| Umbuso weSwatini
|
 Vlagge van Eswatini
|
 Woapn van Eswatini
|
Kaarte van Eswatini
|
| Informasie
|
| Sproaken
|
Swasi, engelsk
|
| Heufdstad
|
Mbabane (uutvorend)
Lobamba (wetgeavend)
|
| Regeringsvorm
|
monarchy
|
| Geleuf
|
89,3% kristelik
88,8% protestant
0,5% anders kristelik
7,4% ateistisk
2,2% neet-upegeaven
0,5% natuurgodsdeenste
1,2% anders
|
| Laand en inwonners
|
Oppervlakte
-
Water
|
17.364
km²
0,9%
|
Inwonners
- Dichtheid
|
1.160.164
66,8 inw./km²
|
| Koordinaten
|
26° 30′ S
,
31° 30′ O
-26.5
31.5
Koordinaoten:
27° S
,
32° O
|
| Oaverig
|
| Volksleed
|
"Nkulunkulu Mnikati wetibusiso temaSwati" (O God, seygengeaver van de swasi)
|
| Munteenheid
|
Lilangeni (
SZL
)
|
| Tiedzone
|
UTC+2 (SAST)
|
| Web
|
Kode
|
Tel.
|
.sz | SZ | +268
|
Eswatini
, officiaal et
Koaningryk Eswatini
(en tot
2018
bekend as
Swasiland
) is en inesloaten land in sudelik
Afrika
. Et grenst up et noordousten an
Mosambyk
en is voar de rest umsloaten doar
Suudafrika
. Med 200 kilometer van noord nar suud en 130 kilometer van oust nar west is Eswatini eyne van de kleinste landen van Afrika. Toch hevt et en afwesselend klimaat en landskap, varierend van kuul en bargryk hougveld tot heyte en droyge laegveld.
De meyste van de 1.160.164 inwoaners sint
swasi's
. Ouk de wydverbreidste sprake is swasi (wat se selv
siswati
nomet). Et koaningryk wor midden 18. eywe sticht under leiding van
Ngwane III
. Et land en de swasi sint enoomd nar
Mswati II
, nen koaning in den 19. eywe under wee as et land et grundbesit uutbreidden en vereynigden. De hudige grensen worden vastelegd in 1881, do as
de race um Afrika
begunde. Na de
Tweyde Boeroorlog
wor et land as Swasiland vanaf
1903
en beskarmstat van et
Britske Ryk
, tot at et unafhangelik wor up den
6. september
1968
. April 2018 wor de name officiaal veranderd van Koaningryk Swasiland nar Koaningryk Eswatini, nar de name dee de swasi der selv voar bruket.
De regeyring is de latste
reine monarchy
van Afrika. Et wordt al seyd 1986 regeyrd doar Koaning Mswati III. Et land hevt alle vyv jaren verkesingen um et Huus van Vergaring en de Senaat te bepalen. De hudige grundwet stamt uut 2005. Umhlanga, nen reeddans in augustus/september, en incwala, nen koaningsdans in december/january, sind de voarnaamste geboardenissen van et land.
Eswatini is en untwikkelingsland en steyt te book as ne laegere tot middelbare inkummensekonomy. As deyl van et Suudafrikaanske Duaneverbund (SACU) en de Deylmarkt voar Oustelik en Sudelik Afrika (COMESA) drivt et voaral handel med Suudafrika. Um ekonomisk eavenwicht te beholden is de
lilangeni
, de eswatiniske munte, verbunden med den suudafrikaansken
Rand
. eswatini's voarnaamste handelsgenouten oaver ver sint de
Europaaske Uny
en de
Vereynigde Staten
. De meyste lude warket in de landbouw of in fabryken. Eswatini is lid van de Sudelik afrikaanske untwikkelingsgemeynskap (SADC), de
Afrikaanske Uny
, et Gemeynebest en de
Vereynigde Natys
.
De swasi's hebbet te kampen med groute gesundheidsvragstukken:
HIV/AIDS
en (in mindere mate)
tuberkulose
kummet voale voar. Nar skatting 26% van de vulwaskenen hebbet HIV. In 2018 had Eswatini de up 11 na laegste leavensverwachting van de wearld med 58 jar. In doarsneyde hevt Eswatini ne junge bevolking, med ne mediaanleavtyd up 22 jar. Sou'n 35% van bevolking is 14 jar of junger.
In Eswatini sint spoars vunden van menskelik handelen dee teruggevoret tot de vroge
steyntyd
, sou'n 200.000 jar weaderumme. Voarhistoriske rotskunst van sou'n 27.000 jar weaderumme is verspreid oaver et land te vinden.
De oldst bekende bewoaners warren
khoisan
jager-gadderaars
. Dee worden groutendeyls verdrungen doar de Nguni by de groute Bantutrek. Disse volker kummen van de
groute mearenstreake
in oustelik en middenafrika. Vanaf de veerde eywe vindet geleyrden spoars van ysergebruuk. Al voar de elvde eywe kummen lude med sotho- en nguni-spraken in de streake te woanen.
De swasi, dee as noch ngwane (of bakaNgwane) heatden voardat se Eswatini introaken, woanden an de rivyr de
Pongola
. Darvoar woanden se in de streake rund de
Tembe
by et hudigendaagse
Maputo
in
Mosambyk
. Doardat se voordan med et ndwandwe-volk oaverhoup leaden troaken se wyder nar et noorden. Ngwane III stichtden syne hoyvdstad by Shiselweni an den voot van de Mhlosheni-hoavels.
Under koaning Sobhuza I stichtden de ngwane oaren hoyvdstad by Zombodze, middenin et hudgie Eswatine. Darby lyvden se de olde stammen in dee al bekend stunden as de swazi en emakhandzambili (dee van wyderup).
Eswatini dankt den name van de latere koaning Mswati II. KaNgwane, ne alternative name voar Eswatini, kumt van Ngwane III. Mswati II was nen stryderskoaning den as et grundgebeed van et lang tweymal sou grout makeden. De emakhandzambili-stammen worden oorsprungelik med voale vryheiden inelyvd, mar Mswati drung dat vanaf 1850 terugge. Darmed wor oaren invlood minder. Et land wor voordan uutebreid med nye innames of doardat meyr volker sik ansloaten. Disse latere tovogingen worden emafikamuva noomd.
Neaderlandske en britske oaverheyrsking in den 19. en 20. eywe damden et selvbestuur van de swasi voordan wyder in. In 1881 underteykenden de britten en dokument warmed de swasi unafhangelik warren undanks de race um afrika. Ouk by de Konventy van Londen in 1884 wor et noch es bevastigd.
Doar skimmige toseggingen oaver landheyrskap en bykumstige mineralen kreag et land vanaf 1890 ne dreehooksregeyring tusken de britten, neaderlanders en de swasi. In 1894 wor Swasiland nen beskarmstat under de suudafrikaanske republik. Dat bleav sou tot under Ngwane V de Tweyde Boeroorlog uutbroak in 1899.
December 1899 kum koaning Ngwane V uut de tyd, do as de Tweyde Boeroorlog an de hang was. Synen upvolger Sobhuza II was veer mand old. Swasiland had mar sydelings med den oorlog te maken, med wat lechten stryd tusken de Britten en de Boers tot an 1902.