Koordinati:
29°07′00.68″N
58°22′06.51″E
/
29.1168556°N 58.368475°E
/
29.1168556; 58.368475
Arg-e Bam, qabel it-terremot tal-2003.
Arg-e Bam
(
??? ??
bil-
Persjan
, "?ittadella ta'
Bam
") hu l-ikbar bini adobu fid-dinja, li jinsab f'
Bam
, belt fil-
provin?ja ta' Kerman
fix-Xlokk tal-
Iran
. Dan il-post hu mni??el bħala
Sit ta' Wirt Dinji
tal-
UNESCO
. Din i?-
?ittadella
enormi fi
Triq il-Ħarir
?iet mibnija qabel is-sena 500 Q.K. u baqgħet tintu?a' sal-1850 W.K. Mhuwiex magħruf fi?-?ert għala dan il-bini safa abbandunat.
Il-bini sħiħ kien fortizza kbira fejn i?-?ittadella stess kienet il-qofol tal-post, imma minħabba d-dehra impressjonanti ta?-?ittadella, li tifforma l-ogħla punt, il-fortizza sħiħa tissejaħ i?-
?ittadella ta' Bam
.
Fis-
26 ta' Di?embru
,
2003
, i?-?ittadella kienet kwa?i kompletament distrutta minn
terremot
, flimkien mal-kumplament ta' Bam u l-madwar. Ftit ?ranet wara dan it-terremot, il-
President Iranjan
Mohammad Khatami
ħabbar li ?-?ittadella kienet se ter?a' tinbena.
Ikbar minn
Arg-e Rayen
, l-arja ta?-?ittadella ta' Bam hi ta' madwar 180,000 metru kwadru, u hi mdawwra b'ħitan ?igantesk għoli bejn 6 sa 7 metri u twil 1815-il metru. I?-?ittadella turi wkoll tnejn mit-torrijiet li "dejjem jgħassu" li Bam hi famu?a għalihom ? hemm 67 torri ta' dan it-tip imxerrdin mal-belt antika ta' Bam.
Il-pjanta u l-arkitettura ta?-?ittadella huma ?enjalment studjati minn diversi punti di vista. Mill-forma pre?enti ta?-?ittadella wieħed jista' jinduna li l-fassal kien ippreveda l-forma intera tal-istruttura u l-belt mill-ewwel fa?ijiet tal-pro?ess tal-ippjanar. Matul kull fa?i tal-i?vilupp tal-bini, il-parti li kienet di?a mibnija kienet tirrafigura figura kompleta, u kull parti addizzjonali setgħet ti?i "minsu?a" mal-parti e?istenti mingħajr ebda differenza bejn i?-?ew? partijiet.
I?-?ittadella tinsab fi?-?entru tal-belt-fortizza, fil-punt ta' osservanza l-aktar sigur.
Fil-forma arkitettonika ta?-?ittadella ta' Bam hemm ?ew? partijet distiniti:
- Il-parti tas-sinjuri 'l ?ewwa mill-ħitan, li tinkludi ?-?ittadella, il-ka?ermi, il-mitħna, dar b'erba' sezzjonijiet, bir tal-ilma (skavat fl-art u profond 40 metri), u stalla għal 200 ?iemel.
- Il-parti tas-sudditi li hi madwar il-parti tas-sinjuri, li tikkonsisti mid-daħla prin?ipali tal-belt-fortizza u l-ba?ar qrib l-assi prin?ipali li jmorru mit-Tramuntana għan-Nofsinhar (li jgħaqqdu d-daħla prin?ipali ma?-?ittadella), u madwar 400 dar flimkien mal-bini pubbliku asso?jat magħhom (bħal skola u postijiet dedikati għall-isport).
Fost id-djar, huma rikonoxxuti tliet tipi differenti:
- Djar ?għar b'?ew? jew tliet ikmamar għall-familji fqar.
- Djar ikbar bi tliet jew erbat ikmamar għall-klassi so?jali tan-nofs, bi ftit minnhom ikollhom ukoll veranda.
- L-aktar djar lussu?i b'aktar kmamar orjentati f'direzzjonijiet diversi biex l-ista?uni tas-sena jitgawdew mill-aħjar, flimkien ma' bitħa kbira u stalla għall-annimali tal-vi?inanza. Ftit huma d-djar ta' dan it-tip fil-fortizza.
Il-bini kollu hu magħmul minn
briks
tat-tafal mhux moħmi, ji?ifier adobi. I?-?ittadella Bam, qabel it-terremot tal-2003, kienet probabilement l-ikbar struttura adoba fid-dinja.
Meta l-bibien tal-belt kienu jingħalqu, l-ebda bniedem u annimal ma seta' jidħol. L-abitanti setgħu jkomplu jgħixu għal perjodu twil ta' ?mien f'i?olament minħabba li kellhom a??ess għal bir, ?onna, u annimali domesti?i. Meta l-belt-fortizza kienet ti?i assedjata, l-abitanti kienu jibqgħu ?ewwa l-belt waqt li s-suldati kienu jidefenduha, protetti minn ħitan u torrijiet għoljin.
Minbarra t-torrijiet tal-għassa u l-q?a?et dekorati tal-ħitan l-għolja fuq l-orizzont tal-fortizza, it-
torrijiet tar-riħ
(bil-Persjan:
badgir ??????
) huma wkoll aspetti notevoli. Dawn huma strutturi spe?jali li joħor?u 'l barra mill-binjiet biex jilqgħu r-riħ u jiddirie?uh għall-binjiet. Xi drabi l-arja tgħaddi fuq bieqji tal-ilma fil-bini biex ikessħuh u jmur it-trab. Tipi differenti ta' torrijiet tar-riħ huma w?ati għal bini differenti.
It-terremot tal-2003 f'Bam qered madwar 80 fil-mija ta?-?ittadella. Bħala Wirt Storiku Dinji diversi pajji?i qed jikkooperaw flimkien fil-bini mill-?did ta' din i?-?ona. Il-
?appun
, l-
Italja
u
Franza
huma fost il-pajji?i li bdew jagħtu daqqa t'id mill-bidu. Il-?appun ta 1,300,000
dollaru Amerikan
lill-Iran għall-bini mill-?did, u sostna dan il-pro?ett billi bagħat tagħmir apposta u ħoloq pjan 3D ta?-?ittadella ta' Bam biex ikabbar l-akkuratezza tar-rinnovazzjoni. L-Italja ħar?et 300,000 dollaru Amerikan fil-pro?ett u bagħtet skwadra ta' esperti biex jagħmlu restawrazzjoni tat-torri prin?ipali ta' Bam. Franza għenet lill-Iran billi tipprovdi l-mappa ta?-?ittadella ta' Bam. Il-Bank Dinji ta wkoll somma kbira għal dan il-pro?ett.