1 век започнал на 1 ?ануари 1 год. и завршил на 31 декември 100 год. Честопати е напишан како 1 век од н.е. или I век од н.е. за да се разликува од I век п.н.е. ко? му претходел. 1 век се смета за дел од класичната антика .

Во текот на ово? период, Европа , Северна Африка и Блискиот Исток потпаднале под доминаци?а на Римското Царство , ко?а продолжила да се шири, и ?а освоила Британи?а за време на царот Клавди? ( 43 г. ). ^[1] Реформите кои ги вовел Август за време на неговото долго владее?е ?а стабилизирале импери?ата по превира?ата од гра?анските во?ни од претходниот век. Подоцна, во ово? век дошло до кра?от на ?улиевско-Клавдиската династи?ата , ко?а била основана од Август, а завршила со самоубиството на Нерон во 68 год . ^[1] По владее?ето на ?улиевско-Клавдиската династи?ата, следела познатата Година на четворицата императори , ко?а била краток период на гра?анска во?на и нестабилност, и била конечна окончана од Веспази?ан , деветтиот римски цар и основач на Флавиевската династи?а . ^[1] Генерално, Римското Царство доживеало период на просперитет и доминаци?а, па затоа првиот век бил запаметен како дел од златното доба на импери?ата.

Во првиот век се по?авило христи?анството .

Во Кина продолжила доминаци?ата на династи?ата Хан , и покра? четиринаесетгодишниот прекин од династи?ата Син под Ванг Манг . Владее?ето на Хан било обновено во 23 година . Владее?ето на Ванг Манг значело раздво?ува?е поме?у Западниот/Поранешниот Хан и Источниот/Подоцнежниот Хан. Главниот град исто така бил преместен од Чанган во Луо?анг . ^[2]

Регионални настани и политика [ уреди | уреди извор ]

• Западна Европа : Келти , Германи , Лапонци и Финци организирани во племенски заедници и Римското Царство .
• Источна Европа : Римското Царство , Даки?ци , Сармати , Словени и Балти организирани во племенски заедници.
• Северна Африка : Римско Царство , Гараманти ( Бербери ), Маври , Пуни и Гетули организирани во племенски заедници.
• Западна Африка : племенски заедници на Гур , Ква , Сонинке и Манде .
• Централна Африка : племи?а Банту , Нок цивилизаци?а ко? била во фаза на распа?а?е (северозападна Нигери?а ).
• Источна Африка : кралството Куш , кралството Блеми , кралството Аксум .
• ?ужна Африка : Банту племи?а и Ко?сански народи .
• Западна Ази?а : Римска и Партска импери?а , сабеиски и арапски кралства и други помали племи?а.
• Средна Ази?а : Кушанско Царство , Сармати , Дахи и други ирански племенски заедници.
• ?ужна Ази?а : Кушанско Царство , Западни Сатрапи, Сатавахана импери?а , древниот Тамилакам (територи?а на денешна Керала ) со пове?е кралства, кралство Калинга, Индо-партско кралство , ?анг?унг кралство , во западен и северозападен Тибет .
• ?угоисточна Ази?а : Мандала полунезависни градови-држави, кралство Фунан (околу делтата на реката Меконг ).
• Источна Ази?а : Хан династи?ата , племенскиот со?уз ?амата? (денешна ?апони?а ), Хунну и С?анби племенски заедници, и Трите кралства на Коре?а (Когури, Пекче и Сила).
• Средна Америка : цивилизациите на Маите , Теотиуакан и Запотек .
• ?ужна Америка : Наска и Моче цивилизации , Таирона племенски заедници.

Настани [ уреди | уреди извор ]

• Почетокот на првиот век ? била направена статуа на Август од Прима Порта (можеби била копи?а од бронзена статуа од околу 20 г. п.н.е. ). Сега се чува во Музе?от на Ватикан во Рим .
• Почетокот на првиот век ? била направена Гема Августа , изработен рел?еф во полускапоцен камен. Сега се чува во Уметничкоисториски музе? (Виена) .
• Почетокот на првиот век ? била изградена т.н. Ку?а на сребрената свадба во Помпе?а . Била ископана во 1893 год., во годината на сребрената свадба на итали?анскиот крал Умберт и неговата сопруга Маргарита Саво?ска , кои ги финансирале археолошките ископува?а во Помпе?а.
• Почетокот на првиот век ? било изградено внатрешното светилиште во Исе, Мие , во перфектурата Мие . Период на ?а?о? културата во ?апони?а .
• 1 - Лавовите биле истребени во Западна Европа .
• 2 - Бил направен првиот попис во Кина , пописот бил еден од на?точните во кинеската истори?а.
• 6 - Бил направен попис во ?уде?а од римскиот управник Квирини? .
• 7 - Принцот Кунобелин од Катувелауни го поразил Тривованти во Англи?а и основал сво? главен град ка? Камулодунум (денешен Колчестер ).
• 9 - Три римски легии биле нападнати и уништени во Тевтобуршката шума од страна на Армини? , поглаварот на германското племе Херуски .
• 9 - Принцот Кунобелин бил крунисан за крал на Катувелауни , а неговото кралство доминирало во ?ужна Англи?а.
• 9 - 23 - Ванг Манг привремено ?а соборил кинеската Хан династи?ата .
• 9 - 23 - Владее?е на династи?а Син .
• 14 - Починал Август Цезар , првиот цар на Рим. Неговиот посвоен син, посинок и зет Тибери? станал негов наследник.
• 25 - Хан династи?ата била обновена од страна на Лиу Кси ко? се прогласил себеси за цар Гуан Ву-ди на Хан.
• 28 - 75 - Владеел царот Минг од Хан , будизмот стигнал до Кина.
• Лу?ето го населуваат островот Пентекост и го основале селото Бунлап (во денешен Вануату ).
• Околу 29 - Исус започнува со сво?ата служба (традиционален датум). ^{[3] [4] [5] [6] [7] [8] [9]}
• Околу 33 - Распнува?ето на Исус (традиционален датум). ^{[10] [11] [12]}
• Околу 33 - 36 - Преобра?а?ето на апостол Павле . ^{[13] [14] [15]}
• 40 - Борбата за наследува?е на престолот еруптирала на дворот на кралот Кунобелин, а неговиот прогонет помлад син, принцот Админиус, пребегал во дворецот на Калигула во Рим.
• 40 - Царот Калигула планирал да ?а нападне Британи?а , но заборавил да понесе во?ска, наместо тоа, об?авил во?на на морето, го камшикувал и земал школки како затвореници.
• 40 - 43 - Сестрите Трунг дигнале востани?ата против кинеското владее?е во Виетнам .
• 42 - Починал кралот Кунобелин, а неговиот син Каратак станал крал. То? и неговиот брат го освоиле поголемиот дел од ?угоисточна Англи?а , проширува??и ?а територи?ата во Атребатес, протерува??и го кралот Верица. Кралот Верица отпатувал во Рим бара??и од Клавди? да му помогне да го поврати сво?от престол.
• 43 - Започнало римското осво?ува?е на Британи?а . Бил основан Лондон (иако можно е градот ве?е да постоел со векови наназад).
• 44 - Починал Ирод Агрипа I .
• 41 - 54 - Рахи?а бил амбасадор испратен од Шри Ланка во дворот на царот Клавди? .
• Будистичките монаси во Шри Ланка за првпат ги запишале уче?ата на Буда , создава??и го палискиот канон.
• Регионите на денешен Авганистан , Пакистан и северна Инди?а биле под контрола на Кушаните , номадски племи?а кои биле протерани од северозападна Кина од династи?ата Хан .
• Такит ги спомнал Свеите , кои подоцна ?е бидат наречени Шве?ани.
• Каундина , индиски брамин се оженил за Сома и го основал камбо?анското кралство Фунан .
• Готите се населиле во северна Полска .
• 50 - Бил одржан христи?ански совет во Ерусалим .
• Средина на 1 век ? била направена ?идна ниша од градината во Помпе?а . Денес се чува во Музе?от Фицвили?ам , Кембрички универзитет , Англи?а .
• Средина на 1 век ? Била направена детална слика на ?идот во Домот на М. Лукрети? Фронто во Помпе?а .
• 58 - 88 - Владее?е на царот Минг и царот ?анг во Кина.
• 60 - Кралицата Будика од племето Ицени во Англи?а се побунила против Рим?аните. Иако римската во?ска претрпела големи загуби обидува??и се да ?а задуши буната, сепак, на кра?, таа била успешно задушена, а кралицата се отрула. Во бунтот биле уништени три големи града.
• 64 - Избил големиот пожар во Рим за ко? Нерон ги обвинил христи?аните, по што следувало првото масовно прогонство на христи?аните во Рим. Ово? настан значел и првото признава?е за постое?ето на христи?анското малцинство во Рим.
• 66 - 73 - Првата римско-евре?ска во?на .
• 69 - Картимандуа , кралица на бритското племе Бриганти во северна Англи?а, била симната од власт во гра?анска во?на. Не?зиниот со?уз со Рим ко? не бил добро прифатен, предавството на Каратакус  и не?зината ?убов кон човек ко? не ? бил сопруг, се причините што довеле до не?зината смрт, а тоа наводно ги налутило Рим?аните и било причина да го нападнат и осво?ат не?зиното кралство.
• 70 - Уништува?е на Храмот на Ирод во Ерусалим од страна на Рим?аните под Тит .
• 79 - Помпе?а и Херкуланеум биле уништени од ерупци?а на вулканот Везув .
• 80 - Бил завршен Колосеумот во Рим.
• По собирот на евре?ските мудреци, ко? се случил наводно на кра?от од првиот век, била завршена евре?ската Библи?а.
• Римското Царство за време на владее?е на царот Тра?ан го достигнала своето на?големо територи?ално проширува?е.
• Кра? на 1 век - Бил направен Градскиот пе?заж, дел од ?идното сликарство од Вториот стил во спалната соба во ку?ата на Публи? Фанни? Синистор . Сега се нао?а во музе?от Метрополитен , во ?у?орк .
• Била насликана сликата ?Александар Велики се соочува со Дари? III во Битката ка? Исос“, детал од мозаична декораци?а во Помпе?а , Итали?а. Таа била римска копи?а на грчка слика од околу 310 г. п.н.е. , насликана или од Филоксен или од Хелен од Египет. Сега е во Националниот археолошки музе?, Неапол , Итали?а.
• Доцен 1 век ? Била изградена спалната соба во ку?ата на Публи? Фанни? Синистор , од вилата во Боскореале. Била реконструирана со подоцнежен мебел во музе?от Метрополитен , во ?у?орк .
• Доцен 1 век ? Била насликана сликата ?Море“, детал од ?идно сликарство од Вила Фарнесина , Рим.
• Доцен 1 век ? Била насликана ?Млада жена ко?а пишува“, детал од ?идно сликарство, од Помпе?а . Сега се чува во Националниот археолошки музе?, Неапол , Итали?а.
• Доцен 1 век ? Била на?дена сликата ?Мавзоле? во изградба“, во гробницата на семе?ството Хатери?, Рим. Сега се чува во Ватикански музеи , Рим.
• Доцен 1 век ? Била насликана ?Средновечна флави?анска жена“. Сега се чува во Ватикански музеи , Рим.
• Доцен 1 век-почетокот на 2 век - Бил направен ?Буда и придружниците“, од Катра Кешавдев, Матура , Мад?а Прадеш , Инди?а . Сега се чува во Музе?от на Матхра.
• Доцен 1 век-почетокот на 2 век - Била направен модел на ку?а во гробница, од времето на Источна Хан династи?а. Сега се чува во Нелсон-Аткинс музе?от на уметност, Канзас Сити .

Личности [ уреди | уреди извор ]

• Антони?а Помладата , римска благородничка, ма?ка на Германик и Клавди?
• Армини? , поглавар на германското племе Херуски
• Октави?ан Август , првиот император на Рим
• Банчао , кинески генерал
• Будика , кралица на британското племе Ицени
• Калигула , император на Рим
• Гне? ?ули? Агрикола , римски генерал
• Ливила , римска благородничка
• Клауди?а Октави?а , римска царица
• Клавди? , четвртиот римски цар
• Климент , римски папа
• Децебал , крал на Даки?а
• Домици?ан , римски цар
• Галба , римски цар
• Ган Инг , кинески амбасадор во Рим
• Германик , римски генерал
• Гуан Ву-Ди , император на Кина
• Хера?ос , кушански владетел на Бактри?а
• Хилел Постариот , евре?ски религиозен водач
• Игнати? Богоносец , христи?ански светец, патри?арх на Антиохи?а
• Апостол ?аков Праведниот , христи?ански апостол
• Исус од Назарет , централна личност во христи?анството
• ?ован Крстител , религиозен пророк во христи?анството и исламот
• ?ули?а Агрипина Помладата , царица на Рим и ма?ка на Нерон
• Ку?ула Кадфис , кушански принц и цар
• Ливи?а Друсила , првата римска царица
• Ма ?уан , кинески генерал
• Минг од Хан , кинески цар
• Нерон Клауди? Цезар , римски цар
• Нерва , римски цар
• Отон , римски цар
• Апостол Павле , христи?ански апостол
• Публи? Квинтили? Вар , римски генерал
• Свети Петар , христи?ански апостол
• Поликарп Смирнски , епископ на Смирна
• Понти? Пилат , римски управник на ?уде?а
• Луци? Ели? Се?ан , заповедник на претори?анската гарда
• Апостол Тома , христи?ански апостол
• Тибери? , римски цар
• Тит , римски цар
• Тра?ан , римски цар
• Сестрите Трунг , виетнамски водачи на востание
• Веспази?ан , римски цар
• Вители? , римски цар
• Валери?а Месалина , сопруга на царот Клавди?
• Агрипина Постарата , римска благородничка и ма?ка на Калигула
• Ванг Манг , император и основач на краткотра?ната Син династи?а
• ?уан Ан , кинески државник
• ?ан-ди од Хан , император на Кина

Литература [ уреди | уреди извор ]

• Марко Валери? Марци?ал , римски поет
• Методи? I Цариградски , светец и патри?арх
• Овиди? , римски поет
• Петрони? Арбитер , римски писател и поет
• Федар , римски писател на басни
• Плини? Постариот , римски природонаучник
• Плини? Помладиот , римски писател и правник
• Сенека Помладиот , римски државник, поет и филозоф
• Сили? Италик , римски поет и политичар
• Стаци? , римски поет
• Валери? Максим , римски писател

Наука и филозофи?а [ уреди | уреди извор ]

• Ауло Корнели? Целзо , римски енциклопедист
• Аполони? Ти?ански , старогрчки филозоф и аскет
• Бан Биао , кинески историчар
• Бан Гу , кинески историчар
• Бан ?ао , кинески историчар
• Колумела , римски писател за зем?оделство
• Херон Александриски , инженер и геометар
• ?осиф Флавие , евре?ско-римски историчар
• Тит Ливи? , римски историчар
• Филон Александриски , евре?ско-хеленистички филозоф
• Плутарх , старогрчки биограф и есеист
• Акива бен ?озеф , евре?ски теолог
• Страбон , старогрчки историчар, географ и филозоф
• Такит , римски историчар
• Марко Фаби? Квинтили?ан , римски реторичар
• Квинт Аскони? Педи?ан , римски историчар
• Квинт Курци? Руф , римски историчар
• ?оханан бен Зака? , евре?ски теолог
• Ванг Чунг , кинески филозоф

Открити?а [ уреди | уреди извор ]

• Кодексот , првиот облик на современата книга, се по?авува во Римското Царство .
• 78 - Почетокот на Сака Ера што се користи од страна на ?ужноазиски календари.
• Употреба на книговезката .
• Различни прона?доци од Херон Александриски , вклучува??и ?а и парната турбина, хидраулата и разните други машини со погон на вода.
• 31 - Кинескиот инженер и државник на династи?ата Хан , Ту Ши од Нан?анг, ги измислил првите познати дувалки на хидрауличен погон за грее?е на печката за топено железо. То? употребил комплексен механички уред ко? бил напо?уван од брз проток на вода низ водно тркало.
• Иако Филон Византиски ?а опишал пумпата со син?ири на почетокот на 2 век п.н.е. , во текот на ово? век во Кина била измислена пумпата со син?ири, спомната прво од филозофот Ванг Чонг околу 80-тите години. Ванг Чонг исто така точно го опишал хидролошкиот циклус во метеорологи?ата и расправал против теори?ата на ?ради?ационо вли?ание“ за затемнува?ето на сонцето , ко?а била прифатена од многумина, вклучува??и го и ?анг Хенг .
• Кинескиот астроном Лиу Ксин ме?у другото документирал 1080 различни ?везди.
• При кра?от на првиот век кодексот го заменува свитокот .

Наводи [ уреди | уреди извор ]

1. ↑ ^{1,0 1,1 1,2} Du?ani?, Slobodan (1983). Stari svet . Beograd: Narodna knjiga, Vuk Karadzic, Rad. стр. 202?218.
2. ↑ Du?ani?, Slobodan (1983). Stari svet . Beograd: Narodna knjiga, Vuk Karadzic, Rad. стр. 307?315.
3. ↑ Pentecost, J. Dwight (1981). The Words and Works of Jesus Christ: A Study of the Life of Christ . Zondervan. стр. 577?578.
4. ↑ Kostenberger, Andreas J. (2004). John . Baker Academic. стр. 110.
5. ↑ Eerdmans Dictionary of the Bible . Amsterdam University Press. 2000. стр. 249. ISBN   90-5356-503-5 .
6. ↑ Maier, Paul L. (1989). The Date of the Nativity and Chronology of Jesus" in Jerry Vardaman and Edwin M. Yamauchi, Chronos, kairos, Christos: nativity and chronological studies . стр. 113?129. ISBN   0-931464-50-1 .
7. ↑ Anderson, Paul N. (2011). The Riddles of the Fourth Gospel: An Introduction to John . стр. 200. ISBN   0-8006-0427-X .
8. ↑ Knoblet, Jerry (2005). Herod the Great . стр. 183?184. ISBN   0-7618-3087-1 .
9. ↑ Robert Tomson Fortna, Tom Thatcher (2001). Jesus in Johannine tradition . стр. 77. ISBN   978-0-664-22219-2 .
10. ↑ Barnett, Paul (2002). Jesus & the Rise of Early Christianity: A History of New Testament Times . стр. 19?21. ISBN   0-8308-2699-8 .
11. ↑ Andreas J. Kostenberger, L. Scott Kellum (2009). The Cradle, the Cross, and the Crown: An Introduction to the New Testament . стр. 77?79. ISBN   978-0-8054-4365-3 .
12. ↑ Rainer Riesner (1997). Paul's early period: chronology, mission strategy, theology . стр. 19?27. ISBN   978-0-8028-4166-7 .
13. ↑ Bromiley, Geoffrey William (1979). International Standard Bible Encyclopedia: A-D (International Standard Bible Encyclopedia (W.B.Eerdmans)) . Wm. B. Eerdmans Publishing Company. стр. 689. ISBN   0-8028-3781-6 .
14. ↑ Barnett, Paul (2002). Jesus, the Rise of Early Christianity: A History of New Testament Times . InterVarsity Press. стр. 21. ISBN   0-8308-2699-8 .
15. ↑ L. Niswonger, Richard (1993). New Testament History . Zondervan Publishing Company. стр. 200. ISBN   0-310-31201-9 .