Никколо Макиавелли ( Итали : Niccolo di Bernardo dei Machiavelli , 1469 оны 5-р сарын 3-нд Флорецид т?рс?н-1527 оны 6-р сарын 21-нд т?рс?н газраа нас барсан) - Италийн т??хч, философич, Сэргэн мандалтын ?еийн Флоренцын дипломатч, зохиолч, орчин ?еийн улс т?рийн шинжлэх ухааны эцэг, ж?жгийн зохиолч, Флоренцын дипломат харилцаа эрхэлсэн т?рийн албан хаагч байсан. 1498-1512 оны хооронд Флоренцын Б?гд Найрамдах Улсын Дээд Ш??хийн нарийн Бичгийн даргаар ажиллаж байсан.

Намтар [ засварлах | кодоор засварлах ]

Никколо Макиавелли 1469 оны 5-р сарын 3-нд Флоренцын ойролцоох Сан Кашано тосгонд ?мг??л?гч-хуульч эцэг Бернардо ди Макиавелли (1426-1500), эх Бартоломей ди Стефано Нели (1441-1496) нарын гэр б?лд т?ржээ. Тэрээр 1465 онд т?рс?н Примавера, 1468 онд т?рс?н Маргарита гэх хоёр эгч, 1475 онд т?рс?н Тотто хэмээх эрэгтэй д??тэй байжээ. Хэдийгээр т??ний гэр б?л дундаж давхаргынх байсан боловч Никколо х??гийн бага нас нь ядуу, х?нд хэц?? н?хц?лд ?нг?рс?н гэж эх сурвалжуудад тэмдэглэгдсэн байна. Никколо сайн боловсрол эзэмшиж, латин болон ромын сонгодог зохиолыг уншдаг байжээ. ??ний дотор эртний Ромын зохиолч, х?гжмийн онолч А.Макробий, эртний ромын т??хч Тит Ливи, ромын г?н ухаантан, улс т?рч Марк Цицерон , эртний еврейн цэргийн жанжин Иосефус Флавиус зэргийн б?тээл??дийг их ?зэж, сурч мэддэг байжээ.

Н.Макиавеллийг дундаж нуруутай, туранхай, хар ?стэй, цагаан арьстай, жижиг толгойтой, туранхай царайтай, ?нд?р магнайтай, нарийхан уруултай байсан гэж т??хч-намтар судлаач Роберто Ридольфи с??лд т??ний гаднах т?рхийг тодорхойлсон байна.

Т??ний улс т?рийн амьдралыг судлаачид хоёр хувааж ?здэг. 1512 он х?ртэл т?рийн албанд з?тгэсэн б?г??д т?рийн албанаас х?чээр зайлуулагдсанаас хойш ??рийг нь алдаршуулсан ном зохиолоо бичих болсон ?е гэдэг байна.

1498 оны 7-р сарын 14-нд Макиавелли Флоренцын цэргийн хэргийг хариуцдаг Арван комиссын нарийн бичгийн даргаар сонгогдов. Комиссын сонгогдсон гиш??д зургаан сар тутамд солигддог байсан тул ?ндсэн ажлыг тамгын газар г?йцэтгэдэг байв. Энэ албанд Макиавелли 14 жил з?тгэж Францын XII Людовик хаан, Неаполь дахь II Фердинанд хаан, Ром дахь Пап ламын газар дипломат ??рэг г?йцэтгэж т?рийн бичиг хэрэг х?т?лд?г байжээ. Энэ ?ед Итали хэдэн арван мужид хуваагдсанаас гадна Неаполийн хаант улсын т?л?? Франц, Ариун Ромын эзэнт г?рний дайн эхэлжээ. Дараа нь дайныг х?лсний цэрг??д байлдаж, Флоренц х?чтэй ?рс?лд?гчдийн хооронд маневр хийх шаардлагатай болж, Макиавелли тэдэнтэй дипломат харилцаагаа барьж байв. Бослого гаргасан Пизаг б?слэхэд Флоренцийн засгийн газар, т??ний армид суугаа б?рэн эрхт т?л??л?гч Никколо Макиавелли маш их цаг хугацаа, х?чин чармайлт гаргаж байжээ.

Макиавеллиг улс т?рийн амьдралаас холдуулж, амьжиргааны эх ??свэрг?й болгож, 1513 онд Медичи йн эсрэг хуйвалдааны хэргээр баривчилжээ. Нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байсан т??нийг тамлан зовоож мэд??лэг авч байжээ. Тэрбээр ямар ч холбоог?й гэдгээ мэдэгдсэн боловч т??нд цаазаар авах ял оноожээ. ?рш??лийн ачаар тэр цаазын ялаас суллагдсан байна. Найз н?х?д, хамаатан садан нь т??нд зориулж барьцааны 1000 флорин т?лж байжээ. Улмаар Макиавелли Флоренцийг орхиж ??рийн эдлэн газар руу явж тэндээ Т?рийн тогтолцооны тухай зохиол б?тээлээ туурвиж эхэлсэн байна.

"Эзэн хаан" /Хунтайж/ ном [ засварлах | кодоор засварлах ]

Н.Макиавеллигийн 1513 онд бичиж дуусгасан "Эзэн хаан" (Хунтайж гэж монгол орчуулга м?н гарсан) ( англи . The Prince) ном анх латин хэлээр De Principatibus (Вант улсууд) гэсэн нэртэй байсан. Энэх?? зохиол буюу туурвилыг Макиавеллийг нас барснаас таван жилийн дараа буюу 1532 онд хамаатнууд, найз н?х?дийн хамт т??ний дурсгалд зориулж хэвл??лсэн байна. Энэ ном нь тухайн цаг ?едээ т?р, т??ний удирдлагын талаар системчилсэн ажил байсан. Уг алдарт б?тээл нь "Улс т?р судлал"-ын суурийг тавьсан б?г??д орчин ?еийн "улс т?рийн философи"-ийн анхны б?тээлд тооцогддог. Т?рийн удирдлага хэлбэрээрээ улс ( Stati ) нь Б?гд найрамдах улс ( Repubbliche ) болон хаант улс ( Principati ) гэж хоёр хуваагддаг гэж заажээ. Макиавелли т?рийн эрхийг авах гурван хэлбэрийг уг номд бичсэн байна: 1. зэвсэгт буюу х?ч хэрэглэж ( armi , forza или violenza ), 2. аз завшааны тохиолдлоор ( fortuna , фортуна) болон 3. тэтгэж дэмжих ( virtu ). Аз завшаан бол х?ний эрх мэдэлд байдагг?й тул Макиавелли зэвсэгт х?ч, тэтгэж дэмжих гэсэн нэг нэгийгээ н?хс?н хоёр хэлбэрт /монголоор бол "ташуур-бурам" гэсэн ?г/ анхаарлаа хандуулсан байна. Иймд т??нийг улс т?рийн шинжлэх ухааныг ?ндэслэгч гэж ?здэг ажээ.

Тэрээр улс орны б?рэн б?тэн байдлыг- хэл ( латин . lingua ), ёс з?й, ?нэт з?йл ( costumi ) болон уламжлал ( ordini ) б?рд??лдэг гэж ?зсэн байна. Гэвч Макиавелли ард т?мний ?ндсэн шинж чанар ??рчл?гдд?г тогтворг?й онцлогтой " la natura de’ popoli e varia" гэдэгт м?н анхаарч байв (VI з?йл). Макиавелли нийгмийн дотоод тогтолцоог тодорхойлохдоо ард т?мэн ( popolo ) болон гранд- удирдлага ( grandi ) гэж хоёр хуваасан байна. Ухаалаг Эзэн хаан ( Principe prudente ) энэ хоёрын хоорондох тэнцвэрийг олж засагладаг гэж заасан байдаг юм. Макиавелли Францын парламентыг ?нд?р??р ?нэлэж байжээ ( Parlamento ), учир нь энэ улс доторх ?рс?лд??нийг ажиглаж хяналтад байлгах боломжтой гэж ?зэж байв.

Н.Макиавелли уг мэдлэгээ туршлагаас ( esperienza ) олж авч, ≪ер?нхий д?рэм≫ ( regola generale ) гаргасан байна. Эзэн хаан "Улс орноо удирдах туршлага"-ыг ?нг?рс?н т??хээс сургамж болгож олж авч байх ёстой гэжээ.

Тэрээр х?н т?р?лхтний т??хэнд д?н шинжилгээ хийж т?рийн эрх мэдлийн зарчмуудыг томъёолсон б?г??д энэ нь эрх мэдлээ хадгалж ?лдэх, шинэ байлдан дагуулалт хийх боломжийг олгодог гэжээ. Т??гээр ч ?л барам эдгээр бодлогын зарчмууд нь ёс суртахуунг?й зарчмуудыг ил гаргасан байна. Гэхдээ энэ бол улс т?рийн дэглэмийн б?х нарийн ширийнийг ил тод гаргаж харуулсан Никколо Макиавеллигийн гавьяа байсан юм.

Дурсгал [ засварлах | кодоор засварлах ]

1998 онд Английн Манчестер хотод "Макиавеллигийн 500 жилийн засаглал" нэртэй эрдэм шинжилгээний семинар зохион байгуулсан байна. Тэнд Их Британийн тэрг??лэх их дээд сургуулийн профессорууд, улс т?р, нийгмийн з?тгэлтн??д оролцсон юм. Семинарын ?р д?нд "Макиавелли, Маркетинг ба Менежмент" номыг б?тээсэн нь Макиавеллигийн дэвш??лж байсан санааг орчин ?еийн ерт?нц?д тусгаж, семинарт оролцогчдын ?зэж байгаагаар зорилгодоо х?рэхийн тулд хэлэлцээрийн ?р д?нтэй стратеги явуулах, х?м??сийг удирдах, ?р д?нтэй багийг б?рд??лэх боломжийг олгосон гэж ?зжээ.