Den
Stat Rhode Island
(
en: State of Rhode Island
), ouk bekend as
Rhode Island
, is nen
stat
van de
Vereynigde Staten van Amerika
. Et ligt in de historiske
Ny England
-streake. Et is den kleinsten stat van de VS as et geyt oaver de uppervlakte. Et grenset an
Konnektikut
in t westen en
Massachussetts
in et noorden en ousten en hevt ne watergrense med
Ny Yorks
Long Island
in et suudwesten, umdat
Block Island
der ouk noch by hoyrt.
Rhode Island was den eyrsten van de
13 eyrste kolonys
wat syne unafhangelikheid uutroypen (up den 17 mei van
1776
), twey mand eyrder as andere staten. Darnast was et den latsten stat wat den
Amerikaansken Grundwet
annoam.
De officiale byname van den stat is de
Oceaanstat
, wat slot up de voale baaien en inhammen in de kustlyne. Allens by mekander is dat ungevaar 14% van et heyle statsuppervlak.
Anders as wat de name moagelik lot denken is Rhode Island voar et grotste deyl land en gin eiland. De name
Rhode Island en Providenceplantages
kumt van de twey oorsprungelike kolonys, dee uuteandelik by mekander eynen stat worden.
Rhode Island
verwist nar et sudelike deyl rund
Newport
en de eilanden van
Narragansett Bay
, warvan as
Aquidneck Island
et grotste is.
Providenceplantages
verwist nar et land rund de hoyvdstad
Providence
.
Rhode Island and Providence Plantations
is de langste statsname in de VS. Up den 25. juni 2010 hold de Algemeyne Vergadering van Rhode Island ne volksstemming, of et latste deyl (Providenceplantages) blyven must of nit. Dat kunde ja med slaverye verbunden worden. By ne nye stemrunde up den 2. november 2010, meynden 78% van de inwoaners at
Providence Plantations
der in blyven must.
Kaarte van Rhode Island.
Grundsoartenkaarte van Rhode Island.
Rhode Island is ungevaar 3140 kilometer in et veerkant. Et grenset in et noorden en ousten an
Massachusetts
, in et westen an
Connecticut
en in et suden ann den
Atlantisken Oceaan
. Der is 'n klein stuksken seygrense tusken Rhode Island en
Ny York
, tusken
Block Island
en
Long Island
.
Den stat hevt ne doarsneyde hoygde van 60 meter. De kuststreake hevt stranden en is groutendeyls laegland, med ginne echte bargen. Et hoygste natuurlike punt is
Jerimoth Hill
, wat 247 meter boaven de sey uutsteakt.
Med wal 30 verskillende eilanden is Narragansett Bay geologisk eseen et bysunderste an den stat. Et eanigste eiland wat buten de baai ligt is Block Island
De steynsoarte
Kumberlandyt
kumt nargens anders up de wearld voar. Et is voarnamelik te vinden rund et stadken
Kumberland
.
Rhode Island is underverdeyld in 5 grafskoppen (
counties
):
Bristol
,
Kent
,
Newport
,
Providence
en
Washington
.
Rhode Island hevt een vuchtig landklimaat. Dat dudet up warme, reagenachtige soamers en kule winters. Et heytste ooit emeaten was 40 °C in Providence, de laegste temperatuur was ?32 °C in
Greene
. In doarsneyde wordt et der mandeliks tusken de 28 °C tot ?7 °C.
Roger Williams en de Narragansett-indianen.
Stool van Koaning Philip
, de steade war as den latsten leider van de Narragansetten ummebrachted wor, in dee tyd noch grundgebeed van
Massachussetts
.
Roger Williams
kom up den latsten tip van
Narragansett Bay
te woanen na at hee in
1636
verbannen was uut de Massachusetts-kolony, umdat hee anders oaver geloyv dachten as de rest van de inwoaners. Et stukke land kreag hee van et
Naragansettvolk
um 'n ny leaven up te bouwen. Hee noomden et stukke land
Providence
en verklarden et tot steade war lude mochten geloyven wat se wolden.
Twey jar later, in
1638
, troaken andere lude nar et eiland
Aquidneck
, na at Williams oar tostemmige dan had. Dar deaden se ne nye woansteade bouwen,
Portsmouth
. Ouk dar untstund handig an verskel, warna verskillende lude sik afsunderden en ne nye stad
Newport
stichteden. De dree steades, Providence, Portsmouth en Newport, verklarden sikselv unafhangelik en noomden sik
Colony of Rhode Island and Providence Plantations
.
In Rhode Island was vreyde tusken de 'nykommers' en de inheymsken. Andere staten hadden dar andere gedachten oaver. Vake deaden se niks uut up de neutraliteit van Rhode Island. Et Narragansettvolk wor afslachted, wat nit hulp um de vreyde te bewaren. De Narragansetten sochteden wraak en stoaken Providence in den brand, al loaten se de inwoaners voaraf noch wal kans um vord te kommen.
De kolony wor deyl van de
Hearskappye van Ny-Engeland
in
1686
, do as koaning
James II van Engeland
probeerden um de losse kolonys under sik te krygen. Na den
Gloriosen Upstand
van
1688
wor Rhode Island weader unafhangelik. De voarnaamste brunne van inkomsten was noch altyd burenbedryv en viskerye. Timmerholt en botenbouw worden ouk voordan belangryker. In disse tyd worden der ouk slaven invoord, al warren dar gin wetten voar. Slavenhandel wor 'n belangryk deyl van de plaatselike ekonomy, umdat slaven noydig warren voar de
rumstoakeryen
.
Rhode Island was den eyrsten stat wat sikselv unafhangelik verklarden van et Vereynigd Koaningryk. Dat was up den
4. mei
1776
. Et was tegelyke ouk den latsten stat van de oorsprungelike darteen wat de nye amerikaanske grundwet underteykenden. Dat was up den 29. mei
1790
, meyr as 14 jar na de unafhangelikheid.
Providence um et midden van de 19. eywe.
Doardat de Rhode Islanders al langere tyd gevolens van unafhangelikheid hadden, was et 'n belangryk bulwark in de unafhangelikheidsstryd teagen de britten. In
1772
wor hyr de eyrste persoon edouded voar de
Amerikaanske Revoluty
. Een paar lude uut Providence vollen in de haven nen boot an, umdat se et nit eyns warren med de britske handelsprysen.
In de Revoluty noamen de britten Newport in. 'n Samenesteld leager van amerikanen en
fransken
vochten um se van Aquidneck te verdryven. De franske vloot sorgden voar ne flinke oavermacht, wardoar de britten vertrekken musten um oare skeype te redden. Rhode Island wor den uutvalsbasis voar wydere gevechten teagen de britten.
In
1787
begun de
Industriele Revoluty
, in Rhode Island. Eyne
Thomas Somers
voorden linnengoodmaskines in vanuut Engeland. Den tweyden linnengoodfabrik van Amerika wor in Rhode Island bouwd. Dat leyverden wark up voar arme lude dee vanaf et platteland nar de stad hen troaken. Umdat se gin land hadden, hadden se ouk gin stemrecht. In 1829 had 60% van de vrye (blanke) lude in den stat gin stemrecht. Dar probeerden se wat an te doon.
Thomas Dorr
skreav een voarstel uut um lude stemrecht te geaven en dat kom der by ne volksstemming ouk doar. Toch was den voarsitter wat de stemming leiden et der nit med eyns en weigerden et doar te voren. Hellige lude kommen in upstand, wat nu te book steyt as de
Dorr-upstand
. De uutkomst was ne anepasde variant van Dorr syn voarstel: y moagen stemmen as y land hadden of as y voar $ 1,- een stembreevken haalden.
Rhode Island was in dee tyd et middelpunt van de amerikaanske slavenhandel. Kort na de revoluty was Rhode Island good voar sou'n 60 tot 90% van alle slavenhandel.
By den
Amerikaansken Borgeroorlog
was Rhode Island den eyrsten stat wat manskappen voar de stryd stuurden up
Abraham Lincoln
syne anvrage. Den stat leyverden 25.236 soldaten, warvan as der 1685 uut de tyd kommen. Up eygen grundgebeed gebroak Rhode Island de eygene industriale voaruutgang um den oorlog te winnen.
In
1866
wor et rassenunderskeid der statsbreyd achterhen edan.
In den Eyrsten Wearldoorlog leyverden Rhode Island 28.817 soldaten, warvan 612 et nit navertelden. Medeyne na den oorlog wor den stat egreapen doar de
Spaanske Gryp
. Tusken 1920 en 1930 kreag de
Ku Klux Klan
der heyl wat leaden uut Rhode Island by.