Il-
G?ejjer Faroe
(
Faroi?
:
Føroyar
) huma grupp ta'
g?ejjer
u
ar?ipelagu
li qegħdin taħt is-sovranita tar-
Renju Dani?
, huma jinsabu bejn il-
Baħar Norve?i?
u l-
O?ean Atlantiku
tat-tramuntana, kwa?i nofs triq bejn in-
Norve?ja
u l-
I?landa
. I?-?ona totali ta' dawn il-g?ejjer hija, bejn wieħed u ieħor ta'1,400 kilometru kwadru, b'popolazzjoni li tammonta għal madwar 50,000 ruħ skont i?-?ensiment li sar fl-2010. Il-G?ejjer Faroe huma awtonomi, voldieri huwa stat li jmexxi lilu nnifsu mingħajr ma jindaħallu stat ieħor fl-affarijiet interni, u dawn il-g?ejjer ilhom taħt id-Danimarka sa mill-1948.
Matul is-snin, il-poplu Faroi? ħa kontroll tal-kwistjonijiet domesti?i. Dawk l-oqsma li baqgħu kkonsidrati bħala r-responsabbilita tad-Danimarka huma: id-
difi?a militari
, il-
pulizija
, il-
gustizzja
u l-ministeru tal-affarijiet barranin. Il-G?ejjer Faroe għandhom ukoll, ir-rappre?entanti tagħhom fil-
Kunsill Nordiku
, bħala membri tad-delegazzjoni Dani?a. Il-g?ejjer kienu asso?jati u ntaxxati min-Norve?ja, mill-
Unjoni ta' Kalmar
u mid-
Danimarka-Norve?ja
sal-1814, meta n-Norve?ja kienet unita mal-
I?vezja
. L-
Iskandinavja
kienet għaddejja minn taqlib politiku, segwit mis-
Sitt Koalizzjoni
fil-
Gwerer Napoleoni?i
, meta t-
Trattat ta' Kiel
iggarantixxa l-kontroll fuq il-Faroe, fuq l-I?landa u l-
Groenlandja
mid-Danimarka fl-1814. Il-monopolju Dani? intemm fl-1856.
L-annimali domesti?i tal-G?ejjer Faroe huma r-ri?ultat tal-1,200 sena ta' tgħammir i?olanti. Bħala ri?ultat, ħafna mill-annimali domesti?i li jinsabu fuq il-g?ejjer huma uni?i, għalhekk ma ssibhomx fi bnadi oħra fid-dinja. It-tgħammir domestiku ta' dawn il-g?ejjer jinkludi: Il-
poni Faroi?
, il-
baqra Faroi?a
, in-
nagħ?a Faroi?a
, il-
wi?? Faroi?
u l-papra Faroi?a, li għandhom dehra pjuttost differenti mill-kumplament tal-ispe?i l-oħra pre?enti fid-dinja.
Ftit huma l-ispe?ijiet ta' Mammiferi terrestjali, li jgħixu fis-salva?? tal-G?ejjer Faroe, fil-fatt il-Mammiferi ?ew introdotti mill-bniedem. Tlieta mill-ispe?ijiet ta' din il-g?ira jinsabu f'kompetizzjoni bejniethom, dawn huma l-
Fenek tal-muntanji
( Lepus timidus), il-
Far kannella
(Rattus norvegicus) u l-
?urdien tad-dar
(Mus musculus domesticus). Minbarra dawn l-ispe?ijiet elenkati, darba waħda kien hemm ir-razza tan-nagħ?a domestika, li jsejħula l-
Faroes
(meħuda mill-
Emblema
tan-nazzjon), varjeta ta'
nagħa?
ferali
li rnexxielu jissopravivi fuq
Litla Dimun
sa nofs is-seklu dsatax.
[2]
Is-
Si?illi gri?i
(Halichoerus grypus) huma komuni madwar ix-xtut tal-G?ejjer Faroe. Bosta spe?i ta'
?eta?ej
jgħixu fl-ilmijiet ta' madwar il-g?ejjer. Magħrufin l-aktar bħala l-
Baleni piloti tal-pinen twal
(Globicephala melaena), għadhom ji?u kka?jati min-nies tal-g?ira sal-lum il-?urnata skont it-tradizzjoni twila tal-lokal. Kultant il-
Baleni qattiela
(Orcinus orca) j?uru l-
fjordi
tal-g?ejjer tal-Faroe, pero dan huwa avveniment rarissimu.
[3]
L-għeruq tal-kultura tal-G?ejjer Faroe huma imposti fil-kultura
Nordika
. Il-G?ejjer Faroe kienu f'i?olament totali matul bosta ?minijiet mill-fa?ijiet tal-kultura prin?ipali u mill-movimenti stori?i li ?raw fi ħdan l-Ewropa. Dan ifisser, li huma ?ammew parti kbira mill-kultura tradizzjonali tagħhom. Il-lingwa mitkelma hija l-
Faroi?
, waħda mill-
lingwi Skandinavi
insulari li huwa mnissel mill-ilsien arkajk tan-Norve?i?i, mitkellem fl-Iskandinavja matul il-
Perjodu tal-Vikingi
, l-oħrajn ikunu: l-
I?landi?
u l-lingwa estinta,
Norn
, lingwa li hija maħsuba li kienet kompletament intelli?ibli mill-poplu Faroi?. Sas-seklu 15, il-lingwa Faroi?a kienet tinkiteb b'ortografija li kienet simili għal dik I?landi?a u
Norve?i?a
, pero wara r-riforma tal-1538, il-mexxejja
Dani?i
eskludew din il-forma ta' kitba mill-iskejjel, mill-knejjes u mid-dokumenti uffi?jali. Għalkemm din it-tradizzjoni mitkellma salvat għal 300 sena l-lingwa ma kinitx tinkiteb. Dan ifisser li l-poe?iji u l-istejjer kienu ji?u mgħoddija oralment. Dawn ix-xogħlijiet kienu maqsuma fid-divi?jonijiet segwenti: ævintyr (Stejjer) u f'
kvæði
(ballids), fejn ta' sikwit, hija stabbilita l-mu?ika u ?-?fin
medjevali
. Eventwalment dawn ix-xogħlijiet letterarji nkitbu fis-seklu dsatax.
Minħabba l-art ?eblija u d-daqs relattivament ?għir tal-G?ejjer Faroe, is-sistema tat-trasport ma kinitx estensiva bħalma kienet f'postijiet oħra fid-dinja. Pero issa, is-sitwazzjoni nbidlet u l-
infrastruttura
?iet ?viluppata estensivament sabiex tkun tista' taqdi 'l poplu Faroi? bl-aħjar mod possibbli. Xi 80% tal-popolazzjoni tal-g?ejjer hija konnessa permezz ta'
mini li jgħaddu minn ?ol-muntanji u minn bejn il-g?ejjer
, permezz ta' diversi pontijiet u trejqiet li jgħaqqdu l-g?ejjer il-kbar mat-tlett ig?ejjer kbar tal-Grigal flimkien, filwaqt li jgħaqqdu ?-zew?t ig?ejjer il-kbar l-oħra tan-nofsinhar ta?-?ona prin?ipali b'
vapuri
?odda. Dawn il-g?ejjer jipposjedu toroq e??ellenti li jwassluk lejn kull villa?? mibni fuq din il-g?ira, pero dawn it-toroq ma jwasslux lejn is-sebat ig?ejjer ?għar, li fuq sitta minnhom hemm villa?? wieħed.
Il-mappa tal-G?ejjer Faroe
Il-G?ejjer Faroe jifformaw ar?ipelagu li jikkonsisti minn tmintax-il g?ira ma??uri, madwar 655 kilometru 'l bogħod mill-kosta tal-
Ewropa ta' Fuq
, bejn il-
Baħar Norve?i?
u l-
O?ean Atlantiku tat-Tramuntana
, xi nofs triq bejn l-
I?landa
u n-
Norve?ja
, bl-eqreb ?irien ikunu l-
G?ejjer Sko??i?i tat-Tramuntana
u tal-
Punent
. Il-ko-ordinati tal-G?ejjer Faroe huma
62°00′N
06°47′W
/
62°N 6.783°W
/
62; -6.783
. Il-G?ejjer ikopru ?ona ta' 1,399 kilometru u m'għandhom l-ebda lagi jew xmajjar ma??uri.
[1]
Il-kosta hija ta' 1,170 kilometru u l-unika g?ira sinifikanti, li hija di?bitata hija
Litla Dimun
. Il-g?ejjer huma robusti u ?eblija ma' xi q?a?et baxxi; il-kosti huma fil-ma??or parti tagħhom irdum. L-ogħla punt ?eografiku ta' din il-g?ira huwa
Slættaratindur
, li jinsab madwar 882 metru (2,894 pied) 'il fuq mil-livell tal-baħar.
Il-G?ejjer Faroe, f'Eysturoy, Funningsfjørður (fjord) f' Ottubru
Il-klima ta' dawn il-g?ejjer hija kkaratterizzata bħala waħda Sotto-Artika, skont il-
klassifikazzjoni tal-klima Koppen
. Il-karattru ?enerali tal-klima tal-g?ejjer huwa influwenzat mill-qawwa sħuna tal-o?ean Atlantiku, li tipprodu?i l-
Kurrent tal-Atlantiku tat-Tramuntana
. Dan, flimkien mal-moviment kontinwu ta' kwalunkwe sors ta' arja sħuna, jassigura l-moderazzjoni tax-xtiewi (b'temperatura medja ta' 3.0 sa 4.0 gradi jew 37 sa 39 °F), filwaqt li s-sjuf huma bierda (b'temperatura medja ta' 9.5 sa 10.5 °C jew 49 sa 51 °F. Matul is-sena, il-g?ejjer ikunu bir-riħ, bis-sħab u kesħin, b'madwar 260 jum ta' xita annwali. Il-g?ejjer jinsabu fil-passa?? ta' dippressjonijiet, li ji??aqilqu lejn il-Grigal, u għalhekk dan ifisser li rwiefen qawwija u xita qalila huma possibbli f'kull ?mien matul is-sena. ?ranet bix-xemx huma rari i?da jingħad li l-?ranet im?ajpra u mudlama huma komuni. L-
Urugan Faith
ħabat għall-G?ejjer Faroe fil-5 ta' Settembru tal-1966, b'irwiefen li jsostnu madwar il-100 mil kull siegħa(mph), u minn hemm faqqgħet maltempata li waqqfet il-ħidma tas-sistema tropikali. Ir-re?istrazzjoni tal-informazzjoni meteorolo?ika tal-G?ejjer Faroe bdiet fl-1867.
[4]
- Gvern
- Informazzjoni ?enerali
- Turi?mu
- Oħrajn
- vifanord
, librerija di?itali li tipprovdi informazzjoni xjentifika dwar il-pajji?i u ?oni Nordi?i u Balti?i.
- Faroe Foraminifera
, gallerija ta' ritratti (bid-deskrizzjonijiet) ta' 56 kampjuni tal-fawna tal-baħar fond mill-G?ejjer Faroe.