Википедиа ? Ч?л??т нэвтэрхий толь
Дорнод хятадын т?м?р зам
Дорнод хятадын т?м?р зам
- (оросоор:КВЖД; 1917 оноос ?мн?-
Маньчжурын зам
, 1945 оноос хойш -Хятадын Чанчуны т?м?р зам, 1953 оноос Харбины т?м?р зам) -БНХАУ-ын Манжуурын нутаг дээг??р дамжин хойноос урагш Харбин хотыг дайран Ляаодуны хойгийн Порт-Артур боомт хот х?рдэг т?м?р замын с?лжээ.
1897 оны 7 сард Дорнод Хятадын т?м?р зам барих ажил эхэлсэн б?г??д Чита ? Хайлар ? Харбин ? Никольск - Уссуринск гэсэн маршрутаар эхлээд баригдсан байна. Албан ёсны замын нээлт 1901 оны 11 сард болсон б?г??д анхны зорчигчоо Санкт-Петербург-Владивастокийн хооронд тээвэрлэсэн байна.1903 онд барилгын ажил б?рэн дуусч Оросын эзэнт г?рний б?рэн эзэмшилд байж оросууд ?йлчилгээг эрхэлж байсан.
1900 онд гадаадынхны х?чирхийллийг эсэрг??цсэн “боксерийн бодлого”-ын ?еэр баригдаад байсан т?м?р замын ихэнх хэсгийг эвдэж с?йтгэсэн ч богино хугацаанд сэргээн барьж дуусгажээ. 1904-1905 оны дайнд (ер нь энэ дайн уг т?м?р замаас болсон гэж ?здэг) Орос Японд ялагдсанаар Далянь боомт х?ртэлх т?м?р зам Японы мэдэлд очив. Октябрийн хувьсгалын дараагаар буюу 1919 онд З?вл?лт Орос Улс КВЖД-гээс татгалзаж байгаагаа зарласан боловч 1924 онд Хятадтай хамтарч эзэмшихээр дахин тохирсон хэдий ч 1928 онд Жан Сюлинь (Залуу жанжин гэгддэг) КВЖД-г эзэлсэн тул З?вл?лт Холбоот Улс 1929 онд Хятадын эсрэг байлдааны ажиллагаа явуулж эрхээ дахин сэргээжээ. 1932 онд Япон улс Манжуурыг эзэлж тоглоомын Манж-Го улс байгуулсан б?г??д З?вл?лт Холбоот Улс т??нд
1935 онд КВЖД-г 140 сая иенээр заржээ
. 1945 онд З?вл?лтийн Улаан арми Манжуурыг Японоос ч?л??лсн??р уг т?м?р замыг Ялтын хэлэлцээрийн дагуу З?вл?лт-Хятад хоёр хамтран эзэмших болсон байна. 1949 оны 10 дугаар сарын 1-нд Мао тэрг??тэй БНХАУ байгуулагдсаны дараагаар буюу 1952 онд ЗХУ уг т?м?р замыг коммунист БНХАУ-ын мэдэлд хоёр талын Хэлэлцээрийн дагуу ?нэ т?лб?рг?й шилж??лж ?гс?н т??хтэй.
Т?м?р зам б?с нутгийн х?гжилд ямар чухал н?л??тэй гэдгийг Дорнод рятадын т?м?р замын /КВЖД/ т??хээс харж болно. Хэрэв 1898 онд Манжуурын х?н ам 7 сая х?рэхтэй ?г?йтэй байсан бол 1930 он гэхэд 38 сая болж ?сс?н байдаг. Т?м?р зам х?гжил авчирч зам дагуу олон хот, суурингууд байгуулагдав. ??ний тод жишээ нь гэхэд л дээр дурдсан Манжуур, Хайлаар хотууд юм.
Т?м?р зам баригдсанаар Манжуур нь эдийн засаг х?гжл??р?? Хятадын бусад хэсгээс ?лэмж т?р??лэх болсон байдаг. Харин Орос орон ??рийн хязгаар нутгийн х?гжлийг олон жилээр хойш татаж х?рш орондоо т?лх?? х?гжих боломж олгосон гэж ?здэг юм билээ. Оросын Алс Дорнод х?н ам сийрэг, хил залгаа Манжуурыг бодвол эдийн засгийн хувьд буурай х?гжилтэй хэвээр байна. Гэтэл КВЖД-гийн ачаар байгуулагдсан Харбин хот ?н??д?р 10 сая х?н амтай, аж ?йлдвэрийн томоохон т?в, тээврийн чухал зангилаа болсон байх жишээтэй.
