| Bahasa Melayu Kelantan-Patani
|
|---|
|
| Asli kepada
| 
Malaysia
Thailand
(selatan)
|
|---|
| Kawasan
|
|
|---|
| Etnik
| Melayu Kelantan
Melayu Patani
Melayu Pahang
Melayu Perak
Melayu Kedah
|
|---|
Penutur bahasa
| 4,500,000
|
|---|
| |
|---|
| Dialek/loghat
|
- Pantai/Biasa (Kelantan, Besut, Setiu, Merapoh, Lipis, Narathiwat, Patani, Grik)
- Reman
(Grik, Pengkalan Hulu, Yala, Patani, Baling, Sik, Padang Terap)
- Samsam
(Songkhla,
Bangkok
, Patani)
|
|---|
| Tulisan Rumi
,
Tulisan Jawi
dan
Tulisan Thai
|
|---|
|
Bahasa minoriti
dikenali di
| |
|---|
|
| ISO 639-3
| mfa
|
|---|
| Glottolog
| patt1249
|
|---|
 Peta bahasa Melayu Kelantan-Patani dituturkan
Majoriti
Minoriti
|
Bahasa Melayu Kelantan
atau popular dikenali sebagai
kecek Klate
ialah sebuah bahasa
cabang Melayu
rumpun
Austronesia
yang dituturkan di negeri
Kelantan
, daerah
Besut
dan
Setiu
,
Terengganu
, daerah
Merapoh
,
Pahang
, sebahagian di
Perak
dan
Kedah
di
Malaysia
, serta di
Selatan Thailand
. Di
Thailand
, bahasa ini dikenali sebagai
Bahasa Melayu Pattani
(
Baso Nayu Taning
). Istilah
Baso Nayu
atau
Baso Yawi
(
Bahasa Thai
:
?????????
) juga diguna pakai oleh penutur di wilayah-wilayah selatan Thailand.
Selain di Kelantan, bahasa ini turut digunakan di bahagian utara negeri
Terengganu
iaitu di daerah
Besut
dan
Setiu
. Bahasa ini turut digunakan di mukim
Merapoh
dan
Lipis
,
Pahang
disebabkan terdapat orang Kelantan yang menetap di sana kerana perkampungan itu terletak di tengah-tengah sempadan kedua-dua negeri tersebut. Masyarakat di beberapa daerah di
Kedah
seperti
Baling
,
Sik
dan
Padang Terap
juga bertutur dalam
dialek
ini disebabkan penduduk Melayu di sini mempunyai darah keturunan Kelantan-Patani. Malah di negeri
Perak
iaitu di daerah
Hulu Perak
(misalnya di bandar
Grik
dan
Pengkalan Hulu
) juga bertutur dalam loghat yang hampir serupa dengan bahasa Melayu Kelantan-Patani disebabkan faktor sempadan geografinya yang berdekatan dengan negeri Kelantan. Ia kadangkala tidak dapat difahami penutur
bahasa Melayu
yang baku meskipun mempunyai banyak persamaan.
Kelantan secara tradisinya menulis Arab, sebagai Yawi. Terdapat pendapat mengatakan yang adalah sepenuhnya bertentangan dengan
bahasa Melayu
baku, dan bahasa Melayu Kelantan adalah lebih tua dan mempunyai sejarah yang lebih bermakna (menulis Bahasa Arab) daripada bahasa Melayu baku. Ianya berakraban dengan
bahasa Melayu Terengganu
tetapi berbeza dengan bahasa Melayu baku.
Bahasa Melayu Patani ialah suatu bahasa yang dituturkan luas di wilayah-wilayah
Selatan Thailand
iaitu di
Narathiwat
,
Yala
,
Patani
dan sesetengah kawasan di
Songkhla
. Di Songkhla, bahasa ini dikenali sebagai
bahasa Melayu Songkhla
, iaitu bahasa Melayu yang bercampur dengan
bahasa Thai
. Bahasa ini adalah serumpun dengan bahasa Melayu Kelantan malah ada persamaan sedikit dengan
bahasa Melayu Kedah
serta mungkin juga bahasa induk, akar atau asal kepada
bahasa Melayu Kedah Ulu
iaitu di daerah
Baling
dan
Sik
, serta bahasa Melayu Ulu Perak di daerah
Hulu Perak
, juga
bahasa Melayu Terengganu
.
Bahasa Melayu Patani dan bahasa Melayu Kelantan adalah hampir 90%, kerana itulah bahasa ini layak digelar sebagai "Bahasa Melayu Kelantan-Patani". Namun perbezaan kedua-dua bahasa ini adalah dari segi beberapa perkataan dan cara penyebutan dan intonasi. Ini kerana bahasa Melayu Patani telah terpengaruh sedikit oleh
bahasa Thai
manakala bahasa Melayu Kelantan terpengaruh oleh
bahasa Melayu Malaysia
dan sedikit daripada
bahasa Inggeris
.
Bahasa ini ditulis menggunakan
tulisan Jawi
dan
tulisan Thai
. Bahasa Melayu Patani juga dikatakan pernah berpengaruh ke arah utara hingga
Segenting Kra
,
Phuket
dan
Surat Thani
semasa zaman
Srivijaya
.
- /am/ /an/ dan /aŋ/ diikuti oleh perubahan konsonan sengau ke /??ː/
ayam (???) menjadi aye; makan (????) menjadi make
- /a/ pada akhir suku kata perubahan /?/
minta (?????) menjadi mitok
rumah (????) menjadi ghumoh
sini (????) menjadi sining
puasa (?????) menjadi poso
sungai (?????) menjadi sunga
pisau (?????) perubahan kepada pisa
- /EP/ sebelum perubahan vokal sengau untuk = /ij?/
siam (????) menjadi siye
biasa (?????) menjadi beso
- /s/ dan /f/ pada akhir suku kata perubahan kepada /h/
malas (????) perubahan malah
- /m/ dan /n/ pada akhir suku kata perubahan /ŋ/
hakim (?????) perubahan kepada hakeng
orang (????) menjadi oghe
- konsonan akhir sering hanya disebut sebagai letupan atau hentian glotis.
bukit (?????) menjadi buke?
- kata-kata disebutkan berlainan antara konsonan awal yang dipanjangkan
Bule ('bulan') vs bu:le ('beberapa bulan'); katok ('menyerang') vs ka:tok ('katak'); siku ('siku') vs si:ku ('alat tangan').
Bahasa Melayu Baku dan bahasa Melayu Kelantan
| Bahasa Melayu Baku
|
Bahasa Melayu Kelantan
|
| boleh
|
buleh
|
/bule?ːh/
|
| makan
|
make
|
/mak??ː/
|
| apa
|
gapo
|
/gap?ː/
|
| Kenapa
|
bakpo (sebab apa)
|
/bakp?ː/
|
| saya
|
kawe (kawan)
|
/kaw??ː/
|
| nasi
|
nasik
|
/nasi?/
|
| beritahu
|
ghoyak
|
/??ja?/
|
| (ber)langgar
|
(b)lago (berlaga)
|
/(b)lag?ː/
|
| rambutan
|
mokte
|
/m??t??ː/
|
| tak ada apa-apa
|
tak dok gapo
|
|
| tipu; atau bergurau
|
wak lolok
|
|
| baling; lempar
|
pungga
|
|
| lari; (ber)lari
|
hungga
|
|
| Bahasa Melayu baku
|
Bahasa Melayu Kelantan
|
| /am/
|
akhiran
am
|
/??/
|
| /an/
|
akhiran
an
|
| /aŋ/
|
akhiran
ang
|
| /?/
|
akhiran
a
|
/?/
|
| /r/
|
r
|
/?/
|
Perkataan yang berakhir dengan '-an', '-am', '-ang'
[
sunting
|
sunting sumber
]
Perkataan yang berakhir dengan
-an
,
-am
,
-ang
biasanya akan disebut /??/ bersengauan.
| Bahasa Melayu Baku
|
Bahasa Melayu Kelantan
|
| ayam
|
aye
|
/aj??ː/
|
| bukan
|
buke
|
/buk??ː/
|
| geran
|
geghe
|
/g????ː/
|
| jangan
|
jange
|
/d??aŋ??ː/
|
| lengan
|
lenge
|
/l?ŋ??ː/
|
| pisang
|
pise
|
/pis??ː/
|
Perkataan yang berakhir dengan 'a', 'o', 'e'
[
sunting
|
sunting sumber
]
Perkataan yang berakhir dengan 'a', 'o', 'e' biasanya (bukan semestinya) akan diganti dengan /?/ (dan 'o' sebutan dalam "
sore
" dan "
roar
" dalam bahasa Inggeris, bukannya seperti "
sow
" dan "
row
")
| Bahasa Melayu Baku
|
Bahasa Melayu Kelantan
|
| baka
|
bako
|
/bak?ː/
|
| buka
|
buko
|
/buk?ː/
|
| mana
|
mano
|
/man?ː/
|
Peranan
sabdu
dalam loghat Kelantan adalah begitu besar maksudnya. Penggunaan sabdu akan menyebabkan susunan struktur perkataan tidak berubah.
| Bersabdu (Bahasa Kelantan)
|
Tanpa sabdu (Beza maksud yang ketara)
|
Perkataan yang dimaksudkan
|
ghuput make kkambing
/??put mak?? kːambe?ŋ/
|
Rumput makan kambing
|
Rumput dimakan oleh kambing
|
| tok ppaka /t?? pːkaː/
|
tak pakai
|
tidak boleh pakai (tidak berguna)
|
| make kketeng /mak??ː kː??te?ŋ/
|
makan kantin
|
makan di kantin
|
| kkecek /kː??c???/
|
kecek (pujuk)
|
cakap
|
| baju ddale /bad??u dːal??ː/
|
baju dalam
|
baju dimasukkan dalam seluar (
tuck in
)
|
| Bunga Bahasa
|
Maksud
|
| Yak!
|
Opocot! atau Opps!
|
| Deh?
|
OK? (untuk memohon restu atau persetujuan.)
|
| Dih?
|
Ya? / Bukan?
|
| Gak / Gok
|
Habis tu... / Jadi...
|
| Pah?
|
Habis tu... / Jadi... (Lebih kurang Gak.)
|
| Ho (Bunyi naik ke hidung.)
|
Ya lah...
|
| Dok?
|
Bukan? / Betul tak? (Persoalan.)
|
| Lamo ke buleh pekdoh
|
Nantikan nak kena nii..
|
| Gelenya teh!
|
Miangnya!
|
| Hok Aloh!
|
Aduhai / Alahai
|
| Kata penguat
|
Maksud
|
| Manis lleting
|
Sangat manis
|
| Maseng ppeghak
|
Sangat masin
|
| Pahet llepe
|
Sangat pahit
|
| Mase ppughik
|
Sangat masam
|
| Mase ccettung
|
Muka sangat masam
|
| Tawa eber / tawa lemba
|
Sangat tawar
|
| puteh ssueh / sseppo
|
Sangat putih
|
| Hite llege
|
Sangat hitam
|
| Biru kketu
|
Sangat biru
|
| Kuning nnehe
|
Sangat kuning
|
| Kenye bbonyah
|
Sangat kenyang
|
| Come llote
|
Sangat cantik
|
| Gemuk ddebok
|
Sangat gemuk
|
| Busuk bbanga
|
Sangat busuk
|
| Hapok kohong
|
Sangat hapak
|
| Nnakut apah
|
Penakut sangat
|
| Ceghoh jeghiloh /bbole
|
Sangat terang /cerah
|
| Jatuh celabok
|
Jatuh sangat teruk
|
| Kuca hanya
|
Sangat bercelaru
|
| Hangit lettong
|
Sangat hangit
|
| Yak kelih bokte
|
Perbuatan yang sangat tidak disetujui
|
Istilah yang biasa menjadi salah faham
[
sunting
|
sunting sumber
]
| Kata
|
Maksud
|
Catatan
|
| Selalu
|
Terus
|
Contoh: Wak selalu = buat terus/segera
|
| Rajin
|
Pernah
|
Contoh: Rajin gi = Pernah pergi
|
| Buje
|
Bujang
|
Masih belum berumah tangga dan teruna atau dara
|
| Kote
|
Kontang
|
Contoh: Nyo kote = Buah kelapa tanpa kupas sangat kering
|
| Patat
|
Dasar
|
Contoh: Patat sungai = Dasar sungai
|
| Tuak
|
Nira
|
Minuman yang tidak mabuk
|
| Sia
|
Sembuh
|
Kedengaran seperti sial (celaka) / siar (sebar/siaran) Contoh : Luko ambo nok sia doh (salah faham : Luka saya nak siar (merebak))
|
| Saing
|
Kawan
|
Kawe nok saing denga demo.
(Maksud: saya nak berkawan dengan awak. Maksud saing disini bukanlah bersaing (berlawan))
|
| Nyo/nyor/nyior
|
Kelapa
|
Ambo nok beli air nyo so.
(Maksud: saya mahu membeli air kelapa satu)
|
Contoh (dialog):
Pelancong dari luar Kelantan mendapatkan khidmat pemandu teksi (kereta sewa) untuk ke Pasir Puteh.
Pelancong: Saya nak ke Pasir Puteh, pak cik.
Pemandu: Nok gi selalu? (Nak pergi terus/sekarang?)
Pelancong: Tak, baru sekali je saya ke sana.
Pemandu: ????
- Peradaban Melayu Timur Laut, Aziz Deraman, Dewan Bahasa dan Pustaka, 2003 - 432 pages, History of Malay civilization in the northeastern Malaysia.
- Hikayat Seri Kelantan, Mohd. Taib Osman, Dewan Bahasa dan Pustaka, 2004 - Social Science - 144 pages, Textual criticism on Hikayat Seri Kelantan, a classical Malay literature.
- The administration of Islamic law in Kelantan, Abdullah Alwi Haji Hassan, Dewan Bahasa and Pustaka, Dewan Bahasa dan Pustaka, 1996 - Religion - 444 pages