werd hij als Republikein in het Huis van Afgevaardigden van de staat
New York
gekozen. Een verergering van zijn astma en het overlijden van zijn eerste vrouw deden Roosevelt besluiten naar het westen te gaan. Daar werkte hij twee jaar als veeboer. Nadat Roosevelt naar het oosten was teruggekeerd, bekleedde hij verschillende functies. Hij was onder andere van 1895 tot 1897
commissaris van politie
van
New York
. Daarna kwam hij in de federale regering als onderminister van de Marine. In dat ambt voerde hij de imperialistische agenda uit van admiraal
Mahan
, die wilde dat de VS de zeeen rond het continent zouden beheersen.
In 1898 brak de
Spaans-Amerikaanse Oorlog
uit. Roosevelt benoemde Mahan in de driehoofdige Marine War Commission en kwam zelf achter zijn bureau vandaan om zich in de strijd te werpen. Hij werd commandant van een eenheid vrijwillige cavalerie en vocht op
Cuba
. In de nationalistische New Yorkse kranten werd zijn eenheid "Roosevelts Rough Riders" genoemd, een verwijzing naar de rondreizende rodeo-act van
Buffalo Bill
.
Toen mengde Roosevelt zich weer in de politieke strijd. Hij werd verkozen tot gouverneur van de staat New York en begon een actie tegen de corruptie in de politiek. De Republikeinse leiders zorgden dat Roosevelt onder
William McKinley
als kandidaat voor het vicepresidentschap aan de presidentsverkiezingen meedeed. Ze hoopten dat Roosevelt als vicepresident in het vergeetboek zou raken, zodat ze geen last meer van hem zouden hebben. Het pakte anders uit: in 1901 werd McKinley zes maanden na zijn eedaflegging voor zijn tweede ambtstermijn als president
doodgeschoten door een anarchist
. Met een leeftijd van 42 jaar werd Roosevelt de jongste president ooit.
Tijdens de twee regeringen Roosevelt werden onder andere de volgende zaken tot stand gebracht:
- Binnenland:
- Versterking van de overheidscontrole op grote bedrijven, door juridische aanvallen op zakelijke monopolies. Hij stichtte een ministerie voor Handel en Arbeid dat de bevoegdheid kreeg onderzoeken in te stellen naar overtredingen van de bestaande antitrustwetten.
- Pure Food and Drug Act
(wet op de zuiverheid van voedings- en geneesmiddelen). Het was de eerste regeringsmaatregel ter bescherming van de consument.
- Nationale parken.
In 1901 werd de Afro-Amerikaanse voorman
Booker T. Washington
in het
Witte Huis
uitgenodigd voor een diner
door Roosevelt. Dit diner lokte verontwaardiging uit in de zuidelijke staten.
- Buitenland:
- Zijn motto voor buitenlandse zaken was
speak softly but carry a big stick
("spreek zacht, maar draag een dikke stok bij je"). Hij legde, ondanks de weigering van
Colombia
, de basis voor de bouw van het
Panamakanaal
.
Panama
was in die tijd een Colombiaanse provincie. Roosevelt steunde een Panamese opstand en kon in
1904
de Kanaalzone van het nieuwe Panamese bewind aankopen voor het bedrag van 10 miljoen dollar.
- Voor zijn bemiddeling tussen
Rusland
en
Japan
en het tot stand komen van het
Verdrag van Portsmouth
dat de
Russisch-Japanse Oorlog
beeindigde, ontving hij in
1906
de
Nobelprijs
voor de Vrede.
[1]
Roosevelt was de eerste politicus die deze prijs kreeg. De prijs was controversieel, linkse partijen in Noorwegen wezen op zijn militaire rol tijdens de
Spaans-Amerikaanse Oorlog
die van de Filipijnen een Amerikaanse kolonie maakte.
[1]
- Tussen december 1907 en februari 1909 maakte een vloot van 16 Amerikaanse
slagschepen
, de
Great White Fleet
, een wereldreis in opdracht van Roosevelt. Hij wilde de wereld de macht van zijn marine tonen, mede met het doel overzeese gebieden te beschermen en verdragen af te dwingen.
- Het jaar daarop stuurde Roosevelt een Amerikaanse vertegenwoordiger naar de conferentie over de
crisis
die tussen
Frankrijk
en
Duitsland
over
Marokko
was uitgebroken. Amerika leverde een belangrijke bijdrage aan de opstelling van de overeenkomst, die het resultaat was van de conferentie.
- Hij had tijdens zijn presidentschap oog voor de problemen van joden in Noord-Afrika. En toen 49 joden omkwamen bij een pogrom in Kishinev in
Rusland
schreef hij in 1903 een brief aan de Tsaar, waarin hij deze een ernstig verwijt daarover maakte.
[2]
Roosevelt werd als
president
opgevolgd door
William Howard Taft
. Toen hij het
Witte Huis
verliet was hij, 50 jaar oud, de jongste ex-president ooit. Korte tijd later ging hij op
safari
door
Afrika
, een grote wens van Roosevelt.
In
1912
wilde Roosevelt opnieuw een gooi naar het presidentschap doen, maar de
Republikeinse Partij
nomineerde zittend president
William Howard Taft
die in
1908
door Roosevelt zelf was voorgedragen als president. Hierna richtte hij zijn eigen partij op: de
Progressieve Partij
ook wel de
Bull Moose Party
genoemd. Hij werd genomineerd met
Hiram Johnson
als
vicepresidentskandidaat
.
Roosevelt verloor de verkiezing van de
Democraat
Woodrow Wilson
, maar werd wel tweede in de race, voor zittend
president
William Howard Taft
. Het was de eerste keer dat een zittend
president
als derde in de
verkiezingsstrijd
eindigde.
In
1913
ging hij opnieuw op safari, ditmaal door
Zuid-Amerika
. Tijdens de reis werd Roosevelt ernstig ziek en bezweek bijna aan
malaria
. Roosevelt herstelde, maar was wel ernstig verzwakt; hij stelde zelf dat de reis de helft van zijn leven had gekost.
In 1918 (een jaar na de Britse
Balfourverklaring
) schreef hij dat het volgens hem volkomen juist leek om een zionistische staat rond Jeruzalem te stichten. In een andere brief stelde hij dat er geen vrede kan komen als de Armeniers en de Arabieren geen onafhankelijkheid krijgen en de Joden geen controle krijgen over
Palestina
[2]
.
Hij overleed, 60 jaar oud, op 6 januari 1919 aan een
embolie
.
- African and European Addresses
, 1910. Een bundeling toespraken van Roosevelt.
- History as literature
, 1913. Een bundeling essays en toespraken van Roosevelt.
- Eleanor Roosevelt
, de vrouw van de latere Amerikaanse president
Franklin D. Roosevelt
, was een nicht van Theodore Roosevelt. Franklin Roosevelt zelf was ook een verre neef van hem.
- Het geboortehuis van Theodore Roosevelt op het adres 28 East 20th Street, tussen
Broadway
en
Park Avenue South
, is gereconstrueerd en tegen betaling te bezichtigen. Hier hangt onder andere zijn 'Rough Rider'-hoed, door Roosevelt gedragen in de Amerikaans-Spaanse oorlog.
- In 1912 tijdens campagne voor presidentsverkiezingen werd hij, bij het verlaten van zijn hotel op weg naar het Milwaukee Auditorium waar hij een rede zou houden, geraakt door een kogel afgevuurd door
John Flammang Schrank
. De kogel was dwars door zijn dubbelgevouwen vijftig pagina’s dikke redevoering en zijn stalen brillenkoker heen gegaan en was blijven steken in zijn borst. Omdat hij geen bloed ophoestte, concludeerde Roosevelt terecht dat zijn longen niet geraakt waren en liet zich pas onderzoeken in het ziekenhuis, na het houden van zijn anderhalf uur durende toespraak. Onderzoek wees uit dat de kogel 76 mm diep zat, maar niets vitaals had geraakt. De kogel werd niet verwijderd, omdat opereren gevaarlijker leek. De lange rede had mede zijn leven gered.
[3]
- Generaal
Theodore Roosevelt jr.
, commandant op
Utah Beach
in Normandie, D-Day 6 juni 1944, was zijn zoon.
- De
teddybeer
is naar Roosevelt genoemd, omdat zijn bijnaam 'Teddy' was en omdat hij op een jachtpartij ooit weigerde een berenjong te doden. Hij had overigens zelf een hekel aan zijn bijnaam en zijn familieleden noemden hem dan ook nooit zo.
- In de films van de
Night at the Museum-serie
wordt de rol van (het wassen beeld van) Theodore Roosevelt vertolkt door
Robin Williams
.
- Samen met
George Washington
,
Thomas Jefferson
, en
Abraham Lincoln
is hij vereeuwigd op
Mount Rushmore
.
- Het ontwerp van schurk
Dr. Eggman
uit de Sonic-franchise is gebaseerd op Roosevelt.
Bronnen, noten en/of referenties
|
1901:
Dunant
,
Passy
·
1902:
Ducommun
,
Gobat
·
1903:
Cremer
·
1904:
Institut de Droit International
·
1905:
Von Suttner
·
1906:
Roosevelt
·
1907:
Moneta
,
Renault
·
1908:
Arnoldson
,
Bajer
·
1909:
Beernaert
,
Balluet d'Estournelles de Constant
·
1910:
IPB
·
1911:
Asser
,
Fried
·
1912:
Root
·
1913:
La Fontaine
·
1917:
ICRC
·
1919:
Wilson
·
1920:
Bourgeois
·
1921:
Branting
,
Lange
·
1922:
Nansen
·
1925:
Chamberlain
,
Dawes
·
1926:
Briand
,
Stresemann
·
1927:
Buisson
,
Quidde
·
1929:
Kellogg
·
1930:
Soderblom
·
1931:
Addams
,
Butler
·
1933:
Angell
·
1934:
Henderson
·
1935:
Von Ossietzky
·
1936:
Lamas
·
1937:
Cecil
·
1938:
Office international Nansen pour les refugies
·
1944:
ICRC
·
1945:
Hull
·
1946:
Balch
,
Mott
·
1947:
Friends Service Council
,
American Friends Service Committee
·
1949:
Orr
·
1950:
Bunche
·
1951:
Jouhaux
·
1952:
Schweitzer
·
1953:
Marshall
·
1954:
Hoog Commissariaat voor de Vluchtelingen (UNHCR)
·
1957:
Pearson
·
1958:
Pire
·
1959:
Noel-Baker
·
1960:
Luthuli
·
1961:
Hammarskjold
·
1962:
Pauling
·
1963:
ICRC
,
IFRC
·
1964:
King
·
1965:
UNICEF
·
1968:
Cassin
·
1969:
Internationale Arbeidsorganisatie
·
1970:
Borlaug
·
1971:
Brandt
·
1973:
Kissinger
,
Le đ?c Th?
·
1974:
MacBride
,
Sat?
·
1975:
Sacharov
·
1976:
Williams
,
Corrigan
·
1977:
Amnesty International
·
1978:
Sadat
,
Begin
·
1979:
Moeder Teresa
·
1980:
Esquivel
·
1981:
Hoog Commissariaat voor de Vluchtelingen (UNHCR)
·
1982:
Myrdal
,
Robles
·
1983:
Wał?sa
·
1984:
Tutu
·
1985:
IPPNW
·
1986:
Wiesel
·
1987:
Arias
·
1988:
VN-vredesmacht
·
1989:
Gyatso
·
1990:
Gorbatsjov
·
1991:
Suu Kyi
·
1992:
Menchu
·
1993:
Mandela
,
De Klerk
·
1994:
Arafat
,
Peres
,
Rabin
·
1995:
Rotblat
,
Pugwash Conferences on Science and World Affairs
·
1996:
Ximenes Belo
,
Ramos-Horta
·
1997:
ICBL
,
Williams
·
1998:
Hume
,
Trimble
·
1999:
AzG
·
2000:
Dae-jung
·
2001:
VN
,
Annan
·
2002:
Carter
·
2003:
Ebadi
·
2004:
Maathai
·
2005:
IAEA
,
El-Baradei
·
2006:
Grameen Bank
,
Yunus
·
2007:
Gore
,
IPCC
·
2008:
Ahtisaari
·
2009:
Obama
·
2010:
Liu
·
2011:
Johnson Sirleaf
,
Gbowee
,
Karman
·
2012:
Europese Unie
·
2013:
OPCW
·
2014:
Satyarthi
,
Yousafzai
·
2015:
Kwartet voor Nationale Dialoog in Tunesie
·
2016:
Santos
·
2017:
ICAN
·
2018:
Mukwege
,
Murad Basee
·
2019:
Ahmed
·
2020:
Wereldvoedselprogramma
·
2021:
Ressa
,
Moeratov
·
2022:
Bjaljazki
,
Memorial
,
Centrum voor Burgerlijke Vrijheden
·
2023:
Mohammadi