(MCMXV)
Аргын тооллоор Нэгэн мянга ес?н зуун арвантавдугаар оны модон туулай жил. Григорийн он тооллоор буюу Латинаар Анно Домини гэж тоолдог болсноос хойшхи хоёр дахь мянганы 915 дахь жил. Хорьдугаар зууны 15 дахь жил, 1910-аад оны зургаа дахь жил.
- Нэгд?гээр сарын 1 - АНУ-ын Нью-Йорк хотын захирагчийн суудалд Чарльз Уитман суужээ.
- Дэлхийн I дайн: Английн тэнгисийн цэргийн "Формидейбл" х?л?г онгож Дорсет орчимд болсон тулааны ?еэр с?н?ж, х?лгийн багийн 547 х?н амь насаа алдав.
- Алдарт эрдэмтэн Харри Худини галзуу х?нийг номхотгох зориулалттай хантаазнаас мултарч ?з??лэв.
- Нэгд?гээр сарын 2 - Хаант Орос улс Австри-Унгарын эзэнт г?рний эсрэг томоохон довтолгооныг Карпатын нуруунд хийв. Энэ тулаан дорно фронтод ?рн?с?н голлох тулааны нэг байсан билээ.
- Хаант Оросын их ван Николай Хаант Оросын зэвсэгт х?чний бие б?рэлдэх??нийг Дарданьелсын хоолойд тулалдаж байгаа Их Британийн армид дэмжлэг ?з??лж, хамтран тулалдах зарлиг буулгав.
- Нэгд?гээр сарын 4 - Канадын армийн анны анги нэгтгэл??д дайны ?рн? фронтод анх удаа нэвтэрч, тулаанд оролцжээ.
- Нэгд?гээр сарын 5 - Америкийн нисгэгч Жозеф Э.Карберри хос х?д?лг??рт онгоцоор зорчигч тээвэрлэн 3,560 метрийн ?нд?рт гарсан анхны нисгэгч болов.
- Нэгд?гээр сарын 6 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Сарикамишийн тулаан: Хаант Оросын арми Оттоманы гуравдугаар армийн т?в байрыг галдан шатаав. Улмаар дээд командлалын найман офицер, дунд тушаалын 108 офицер, 80 цэргийг олзолжээ.
- Нэгд?гээр сарын 8 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Канадын явган цэргийн байлдагч Х.Г.Беллингер Ипресийн тулаанд амь эрсдэж уг дайнд амиа алдсан Канадын анхны цэрэг болов.
- Нэгд?гээр сарын 9 - АНУ-ын нийслэл Вашингтон хотод Эмэгтэйч??дийн энхтайвны нам байгуулагдав. 100 гаруй х?н оролцсон намын их хурлаар Жейн Аддамсыг даргаараа сонгожээ.
- Нэгд?гээр сарын 11 - Суецын сувгийн т?л??х тулаан: Оттоманы эзэнт г?рний д?р?вд?гээр арми Германы генерал Фридрих Фрайхерр Кресс фон Крессенсштайны удирдлага дор Палестины ?мн?д хэсэгт тулж ирэв. Улмаар Синайн хойгт Египетийн арми цэргийн х?чээ т?вл?р??лж эхэлсэн байна.
- Нэгд?гээр сарын 12 - АНУ-ын Т?л??л?гчдийн танхим 204 х?ний буюу олонхийн саналаар эмэгтэйч??дийн санал ?г?х эрхийг хуульчлав.
- Эль Сальвадор улсын Ер?нхийл?гч??р Карлос Мелендез тодров.
- Нэгд?гээр сарын 13 - Италийн Авеццано мужид рихтерын шаталбараар 6.5 баллын х?чтэй газар х?д?лж, 30,000 х?н амь насаа алджээ.
- Нэгд?гээр сарын 15 - Их Британийн "Дайны з?вл?л" Галлиполигийн хойгт ??сээд байгаа н?хц?л байдлаас шалтгаалан дайны шинэ фронтод тулалдах т?л?вл?г??г Уинстон Черчиллээс гаргуулахыг шаарджээ. Уг тулаанд Их Британи, Австрали, Шинэ Зеланд, Египетийн арми хамтран оролцохоор болсон юм.
- Нэгд?гээр сарын 16 - Грекын хаан I Константин зарлиг гаргаж улс эх орондоо гавьяа байгуулсан иргэдэд олгох Х?ндэтгэлийн одон бий болгож т??нийгээ "Гиоргийн одон" гэж нэрлэв. Эцгийнхээ нэрээр нэрлэсэн уг одонг 1973 он х?ртэл энэ нэрээр нь олгож байгаад 1973 оноос хойш "Х?ндэтгэлийн одон" гэж нэрлэх болжээ.
- Нэгд?гээр сарын 17 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Сарикамишийн тулаан: Оттоманы эзэнт г?рэн Сарикамишийг эзлэн авах с??лийн оролдлогоо хийсэн ч амжилт олсонг?й. Тулаанд оролцсон Оттоманы гуравдугаар арми 42 мянган х?нээ алдаж, 7,000 цэрэг дайны шоронд, 800 х?н Оросын талд олзлогджээ. Харин Оросын талаас 16,000 х?н амиа алдсан байна.
- Нэгд?гээр сарын 18 - Японы ер?нхий сайд Шигеноб? Ок?ма, Гадаад хэргийн сайд Такааки Като нар Хятадын ?в?р Монголын Манжуур хотын боомт, т?м?р зам, уурхай, газрын доорх баялагыг хянах зорилгоор цэргийн тагнуул илгээхээр болов.
- Нэгд?гээр сарын 19 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Яссины тулаан: Хоёр хоног ?ргэлжилсэн тулаанд Британичууд ялагдал х?лээж бууж ?г?в. Ингэснээр Германы Дорнод Африкын колонийн эзэмшлээ хадгалж ?лдсэн байна.
- Францын зохион б?тээгч Жорж Клод хэзээ ч шатахг?й мушгиа гэрлийн чийдэн зохион б?тээж, патентжуулав.
- Нэгд?гээр сарын 22 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Морагийн б?слэлт: Германы мэдэлд байдаг Камерун улсын Мора хотыг холбоотны нэгдсэн арми б?слэв. Тус хотыг мэдэлдээ авахын тулд гангийн улиралыг ашиглан х?нс болон уснаас нь б?рэн тусгаарласан байна.
- Нэгд?гээр сарын 23 - Австри-Унгарын арми Карпатын нуруу руу 175,000 цэргийн нэмэлт х?чийг илгээжээ.
- Нэгд?гээр сарын 24 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Их Британийн их усан цэргийн с?н??гч онгоцнууд Герамын тэнгисийн цэргийн "Блюхер", "Сайдитц" х?л?г онгоцнуудыг устган с?н??в.
- Нэгд?гээр сарын 25 - АНУ дэлхийн т??хэнд анх удаа нэг эргээс н?г?? эрэг р?? телефон утасны дуудлага хийжээ. Александер Грам Беллийн зохион б?тээсэн шинэ т?х??р?мжийн тусламжтайгаар тэрээр Нью-Йорк хотоос Калифорни мужийн Сан Франциско хот руу хуучин туслах Томас А.Уотсон руу залгасан юм.
- Нэгд?гээр сарын 26 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Хаант Оросын арми Карпатын нуруунд Австри-Унгарын гуравдугаар армийн эсрэг с?р?г довтолгооноо эхл??лэв.
- Нэгд?гээр сарын 28 - АНУ-ын Конгресс АНУ-ын Эргийн хамгаалалтын газрыг байгуулж, х?чний байгууллагын б?рэлдэх??нд авчээ.
- Нэгд?гээр сарын 31 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Болимовын тулаан: Польшийн Болимов тосгонд болсон тулаанд Германы есд?гээр арми с?рг?лд?гч талын эсрэг хорт хий ашиглажээ. Хэдийгээр хорт хий т?гэн тархаж байсан ч Оросын арми дахин 11 анги нэгтгэлээр нэмэн с?р?г довтолгоо хийсэн юм. Германчуудын цацсан хорт хий ??рсд?д нь х?ндээр тусч Германы талын 20,000 цэрэг харааг?й эсвэл харааны ямар нэгэн бэрхшээлтэй болжээ.
- Хоёрдугаар сарын 1 - Их Британи улс иргэний ?нэмлэхэнд анх удаагаа гэрэл зураг ашиглаж эхлэв.
- Америкийн уран б?тээлч Уиллиам Фокс Нью Жерси мужийн Форт Лий хотод "Фокс филм"-ийг байгуулжээ.
- Хоёрдугаар сарын 2 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Германы б?мб?гд?гч Вернер Хорн Канадын талд байрлах Вансеборогийн т?м?р замын г??рийг динамит ашиглан б?мб?гд?в. Нью-Брунсвик болон Мейн мужуудыг холбосон уг г??р стратегийн ?нд?р ач холбогдолтой байсан юм. Канадын тал б?мб?г дэлбэлсэн Хорныг дараа ?д?р нь баривчилсан байна.
- Хоёрдугаар сарын 3 - Польшийн баруунхойд нутагт орших Осовьек тосгоныг эзлэхээр Германы цэрг??д б?слэжээ.
- Хоёрдугаар сарын 4 - ?мн?д Африкад ?рн?с?н тусгаар тогтнолын х?д?лг??н Засгийн газарт бууж ?гс?н??р намжив.
- Германы хэвлэлд Германы тэнгисийн цэргийн дээд командлагч Хюго фон Поль Германы эрэг дагуу Их Британи, Ирландын усан онгоцнууд ихээр ?зэгдэх болж, Герман улсад аюул занал учруулж байгааг анхааруулсан нийтлэл гаргажээ.
- Америкийн зохион б?тээгч Жон Г.А.Китчен онгоцны салхи чигл??лэгчийг зохион б?тээж, патентжуулав.
- Хоёрдугаар сарын 8 - Найруулагч Д.У.Гриффитийн найруулсан "?ндэстэн мэндэлсэн нь" кино Лос Анжелес хотод дэлгэцэнд гарав. Уг кино 25 жилийн туршид олсон орлогоороо кино урлагийг тэрг??лсэн билээ.
- Хоёрдугаар сарын 12 - Оросын б?мб?гд?гч онгоц Ил Муромец онгоц Польшид туршилтийн нислэгээ ?йлдэж эхэлжээ.
- Хоёрдугаар сарын 14 - Их Британийн нийслэл Лондон хотод Социалист орнуудын бага хурал зохион байгуулагджээ. Уг хуралд таван улсын 40 т?л??л?гч оролцсон байна.
- Хоёрдугаар сарын 15 - Италийн х?лб?мб?гийн Ливорно клуб байгуулагджээ.
- Хоёрдугаар сарын 21 - Канадын эмэгтэйч??дийн эрхийн т?л?? тэмцэгч Нелли МакКлуг Альберта мужид эсэрг??цлийн х?д?лг??н зохион байгуулав.
- Хоёрдугаар сарын 22 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Масурын голын тулаанд оролцсон Германы тэнгисийн цэрэг х?чтэй с?р?г довтолгоон хийж Оросын талаас 200,000 х?н хохирол амсчээ.
- Хоёрдугаар сарын 23 - Улс оронд нь гарсан хувьсгалт н?хц?л байдлын улмаас Гайти улсын ер?нхийл?гч Жозеф Давильмар Теодор албан тушаалаа ??рийн х?сэлтээр ?г?в.
- Хоёрдугаар сарын 25 - Гайти улсын ер?нхийл?гч??р Вильбурн Гуйллайме Сем сонгогджээ.
- Хоёрдугаар сарын 27 - Нэрт зохиолч Сир Артур Конан Дойлын алдарт "Шерлок Холмес" цувралын с??лийн боть болох "Тосгоны айдас" ном хэвлэлтээс гарчээ.
- Гуравдугаар сарын 1 - Английн нийслэл Лондон хотод Арбитрчидийн х?рээлэн байгуулагдав.
- Гуравдугаар сарын 2 - АНУ-д Кино урлагийн корпораци байгуулагдаж инээдмийн кинонуудыг продьюсерлэж эхлэв.
- Гуравдугаар сарын 3 - Нисгэгчдийн ?ндэсний з?вл?л АНУ-д байгуулагджээ.
- Гуравдугаар сарын 4 - АНУ-ын 64 дэх Конгресс анхны хуралдаанаа хийв.
- Гуравдугаар сарын 10-13 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Британийн цэрг??д Германы армийн эсрэг анхны х?чтэй довтолгооноо хийв. Британийн Энэтхэгийн цэрг??д Францад т?вл?р??д байсан Германы армийн эсрэг хийсэн энэ тулааныг т??хэнд Ной Шапелийн тулаан гэдэг юм.
- Гуравдугаар сарын 14 - Константинополийн гэрээ: Уг гэрээгээр Британи, Франц, Хаант Орос улсууд Босфорусын хоолойд большевик хувьсгал ялсаныг батлав.
- Чили улсад парламентын сонгууль болж Консерватив нам ялалт байгуулжээ.
- Английн алдарт "Sunday Mirror" сонины анхны дугаар хэвлэгдэв.
- Гуравдугаар сарын 17 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Германы хаант улсын арми анх удаагаа онгоц ашиглан Британийн эсрэг дайралт хийв. Гэвч ??л их хуралдсан байсан тул онилсон газраа б?мб?г унагааж чадааг?й юм.
- Гуравдугаар сарын 18 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Дарданьелсын хоолойд Британийн армийн явуулсан довтолгоо амжилтг?й болжээ.
- Гуравдугаар сарын 19 - Плутон гарагын зургийг анх удаа зурганд буулгав. Гэвч тухайн ?ед Плутоныг гараг гэж хараахан х?лээн з?вш??р??г?й юм.
- Гуравдугаар сарын 20 - Испанийн одон оронч Хосеп Комас и Сола "Хиспаниа 804" гэх жижиг гараг илр??лжээ. Энэ нь Испанийн одон орончдын хувьд шинэ гараг нээн илр??лсэн анхны тохиол болсон байна.
- Гуравдугаар сарын 22 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Оросын арми Галисиа буюу одоогийн Польшийн ?рн?д хэсгийг олон хоног б?сэлсний эцэст хяналтаа тогтоожээ. Оросын арми Австри-Унгарын эзэнт г?рний найман ес?н генерал, 93 ахлах офицер, 2,500 доод шатны офицеруудыг олзолсон юм.
- Гуравдугаар сарын 25 - Япон улсад парламентын сонгууль болж "Улс орноо сэргээн мандуулах нэгдсэн х?ч" ялалт байгуулжээ. Тэд Т?л??л?гчдийн танхимын 153 суудал авсан байна.
- Гуравдугаар сарын 26 - Хоккейн алдарт Стенлийн цомд Ванкувер Миллионерсч??д ялалт байгуулжээ.
- Гуравдугаар сарын 29 - Их Британид Британийн нисэх онгоц ?йлдвэрлэгчдийн холбоо байгуулагдав.
- Д?р?вд?гээр сарын 2 - Францын парламент
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
-д баатарлаг гавьяа байгуулсан дайчдад "Дайны загалмай" одонг гардуулж байхаар болов.
- Д?р?вд?гээр сарын 5 - ?нг?т арьст нэрт тулаанч Жек Жонсон Кубын Гавана хотод болсон тулаанд цагаан арьст боксчин Жесс Уиллардад 26 раунд тулалдсаны эцэст ялагдав. Ялалт байгуулсан Жесс Уиллардыг олон арван мянган цагаан арьстанууд дэмжиж байсан б?г??д т??нд "Цагаантнуудын аугаа найдвар" гэдэг хоч х?ртэл ?г??д байжээ.
- Д?р?вд?гээр сарын 11 - Аугаа ж?жигчин Чарли Чаплины "Хэс??лч эр" кино дэлгэцэнд гарав.
- Д?р?вд?гээр сарын 12 - Веннийн социалист бага хурал: Австрийн Венна хотод болсон уг бага хуралд Герман, Австри, Унгарын социалист намууд оролцож, дайныг зогсоох, социалист тунхаглалыг дэлгэр??лэх эсэхийг х?нд?н ярилцсан юм.
- Д?р?вд?гээр сарын 14 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Иракын Басра хотод болсон тулаанд холбоотны арми ялалт байгуулж хяналтаа тогтоожээ. Оттоманы эзэнт г?рэн энэ тулаанд 2,500 х?нээ алдсан юм.
- Д?р?вд?гээр сарын 15 - Мексикийн хувьсгалын удирдагчдын Панчо Виллагийн цэрг??д Челая хотын тулаанд ноцтой ялагдал х?лээв. Т??ний талд тулалдаж байсан 9,000 цэрэг амиа алдаж, олзны 120 цэрэг б?гд цаазлуулжээ.
- Д?р?вд?гээр сарын 17 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: 60-р ?нд?рл?гийн т?л??х тулаан: Баруун Фронтын стратегийн чухал байрлал болох 60-р ?нд?рл?гийг Британийн арми эрг??лэн хяналтандаа авахыг оролдов. Британийн тал Германы цэрг??дийг шархдуулсан ч ?нд?рл?гийг б?рэн эзэлж чадааг?й юм. Улмаар дараа ?д?р нь с?р?г довтолгоо хийж Британийн арми тус ?нд?рл?гт б?рэн хяналтаа тогтоосон билээ.
- Д?р?вд?гээр сарын 22 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Ипресийн хоёрдугаар тулаан эхлэв. Германчууд энэ тулаанд хорт хий ашигласан нь Баруун фронт дахь онцлох ?йл явдал байсан юм.
- Д?р?вд?гээр сарын 24 - Истанбул хотод Арменичуудын эсрэг цуст яргалал эхэлжээ.
- Английн х?лб?мб?гийн холбооны цомын тэмцээний шигшээ тоглолтод Шиффельд Юнайтед клуб, Челси клубыг 3-0 онооны харьцаагаар буулган авч аварга болов. Энэ тэмцээн дайны улмаас 1918 оныг х?ртэл зохион байгуулагдааг?й билээ.
- Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Канадын цэргийн х?ч т?вл?рч байсан Ст.Юлиен тосгонд Германы арми хорт хий ашиглав.
- Д?р?вд?гээр сарын 25 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Галлиполын тулаан: Австрали, Шинэ Зеландын хамтарсан х?ч Хеллесийн хошуунд газардав. Тэдэнд Британи, Францын холбоотны цэргийн х?ч туслалцаа ?з??лсэн юм.
- Д?р?вд?гээр сарын 26 - Лондонгийн гэрээн: Итали улс Австри-Унгарын эзэнт г?рэн-Итали-Германийн гурвалсан гэрээнээс нууцаар гарав.
- Д?р?вд?гээр сарын 27 - АНУ-ын Иллиной мужийн их сургуулийн удирдах з?вл?л хуралдаж, улмаар олонхийн саналаар Иллинойн их сургуулийн Бизнесийн сургууль байгуулагджээ.
- Д?р?вд?гээр сарын 28 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Киртиа хотыг эзлэхийн тулд Франц, Британийн тал 14,000 цэргийн х?чийг т?вл?р??лсэн ч тус хотыг эзэлж чадсанг?й. Тулааны улмаас Францын тал 1,001, Британийн тал 2,000 х?нээ алдсан юм.
- Нидерландын Гааг хотноо Олон улсын эмэгтэйч??дийн их хурал ихлэв. Уг хуралд 12 орны 1,136 т?л??л?гч оролцжээ. Хуралдаанд оролцогчид Олон улсын энхтайван, эрх ч?л??ний т?л??х эмэгтэйч??дийн лиг байгуулахаар санал нэгдсэн байна.
- Тавдугаар сарын 1 - ?мн?д Африкийн ер?нхий сайд, генерал Луйз Бота Германчуудыг эзлэн т?рэмгийлэх армийг удирдахаар болов.
- Дэлхийн I дайн: Германы цэрг??д стратегийн гол т?шиц газар болох 60-р ?нд?рл?гийн тулаанд хорт хий ашигласныхаа х?чинд уг ?нд?рл?гийг эрг??лэн мэдэлдээ авчээ.
- Тавдугаар сарын 2 - Испанийн эзэн хааны цомын тэмцээний шигшээд Атлетик Бильбао болон Испанёл клубууд учраа таарч Атлетик Бильбао ?рс?лд?гч?? 5-0 онооны харьцаагаар хожиж, эзэн хааны цомыг ?рг?в.
- Тавдугаар сарын 4 - АНУ-ын Лос Анжелес хотын захирагчаар Чарльз Э.Себастиан сонгогджээ.
- Тавдугаар сарын 6 - Бейсболын домогт тамирчин Бейб Рут Бостон Ред Сокс багийн т?л??х анхны хом ранаа г?йцэтгэжээ.
- Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: ОХУ-ын Эзэн хааны арми Анатолийн хойгт орших Ван хотын т?л??х голлох довтолгооноо эхл??лэв.
- Тавдугаар сарын 7 - Их Британийн Луситаниа х?л?г Ирландын баруун-?мн? з?гт орших газарт Германы байлдааны х?л?гт б?мб?гд??лэн с?йрэв. Уг х?л?гт жирийн иргэд зорчиж явсан б?г??д 1,198 зорчигч б?гд амиа алдсан юм.
- Дани улсад парламентын сонгууль болсон ч дайны х?лд дарлуулсан ард иргэдийн дийлэнх нь сонгуульдаа оролцож чадааг?й юм. Гэсэн хэдий ч эрх баригч Венстре нам 114 суудлыг авч Данийн парламентад олонх болжээ.
- Тавдугаар сарын 9 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Артуагын хоёр дахь тулаан: Обер г??рийн тулаанд Британийн цэрг??д Германы цэргийн х?чийг буулган авчээ.
- Тавдугаар сарын 10 - Луситаниа х?лг??с амьд гарсан ахмад Уиллиам Томас Т?рнер х?лгийн д?р?в болон тавдугаар хонгилд гарсан н?х нь Германы талаас харвасан сумных гэдгийг нотлов.
- Тавдугаар сарын 12 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Герман-?мн?д Африкийн нэгдсэн арми Намиб улсын Виндхоек хотыг эзлэн авчээ.
- АНУ-ын Армийн шийдвэрээр Нисэх х?чний хоёрдугаар скуадроныг байгуулав.
- Тавдугаар сарын 13 - Италийн Ер?нхий сайд Антонио Сальандра Лондонгийн гэрээнд нэгдэн орсныхоо т?л?? албан тушаалаасаа огцорчээ.
- Тавдугаар сарын 14 - Португалийн Ер?нхийл?гч Мануэль де Арриажагийн эсрэг хувьсгал дэгдэв. Хувьсгалыг цэрг??дийн сэдэлтэйгээр ?рн??лжээ. Засгийн газар болон босогчдын хооронд болсон х?чтэй тулааны улмаас 200 энгийн иргэн амиа алдаж, 1,000 гаруй х?н шархадсан байна.
- Тавдугаар сарын 17 - Британийн улст?рийн т??хэнд Либералчуудаас б?рдсэн с??лийн Засгийн газар огцров. Либерал намын тэрг??н Х.Х.Аскитийн засгийн газар б?рэн б?рэлдэх??нээрээ огцрохоор болсон байна.
- Тавдугаар сарын 18 - Бельгийн эзэн хаан дэлхийн дайнд оролцож байгаа болон улс эх орныхоо т?л?? гарамгай гавьяа байгуулсан иргэдэд олгох медалийг бий болгож байгаагаа албан ёсоор зарлажээ.
- Тавдугаар сарын 19 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Австрали-Шинэ Зеландын хамтарсан цэргийн х?ч Оттоманы эзэнт г?рний эсрэг гуравдах довтолгооноо хийсэн ч с?рг?лд?гч талаас х?чтэй хамгаалсаар байлаа.
- Тавдугаар сарын 22 - Их Британийн т??хэнд хамгийн х?н??лтэй галт тэрэгний осол Шотландад болов. К?йнтиншилийн галт тэрэг хоорондоо м?рг?лд?ж, 226 х?н амиа алджээ. Галт тэргэнд зорчигчдийн дийлэнх нь цэрг??д байсан юм.
- Тавдугаар сарын 24 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Италичууд холбоотны эвсэлд нэгдсэнийхээ дараахан Австри-Унгарын эзэнт г?рэнд дайн зарлав. Ингэснээр Италичууд холбоотон армийн эгнээнд нэгдсэн юм.
- Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Холбоотны засгийн газрууд Оттоманы эзэнт г?рнийг Аремани ?ндэстн??дийн эсрэг хядлага ?йлдэж байгааг "х?н т?р?лхтний эсрэг ?йлдсэн гэмт хэрэг" гэж д?гнэв. Энэ нь дэлхийн практикт энэ ?гийг ашигласан анхны тохиолдол болжээ.
- Тавдугаар сарын 25 - Орос, Хятад, Монгол Улсын т?рийн тэрг??н нар Хиагтын гэрээнд гарын ?сэг зуржээ. Улмаар Гадаад монголын б?рэн эрхэт байдлыг х?лээн з?вш??рч, ?в?р Монголыг автономит муж байхаар хэлцэн тохирч гарын ?сэг зурав. Уг уулзалтад Орос улсын их хаантны тусгай элч, Хятадын их жунтан, Монгол Улсын хаан Богд Жавзандамба нар оролцсон юм.
- Тавдугаар сарын 27 - Аляскын Анкорейж хотод анх удаа "Анкорейж Таймс" нэртэй англи хэл дээр бэлтгэн нийтлэдэг сонин хэвлэгдэж эхэлжээ.
- Тавдугаар сарын 29 - Португалийн Ер?нхийл?гч??р Теофилу Брага сонгогдов.
- Тавдугаар сарын 31 - Хаант Орос улсын генерал Николай Юдевич Туркийн Ван хотод хяналтаа тогтоосны дараа Арменийн бослогыг удирдсан Арам Манукианыг Арменийн т?р засгийн газрын тэрг??нээр тохоон томилжээ.
- Зургаадугаар сарын 3 - Мексикийн хувьсгал: Мексикийн хувьсгалын удирдагчдын нэг Панчо Виллагийн цэрг??д т?в засгийн газрын цэрг??дтэй тулалдаж, улмаар ялагдал х?лээжээ.
- Зургаадугаар сарын 5 - Дани болон Исланд улсад эмэгтэйч??дийн эрхийн т?л??х жагсаал, цуглаан дэгдэв.
- Зургаадугаар сарын 6 - Швейцарь улсад дайны цагийн татварын талаарх хуулийг батлах эсэх талаар олон нийтийн санал хураалт болов. Санал хураалтад оролцогсдын 450,000 нь буюу 94 хувь нь ??нийг х?лээн з?вш??рчээ. Швейцарийн т??хэнд анх удаа олон нийтийн санал хураалт болсон нь энэ болсон билээ.
- Зургаадугаар сарын 9 - АНУ-ын Ер?нхийл?гч В??дроу Вильсон Германы Засгийн газар болон Хааны тамгын газар руу "Луситаниа" х?лгийн осолтой холбоотой дэлгэрэнг?й тайлбар илгээх талаар албан бичиг илгээжээ.
- АНУ-ын т?рийн нарийн бичгийн дарга Уиллиам Женнингс Брайн "Луситаниа" х?лгийн осол дээр баримталж байсан байр суурьнаасаа болж, ??рэгт ажлаа х?лээлгэн ?гчээ.
- Зургаадугаар сарын 10 - Мексикийн ер?нхийл?гчийн хэргийг т?р орлон г?йцэтгэгчээр Франциско Лагос Шазаро тодров.
- Италийн х?лб?мб?гийн алдарт Ювентус клубийн т?в хэвлэл "Хурра Ювентус" сонин хэвлэгдэж эхэлжээ.
- Зургаадугаар сарын 13 - Грек улсад б?х нийтийн сонгууль болж улмаар Элефтериос Веницелосын тэрг??лдэг Либерал нам 187 суудлыг авч олонх болжээ.
- Португаль улсад м?н адил парламентын сонгууль болж Ардчилсан нам т?л??л?гчдийн танхимд 106 суудал, Сенатын танхимд 45 суудал болж олонх болов.
- Зургаадугаар сарын 16 - Их Британид Эмэгтэйч??дийн х?рээлэн байгуулагдав.
- Зургаадугаар сарын 17 - АНУ-ын Ер?нхийл?гч асан Уиллиам Ховард Тафт "Энхтайвны т?л??х холбоо"-ны Ер?нхийл?гч??р сонгогджээ.
- Зургаадугаар сарын 19 - Исландын Засгийн газар шинэ т?рийн далбааг соёрхон баталж, улмаар 40-??с дээш насны эмэгтэйч??дийн санал ?г?х эрхийг хуульчилжээ.
- Зургаадугаар сарын 22 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Австри-Унгарын эзэнт г?рэн болон Германы хамтарсан цэргийн х?ч Оросын цэрг??дэд олзлогдов. Ингэснээр холбоотны арми Лемберг хотод б?рэн хяналтаа тогтоосон юм.
- Зургаадугаар сарын 25 - Чили улсад Ер?нхийл?гчийн сонгуульб олж Хуан Луйз Санфуентес Ер?нхийл?гч??р сонгогджээ. Тэрээр ?рс?лд?гч??с?? 36 саналаар ил?? байсан гэдэг.
- Долоодугаар сарын 1 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Генерал Луйс Ботагаар удирдуулсан ?мн?д Африкийн холбоо Отавигийн тулаанд Германы зэвсэгт х?чинд ялагдав.
- АНУ-ын Далайн хэрэг эрхлэх газар байгуулагдав.
- Долоодугаар сарын 2 - Чехийн х?гжмийн зохиолч Леош Яначекын "Тарас Бульба" симфони олон нийтийн х?ртээл болжээ.
- Долоодугаар сарын 5 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Оттоманы эзэнт г?рний арми Их Британийн мэдэлд шилжээд байсан Галлиполигийн т?л??х с??лчийн дайралтаа хийсэн ч амжилтыг эс олжээ. Улмаар Оттоманы талаас 14-16 мянган цэрэг амиа алдсан юм.
- Долоодугаар сарын 7 - Шведийн дипломатч Коссва Анкарсвард Армени ?ндэстн??дийг б??н??р хороож байгаа Оттоманы эзэнт г?рний бодлогын талаарх хоёр хуудас материалыг олон нийтэд цацав. Уг материалд дурдсанаар олон улс хамтран Армени ?ндэстнийг Оттоманы яргалалаас ангижруулах ёстой гэжээ.
- Долоодугаар сарын 8 - Австрали улсад байгуулагдсан "Энхтайвны т?л??х эмэгтэйч??дийн арми"
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
-ыг эсэрг??цсэн жагсаал зохион байгуулав.
- Долоодугаар сарын 9 - Виктор Франкаар удирдуулсан Баруун ?мн?д Африк дахь Германы зэвсэгт х?чин Холбоотны армид бууж ?г?в.
- Долоодугаар сарын 14 - Мекка хотын шариф Хуссейн бин Али, Британийн дээд т?л??л?гч Хенри МакМехон нар Оттоманы эзэнт г?рний эсрэг Арабын хувьсгалын талаар санал солилцжээ.
- Долоодугаар сарын 16 - Японы эрчим х?чний томоохон компани болох Яскавагийн эрчим х?чний корпораци байгуулагдав. Уг компани 20-р зуунд эрчим х?чийг хянадаг байсан бол одоо мэдээллийн технологи, роботын хувьсгал, шинэ нээлт??дийг хянадаг, санх??ж??лдэг болжээ.
- Долоодугаар сарын 17 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: З??н Фронтод Хаант Оросын зэвсэгт х?чин нийт бие б?рэлдэх??ний 80 хувийг алдав.
- Австрали улсын хамгийн анхны б?рэн хэмжээний кино болох "Дарданьелсийн баатар" кино дэлгэцэнд гарчээ. Уг киног Альфред Рольф найруулж, Гайа Хастингс гол д?рд нь тогложээ.
- Долоодугаар сарын 19 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Австралийн армийн байлдагч Альберт Жака Их Британийн "Викторийн загалмай" одон х?ртэв. Ингэснээр дэлхийн I дайнд байгуулсан гавьяагаар тус одонг х?ртсэн Австралийн анхны цэрэг болжээ.
- Долоодугаар сарын 20 - Туркийн Малацкирт хотын т?л?? тулалдаж байсан Хаант Оросын арми ухрав.
- Долоодугаар сарын 21 - АНУ-ын Ер?нхийл?гч В??дроу Вильсон Германы талаас Луситаниа х?лгийг яагаад устгах болсон шалтгааныг тайлагдах эцсийн сануулга ?гчээ. Хэрэв ямар нэгэн хариу илгээхг?й бол дипломат харилцаагаа б?рэн таслана гэдгийг анхааруулсан байна.
- Канадын Альберта хотын захиргаа олонхийн саналаар согтууруулах ундаа ?йлвэрлэх, худалдаалахыг хориглов.
- Долоодугаар сарын 22 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Манцикертын тулаанд ялагдал х?лээх нь тодорхой байсан Хаант Оросын армийн генерал Николай Юденич т?в засгийн газрын анхааруулыг ?л тоон Туркийн талтай байлдаанаа ?ргэлжл??лэв. ??ний улмаас Оросын тал 7-10 мянган цэргээ алджээ.
- Долоодугаар сарын 27 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Оттомаын эзэнт г?рний гуравдугаар арми Хаант Оросын мэдэлд шилжээд байсан Мус хотыг эзлэн авчээ.
- Гайти улсын Ер?нхийл?гч Вильдрун Гуйллайме Сем ??рийг нь залгамжлах ?нд?р магадлалтай гэгдэж байсан Оресте Замор болон ??р бусад 150 х?нийг нэгэн зэрэг цаазаар авах захирамж гаргав.
- Долоодугаар сарын 28 - АНУ-ын Ер?нхийл?гч В??дроу Вильсоны шийдвэрээр АНУ Гайти улсыг булаан эзлэв. АНУ-ын Тэнгисийн цэргийн 330 алба хаагч Порт-о-Принс хотыг хоромхон зуур эзэлж Вильбрун Гуйллайме Семийн амийг хороожээ.
- Наймдугаар сарын 2 - Арменийн хядлага: Америкийн элчин сайд Хенри Моргентау Оттоманы эзэнт г?рний дотоод хэргийн сайд Талаат Пашатай уулзаж Армени гаралтай иргэдийн эсрэг явуулж байгаа харгислалын талаар асуужээ.
- Аргентины Буенос Айрес хотод "Эстасион Ретиро" метроны шугам нээгдэв.
- Наймдугаар сарын 3 - Польшийн легионы хороо Польшийн з??н хэсгийн Ястков хотод Хаант Оросын армитай тулалдаж ялалт байгуулав. Энэ нь Польшийн т??хэнд Оросын эсрэг байгуулсан анхны томоохон ялалт байсан юм.
- Наймдугаар сарын 4 - Энэ ?д?р Хиагтад Орос-Монголын хооронд м?нг? зээлд??лэх, буу зэвсгийн тухай, т?м?р зам байгуулах, цахилгаан мэдээ байгуулах гэсэн д?рв?н гэрээ нууцаар байгуулсан байна. Монголын Засгийн Газар энэх?? хэлэлцээрт Сангийн яамны тэрг??н сайд Гадинбалын Чагдаржав, Дотоод яамны тэрг??н сайд Дашжав нарыг засгийн газрыг т?л??л?х эрхтэйгээр явуулсан байдаг.
- Наймдугаар сарын 5-23 - АНУ-ын Шинэ Орлиан, Галвестон хотуудад Атлантын далайн урсгалын х?чтэй шуурга болж 275 х?н амиа алджээ.
- Наймдугаар сарын 6 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Холбоотон г?рн??дийн арми Туркийн Сульва булангийн эрэгт газардав.
- Наймдугаар сарын 7 - Оросын одон оронч Григорий Неуймин 916 Америка жижиг гарагыг нээн илр??лжээ.
- Наймдугаар сарын 11 - Оттоманы эзэнт г?рний шийдвэрээр Армени гаралтай сэхээтн??дийг устган хороожээ. Ихэвчлэн яруу найрагч, зохиолч, физикч, шинжлэх ухааны ажилтнууд уг яргалалд ?ртс?н байна.
- Наймдугаар сарын 12 - АНУ-ын оролцоотойгоор Гайти улсын Ер?нхийл?гч??р Филиппе Судре Дартигуенавэ томилогдов. Улст?рийн н?хц?л байдлаас шалтгаалан АНУ-ын Засгийн газар тус улсад цэргийн ажиллагаа зохион байгуулсан юм. Улмаар Гайти улс АНУ-ын холбоотон болсон билээ.
- Наймдугаар сарын 16 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Энтентегийн санамж бичгийн дагуу Сербийн хаант улсад Баранжа, Срем, Славонис, Сислетаниан хосолмол засагтай, Босни Герцеговин, Далмамтиагийн з??н хэсэг б?рэн шилжжээ.
- Австрийн эзэн хаан I Франц Йозефийн зарлигаар "Цэргийн гавьяа"-ны одон бий болжээ.
- Наймдугаар сарын 20 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Холбоотон г?рэнд нэгдсэн Итали улс Австри-Унгарын эзэнт г?рний эсрэг анхны агаарын довтолгооноо ?йлдэв.
- Наймдугаар сарын 21 - Оросын эзэн хаан II Николай Оросын армийн ер?нхий командлагчийн суудлаас Их ван Николай Николаевичийг буулгав.
- Наймдугаар сарын 25 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Германы арми Оросын эзэнт г?рний Брест-Литовск (одоогийн Беларусийн Брест хот) хотыг эзлэв.
- Наймдугаар сарын 29 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Туркийн стратегийн чухал ач холбогдолтой 60-р ?нд?рл?гийн т?л??х тулаанд Австрали-Шинэ Зеландын нэгдсэн цэргийн арми томоохон хохирол амсаж 1,100 цэрэг амиа алджээ.
- Есд?гээр сарын 1 - “Нийслэл х?рээний сонин бичиг” нийтлэгдэж эхлэв. Энэ нь тухайн цаг ?едээ дэвшилтэт ?зэлтэй сонин байв. 1920 он х?ртэл нийт 103 дугаар хэвлэжээ.
- Японы нийслэл Токио хотод "Ёкогава Электрик" цахилгааны ?йлдвэр байгуулагдав.
- Есд?гээр сарын 5 - Швейцар улсад
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
-ыг зогсоох зорилготой социалист намуудын бага хурал эхлэв.
- Есд?гээр сарын 6 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Британийн арми цэргийн зэвсэглэлд танкыг анх удаагаа туршжээ.
- Есд?гээр сарын 8 - Хиагт хотноо энэ ?д?р эхэлсэн Хятад, Хаант Орос, Гадаад Монгол гурван этгээдийн хэлэлцээрийн бага хурал нь Хятад, Орос хоёрын хуйвалдааны эсрэг ?ндэс, угсаа, тусгаар тогтнол, эрх ч?л??г?? хамгаалан бэхж??лэхийг эрхэмлэгч монголын эх орончдын тэмцлийн нэгэн томоохон хэлбэр байсан юм.
- Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Германы агаарын б?мб?лг?н онгоц Лондон хотын Фаррингтон гудамжны г??рийг б?мб?гд?н с?йтгэв. Хожим нь 1917 онд сэргээн засварлажээ.
- Есд?гээр сарын 11 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Болгарын арми 390 батталион б?хий 469,169 цэргийг дайны фронт руу илгээв.
- Есд?гээр сарын 12 - Францын цэрг??д Туркийн Хатай мужид орших уул нурууг даван Арменийн яргалалд ?рт?х магадлалтай байсан 4,000 х?нийг аварчээ.
- Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Германы Зэвсэгт х?чний жанжин штабын дарга, генерал Эрих фон Фалкенхайны санаачилгаар Лондон хотыг хэдхэн хормын дотор б?мб?гд?ж, ?нсэн товрог болгох талаар ухуулах нэвтр??лэг цацаж эхэлжээ.
- Есд?гээр сарын 14 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Германы Зэвсэгт х?чний жанжин штаб, Адмирал Хеннинг фон Хольтцендорффын тушаалаар Германы тэнгисийн х?чин Лондон хотыг зорив. Тэд Лондон хотын хойд хэсгийн ядуу буурай ??рсдийг?? хамгаалж чадахг?й хэсэг р?? дайрахаар т?л?вл?с?н нь энэ байжээ.
- Есд?гээр сарын 19 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Германы цэрг??д одоогийн Литва улсын Вилниус хотыг эзлэн авав.
- Есд?гээр сарын 21 - Британийн газрын эзэн Сесиль Чабб эртний т??хийн чухал ач холбогдол б?хий "Стоунхенж"-ийг 6600 фунтээр худалдан авав. Гэвч тэрээр 1918 онд улсад тушаажээ.
- Есд?гээр сарын 25 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Л??сийн тулаан: Британийн цэргийн х?ч Францын Л??с хотод нэвтрэв. Британийн арми энэ тулаанд анх удаагаа хорт хий ашигласан билээ.
- Австралийн эзэн хааны нисэх х?чин К?ийнсленд хотноо
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
-нд амиа алдсан цэрг??дийн ар гэрийнхэнд туслах, шархадсан цэрг??дийг асрах зорилготой т?вийг ашиглалтад оруулжээ.
- Есд?гээр сарын 30 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Сербийн армийн цэрэг Радоже Льютовац дэлхийн цэргийн т??хэнд анх удаагаа нисэх онгоц устган х?н??с?н х?н болов.
- Аравдугаар сарын 1 - Нэрт зохиолч Франц Кафкагийн "Хувирал" туужийг Вайсен Блаттер сонинд анх удаагаа нийтлэв.
- Аравдугаар сарын 6 - Австри-Унгарын эзэнт г?рэн, Германы нэгдсэн цэргийн х?ч Август фон Макенсений удирдлаган дор Сербийг булаан эзлэх дайралтаа эхл??лэв.
- Аравдугаар сарын 12 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Бельгийн хорир лагераас холбоотны армийн цэрг??дийг оргуулсан Британийн сувилагч Эдит Кавелыг Германы армийнхан цаазлав.
- Люксембургийн ес дэх Ер?нхий сайдаар Матиас Монгенаст томилогдов. Гэвч тэрээр энэ суудалд ерд?? 25 хоног л суусан юм. Т??ний орыг Хуберт Лоутш залгажээ.
- Аравдугаар сарын 13 - Америкийн мэргэжлийн бейсболын лигт Бостон Ред Сокс баг т?р??лэв.
- Аравдугаар сарын 15 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Австри-Унгарын эзэнт г?рэн Сербийн хаант улсыг булаан эзлэв. Улмаар Сербийг ч?л??л?х дайнд Болгарын тал татагдан оржээ.
- Аравдугаар сарын 16 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Франц улс Болгарт дайн зарлав.
- Аравдугаар сарын 19 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Орос, Итали улсууд Болгарт дайн зарлажээ.
- Мексикийн хувьсгал: Мексикийн Венустиано Карранзагийн засаг захиргааг АНУ-ын тал де факто х?лээн з?вш??р?в.
- Аравдугаар сарын 23 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Германийн тэнгисийн цэргийн Принц Адальберт х?лгийг холбоотон г?рн??д б?мб?гд?н с?н??в. Х?лгийн багаас ерд?? гурван х?н амь аврагдаж, 657 х?н амиа алджээ. Энэ нь уг дайнд Германы талын амссан томоохон хохиролын нэг байсан юм.
- Аравдугаар сарын 25 - АНУ-ын Дээд ш??хэд хуульчаар Лида Конли сонгогдов. Тэрээр АНУ-ын Дээд ш??хэд ажиллах болсон анхны индиан буюу уугуул америк х?н байсан билээ.
- Аравдугаар сарын 27 - Австралийн долоо дахь Ер?нхий сайдаар Уиллиам Моррис "Билли" Хьюс томилогдов.
- Арваннэгд?гээр сарын 1 - “Монголын сонин бичиг” Нийслэл Х?рээнд гарч эхлэв.
- Арваннэгд?гээр сарын 4 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Холбоотны арми Германы талд шилжээд байсан Францын Артой хотыг эзлэв. Тулаанд Францын талаас 48,320 х?н амиа алдсан бол Их Британичууд 61,173 х?нээ алджээ. Харин Германы талаас 51,100 х?н амиа алдсан байна.
- Арваннэгд?гээр сарын 6 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Британийн арми Германы колони улс болох Камеруны Банжо хотыг эзлэн авав.
- Люксембургийн арав дахь Ер?нхий сайдаар Хуберт Лоутш томилогджээ.
- Арваннэгд?гээр сарын 10 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Сербийн генерал Радомир Путникийн удирдлага дор 150 мянган х?ний б?рэлдэх??нтэй арми с?рг?лд?гч х?чн??дийн эсрэг Гилан хотод довтлов.
- Арваннэгд?гээр сарын 11 - Норвегид болсон парламентын сонгуульд Либерал нам ялалт байгуулжээ. Тэд 125 суудлаас нийт 74 суудлыг авч олонх болсон байна.
- Арваннэгд?гээр сарын 18 - Кино урлагийн т??хэнд анх удаагаа гол д?рийн ж?жигчин н?цгэлэв. "Онгод" гэх дууг?й кинонд ж?жигчин Одри Мансон н?цгэлсэн байна.
- Арваннэгд?гээр сарын 24 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Косовогийн нийслэл Пристина хотод Болгарын арми бууж ?г?в.
- Арваннэгд?гээр сарын 25 - Суут эрдэмтэн Альберт Эйнштэйн таталцлын ер?нхий онолоо Пруссын шинжлэх ухааны академид танилцуулжээ.
- Арваннэгд?гээр сарын 27 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Их Британийн парламент дайны ?еэр байр сууц х?лсл?х, т?рээслэх т?р журмыг батлав.
- Арваннэгд?гээр сарын 30 - Африкийн Бурунди улсын хаан ширээнд хоёр настай Мвамбутца IV Бангириченг суув. Т??нийг насанд х?рч, улс орноо ??р?? удирдаж чаддаг болтол т??ний ээж Ририкумутима улсыг удирдахаар болсон байна.
- Арванхоёрдугаар сарын 4 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: С?рг?лд?гч талууд Сербийн Дебар хотыг булаан эзлэв. Сербийн талаас 30 мянган х?н амиа алджээ.
- Арванхоёрдугаар сарын 10 - Форд компани нэг сая дахь автомашинаа угсрав.
- Арванхоёрдугаар сарын 11 -
Дэлхийн нэгд?гээр дайн
: Болгарын арми Сербийн Богданчи хотыг эзлэв
- Арванхоёрдугаар сарын 12 - Б?гд найрамдах Хятад улсын Ер?нхийл?гч Юань Шикай ??рийг?? хаан хэмээн зарлажээ.
- Арванхоёрдугаар сарын 18 - АНУ-ын Ер?нхийл?гч В??дроу Уильсон Эдит Б.Гарттай гэрлэв. Тэрээр АНУ-ын Ер?нхийл?гчдийн т??хэнд б?рэн эрхийнхээ хугацаанд дахин гэрлэсэн анхны Ер?нхийл?гч болсон билээ.
- Арванхоёрдугаар сарын 23 - Тухайн цаг ?еийнхээ Британийн хамгийн том х?л?г онгоц гэгдэх "Британик" х?л?г онгоц осолдсон с?йрчээ.
- Люксембург улсад парламентын сонгууль болж Барууны намынхан ялалт байгуулж т?л??л?гчдийн танхимын тал суудлыг авчээ.
- Арванхоёрдугаар сарын 30 - Дэлхийн ш??хийн лигийн Ер?нхийл?гч??р Америкийн дипломат Жон Хейс Хаммондыг томилов.
- Нэрт эрдэмтэн Альфред Вегенер эрт цагт дэлхий гараг Пангиа гэх нэг цул супер тивтэй байсан гэх санааг дэвш??лжээ.
- Дэлхийн замын х?д?лг??ний т??хэнд анх удаа АНУ-ын Детройт хот зогс тэмдгийг ашиглав.
- Нэгд?гээр сарын 7 - Олимпийн м?нг?н медальт Австрийн гандболч Франц Бартл (1941 онд нас барсан)
- Нэгд?гээр сарын 20 - Пакистан улсын долоо дахь Ер?нхийл?гч Гхулам Ишак Хан (2006 онд нас барсан)
- Нэгд?гээр сарын 23 - Нобелийн шагналт Британийн эдийн засагч У.Артур Льюс (1991 онд нас барсан)
- Хоёрдугаар сарын 5 - Нобелийн шагналт Америкийн физикч Роберт Хофштадтер (1990 онд нас барсан)
- Хоёрдугаар сарын 7 - Швейцарын холбооны улсын 78 дахь Ер?нхийл?гч Жорж-Андре Чеваллаз (2002 онд нас барсан)
- Хоёрдугаар сарын 21 - Словенын найм дахь Ер?нхий сайд Антон Вратуша (2017 онд нас барсан)
- Хоёрдугаар сарын 28 - Нобелийн шагналт Бразилийн эрдэмтэн Петер Медавар (1987 онд нас барсан)
- Гуравдугаар сарын 7 - Францын Ер?нхий сайд Жак Шабан-Дельма (2000 онд нас барсан)
- Гуравдугаар сарын 20 - Австрийн найм дахь Ер?нхийл?гч Рудольф Киршилагер (2000 онд нас барсан)
- Гуравдугаар сарын 23 - ЗХУ-ын нэрт мэргэн бууч, баатар Василий Зайцев (1991 онд нас барсан)
- Д?р?вд?гээр сарын 3 - Нидерландын Ер?нхий сайд Пиет де Йонг (2016 онд нас барсан)
- Д?р?вд?гээр сарын 7 - Америкийн жазз урлагийн нэрт т?л??л?л Билли Холидей (1959 онд нас барсан)
- Д?р?вд?гээр сарын 21 - Академийн наадмын хоёр удаагийн шагналт Мексикийн нэрт ж?жигчин Энтони Куинн (2001 онд нас барсан)
- Тавдугаар сарын 1 - Олимпийн аварга Америкийн г?йгч Арчи Уиллиамс (1993 онд нас барсан)
- Тавдугаар сарын 6 - Америкийн нэрт найруулагч, ж?жигчин Орсон Веллес (1985 онд нас барсан)
- Тавдугаар сарын 15 - Нобелийн шагналт Америкийн эдийн засагч Пол Самуелсон (2009 онд нас барсан)
- Зургаадугаар сарын 3 - Сейнт Винсен ба Гренадин улсын Ер?нхий сайд Милтон Като (1997 онд нас барсан)
- Зургаадугаар сарын 4 - Мали улсын Ер?нхийл?гч Модибо Кейта (1977 онд нас барсан)
- Зургаадугаар сарын 10 - Нобелийн шагналт Канадын зохиолч Саул Белоу (2005 онд нас барсан)
- Зургаадугаар сарын 15 - Нобелийн шагналт Америкийн вирологич Томас Хакл Веллер (2008 онд нас барсан)
- Зургаадугаар сарын 16 - Италийн Ер?нхий сайдаар хоёр удаа сонгогдсон Мариано Румор (1990 онд нас барсан)
- Зургаадугаар сарын 17 - Коста Рика улсын Ер?нхийл?гч Марио Эчанди Хименез (2011 онд нас барсан)
- Долоодугаар сарын 1 - Бангладешийн ес дэх Ер?нхийл?гч А.Ф.М.Ахсануддин Чоудури (2001 онд нас барсан)
- Долоодугаар сарын 5 - Олимпийн аварга Америкийн г?йгч Жон В??драфф (2007 онд нас барсан)
- Долоодугаар сарын 12 - Оросын г?нж Екатерина Ивановна (2007 онд нас барсан)
- Долоодугаар сарын 28 - Нобелийн шагналт Америкийн физикч Чарльз Хард Таунес (2015 онд нас барсан)
- Наймдугаар сарын 18 - Гана улсын хоёр дахь Ер?нхийл?гч Жозеф Артур Ахран (1992 онд нас барсан)
- Наймдугаар сарын 27 - Нобелийн шагналт Америкийн физикч Норман Ф.Рамси (2011 онд нас барсан)
- Наймдугаар сарын 29 - Академийн наадмын гурав, "Алтан Б?мб?рц?г" наадмын д?рв?н удаагийн шагналт б?х цаг ?еийн дэлгэцийн шилдэг ж?жигчдийн д?р?вт эрэмблэгддэг Шведийн суут ж?жигчин Ингрид Бергман (1982 онд нас барсан)
- Есд?гээр сарын 10 - Академийн наадмын нэг, "Алтбан Б?мб?рц?г" наадмын хоёр удаагийн шагналт ж?жигчин Эдмонд О'Брайн (1985 онд нас барсан)
- Есд?гээр сарын 11 - Аргентин улсын 39 дэх Ер?нхийл?гч Раул Альберто Ластири (1978 онд нас барсан)
- Есд?гээр сарын 20 - Пакистан улсын Ер?нхий сайд Малик Мераж Халид (2003 онд нас барсан)
- Есд?гээр сарын 23 - Нобелийн шагналт Америкийн физикч Клиффорд Шалл (2001 онд нас барсан)
- Аравдугаар сарын 24 - Алдарт "Бетмэн"-ийг зохион б?тээгч, комикч Боб Кейн (1998 онд нас барсан)
- Арваннэгд?гээр сарын 4 - Сингапур улсын д?р?в дэх Ер?нхийл?гч Вий Ким Вий (2005 онд нас барсан)
- Арваннэгд?гээр сарын 19 - Нобелийн шагналт Америкийн физиологич Эрл Уильбур Садерленд (1974 онд нас барсан)
- Арваннэгд?гээр сарын 23 - Гватемал улсын Ер?нхийл?гч Хулио Цезар Мендез Монтенегро (1996 онд нас барсан)
- Арваннэгд?гээр сарын 25 - Чилийн Ер?нхийл?гч Августо Пиночет (2006 онд нас барсан)
- Арваннэгд?гээр сарын 30 - Нобелийн шагналт Канадын химич Анри Тауб (2005 онд нас барсан)
- Арванхоёрдугаар сарын 2 - ?мн?д Африкийн Ер?нхийл?гч Марайс Вилоен (2007 онд нас барсан)
- Арванхоёрдугаар сарын 12 - Америкийн нэрт дуучин, ж?жигчин Френк Синатра (1998 онд нас барсан)
- Арванхоёрдугаар сарын 19 - Францын нэрт дуучин Эдит Пиаф (1963 онд нас барсан)
- Хоёрдугаар сарын 16 - Монгол Улсын Гадаад хэргийг б?гд захиран шийтгэгч яамны сайд, Монгол ?ндэсний тусгаар тогтнолын т?л?? тэмцэгч Чин ван М.Ханддорж (1869 онд т?рс?н)
- Хоёрдугаар сарын 18 - Испанийн философич Франциско Гинер де лос Риос (1839 онд т?рс?н)
- Гуравдугаар сарын 15 - "Питер Пен"-г зохиогч Жорж Лиевелин Дейвис (1893 онд т?рс?н)
- Гуравдугаар сарын 31 - Олимпийн аварга Британийн г?йгч Уиндхем Халсвелле (1882 онд т?рс?н)
- Д?р?вд?гээр сарын 27 - Оросын х?гжмийн зохиолч Александер Скрябин (1872 онд т?рс?н)
- Тавдугаар сарын 9 - Олимпийн х?рэл медальт, Уимбледон, Австралийн нээлттэй тэмцээний аварга Австралийн талбайн теннисч Энтони Уилдинг (1883 онд т?рс?н)
- Долоодугаар сарын 2 - Мексикийн 29 дэх Ер?нхийл?гч Порфирио Диаз (1830 онд т?рс?н)
- Наймдугаар сарын 16 - Унгарын 13 дахь Ер?нхий сайд Кальман Шелл (1843 онд т?рс?н)
- Наймдугаар сарын 20 - Нобелийн шагналт Германы эрдэмтэн Паул Эрлих (1854 онд т?рс?н)
- Наймдугаар сарын 30 - Эквадорын 13 дахь Ер?нхийл?гч Антонио Флорес Жихон (1833 онд т?рс?н)
- Есд?гээр сарын 9 - Америкийн спортын барааны брендыг ?ндэслэгч Альберт Спалдинг (1850 онд т?рс?н)
- Аравдугаар сарын 4 - Шведийн 11 дэх Ер?нхий сайд Карл Штаафф (1860 онд т?рс?н)
- Аравдугаар сарын 30 - Канадын зургаа дахь Ер?нхий сайд Чарльз Таппер (1821 онд т?рс?н)
- Арваннэгд?гээр сарын 15 - Люксембургийн зургаа дахь Ер?нхий сайд Феликс де Блохаузен (1834 онд т?рс?н)
- Арваннэгд?гээр сарын 18 - Кувейт улсын Эмир Мубарак аль-Сабах (1837 онд т?рс?н)
- Арванхоёрдугаар сарын 19 - Германы мэдрэл з?йн нэрт эрдэмтэн Алойс Алцхаймер (1864 онд т?рс?н)
Нобелийн шагналын хорооноос дараах х?м??ст Нобелийн шагнал олгохоор шийдвэрлэсэн байна. Химийн салбарын Нобелийн шагналыг Германы алдартай органик химич Ричард Мартин Уиллштаттерт хлорофилийн агууламжийг судалж, химийн б?тцийг тогтоосных нь т?л??, Физикийн салбарын Нобелийн шагналыг рентген туяаны гэрлийн ойх чадвар, кристалын загварчлалыг судалсных нь т?л?? Уиллиам Хенри Брагг болон х?? Уиллиам Лоуренс Брагг нарыг, Уран зохиолын салбарын Нобелийн шагналыг Францын ?ргэлжилсэн ?гийннэрт т?л??л?л зохиолч Ромейн Ролландад олгосон юм.
Нобелийн шагнал х?ртсэн аав, х?? Брагг нар энэх?? шагналыг хамтдаа х?ртсэн эхний б?г??д эцсийн эрдэмтэд билээ. Дэлхийн нэгдг?гээр дайн дэгдсэнээс шалтгаалан энэ жил Анагаах ухаан болон Нобелийн энх тайвны шагналд ялагч тодроог?й билээ.
- Химийн салбарын Нобелийн шагнал - Ричард Уиллштадер
- Уран зохиолын салбарын Нобелийн шагнал - Ромейн Роллан
- Анагаах ухааны салбарын Нобелийн шагнал -
Олгоог?й
- Нобелийн энх тайвны шагнал -
Олгоог?й
- Физикийн салбарын Нобелийн шагнал -Уиллиам Хенри болон Уиллиам Лоуренс Брагг
