Фридрих Шилер ( германски : Friedrich Schiller , Марбах , 10 ноември 1759 ? Ва?мар , 9 ма? 1805 ) ? германски поет и драмски писател . Во своите остварува?а ги истакнувал достоинството, слободата и убавината и незадоволството од тирани?ата. Автор е на драмите ? Интрига и ?убов “, ? Разбо?ници “, ? Дон Карлос “ и ? ?ованка Орлеанка “. Од поетските дела, на?многу е познат по ? Ода на радоста “.

Животопис [ уреди | уреди извор ]

Шилер е роден на 10 ноември 1759 година, во Марбах, во областа Виртемберг . Студирал медицина и работел како воен лекар. Потоа ?а напуштил лекарската служба и некое време се издржувал од писателската де?ност и од помошта на своите при?атели. На?после, станал професор по истори?а на Универзитетот во ?ена, а последните години од животот ги поминал во Ва?мар, каде починал на 9 ма? 1805 година. ^[1] Шилер се одликувал со бунтовна природа и бил пример за борец и маченик, посто?ано живее??и под притисокот на должноста и творе?ето. На возраст од 30 години се разболел и остатокот на животот го поминал во маки. Така, во писмото до неговиот при?ател Кернер, Шилер напишал: ?Она што сум, тоа сум благодарение на еден, често неприроден, напор на сво?ата сила.“ ^[2]

Творештво [ уреди | уреди извор ]

Иако не живеел долго, Шилер оставил богато творештво во пове?е области: песни, раскази, драми , историски дела и философско - естетички расправи. Шилер стапнал на книжевната сцена со драмско дело и го завршил животот работе??и на драма. Роден драматичар, на?добрите дела ги дал токму на полето на драмската уметност , а неговите драми спа?аат во на?добрите остварува?а на германската книжевност . ^[3] Негови на?познати дела се: ^[1]

• ?Разбо?ници“ (драма)
• ?Сплетка и ?убов“ (драма)
• ?Дон Карлос“ (драма)
• ? Валеншта?н “ (драма)
• ? Мари?а Ст?уарт “ (драма)
• ? Вилхелм Тел “ (драма)
• ?Истори?а на триесетгодишната во?на“
• ?Отцепува?ето на Холанди?а од шпанската власт“
• ?За наивната и сентиментална поези?а“
• ?Писма за естетското воспитува?е на човекот“

Уште додека бил жив, Шилер стекнал голема поетска слава ко?а ги надминала границите на Германи?а . Како резултат на тоа, во 1792 година, во текот на Француската револуци?а , парискиот Конвент го прогласил за почесен гра?анин на Француската Република . Но, по смртта , Шилер имал чудна судбина. Од една страна, со децении бил немилосрдно копиран и цитиран, и тоа во толкава мера што, според зборовите на В. Мушг, ?неговите дела понекогаш потсетуваат на изгазени пана?урски ливади на кои не останал ниту една зелена тревка.“; истовремено, неговото творештво било присво?увано и злоупотребувано од многу идеологии , а то? бил истакнуван како носител на германската национална иде?а. Од друга страна, како поет, долго време, Шилер бил ставан рамо до рамо со Гете , но подоцна, неговото дело почнало критички да се преоценува. ^[4]

Последната децени?а од сво?от живот, Шилер ?а поминал во блиска соработка со Гете , со кого имал богата преписка. Притоа, Гете го сметал Шилер за при?ател и за рамноправен соработник, смета??и го за ?роден поет“ ко? ?облагородува сe што ?е допре“. Гете се воодушевувал на прогресивната лини?а во поетскиот разво? на Шилер, веле??и дека ?секо? ден то? беше поинаков и посовршен“. Оттука, воопшто не треба да зачудува тоа што на споменикот во Ва?мар , Шилер стои веднаш до Гете. ^[2] Според сведоче?ето на Гете, то? и Шилер често заеднички создавале некои стихови, кои се застапени во делата на два?цата. Тоа било последица на нивното блиско при?алство, заедничките инетерси, секо?дневните контакти и ме?усебното вли?ание. ^[5]

Поетското творештво на Шилер [ уреди | уреди извор ]

Како поет, Шилер почнал со ?убовна лирика напишана во експресивен, патетично-сентиментален стил, сво?ствен за движе?ето ?Sturm und Drang“. Но, набргу Шулер преминал кон химнична философска поези?а ко?а врвот го достигнала во ?Одата на радоста“ овековечена со музиката на Бетовен . Шилеровата поетска личност пронашлна на?оригинален израз во мисловната, иде?ната поези?а, особено карактеристична за последната децени?а од неговиот живот. Тогаш, по пове?егодишна научна работа, то? повторно ? се вратил на поези?ата при што на?првин почнал со лирика, а потоа следувал процут на неговото поетско творештво. Во хармоничниот спо? на рефлекси?ата со лириката на зрелиот поет го одразува неговиот идеализам опеан во рамките на класичната форма. Притоа, во Шилеровата лирика преовладува мислата наместо чувството. ^[6] Сепак, на?познати негови песни се баладите во кои на?лесно дошол до израз драматичарот Шилер. Тие секогаш носат неко?а иде?а , ко?а ?асно произлегува од содржината, а збиената формулаци?а ?а добива во поентата. Притоа, со добра мотиваци?а, Шилер умеел етички да го поткрепи де?ството на баладите и да ги насочи кон одредена морален цел. На то? начин, неговите балади претставуваат етичко бара?е завиткано во уметнички компонирана драматика на самата фабула. ^[7]

На?познати песни на Шилер се: ?Дево?ката од ту?ина“ ( Das Madchen aus der Fremde ), почетната песна од неговата прва поетска збирка, во ко?а се опе?ува достоинството на поези?ата; ?Поделба на зем?ата“ ( Die Teilung der Erde ) во ко?а Шилер го искажува високото сфа?а?е на поетскиот занает; метрички разновидната и психолошки нежната ?Очекува?е“ ( Die Erwartung ); ?Момче на потокот“ ( Der Jungling am Bache ), една од ретките песни во кои Шилер дава лирски израз на поединечното чувство; оптимистичката ?Надеж“ ( Hoffnung ); ?Поклоник“ ( Der Pilgrim ) во ко?а се чувствува резигнаци?ата на уморниот поет; една од неговите напознати песни, ?Песна за камбаната“ ( Das Lied von der Glocke ) напишана по престо?от на Шилер во една леарница, ко?а завршува со слика на уништува?е, но сепак, камбаната ?а навестува подобрата иднина; песните во кои обработува антички теми, како што се: ?Прстенот на Поликрат“ ( Der Ring des Polykrates ), ?Хекторовото збогува?е“ ( Hektors Abschied ) ко?а Шилер ?а сметал за една од неговите на?добри песни или ?Ибиковите ждралови“ ( Die Kraniche des Ibykus ); неговата последна песна, ?Збогува?ето на поетот“ ( Sangers Abschied ) во ко?а то? се збогува со читателот, итн. ^[7]

Критичарите на?многу му забележуваат на Шилер поради неговиот идеализам и патосот на неговата дикци?а. Сепак, неговиот патос претставува херо?ски полет без фрази и благородно воодушевува?е, а не бесмислици. Во то? поглед, идеализмот на Шилер може да се сфати како бегство од тмурниот живот и од грубата стварност, но исто така, има??и го предвид неговиот карактер, и како пркос. Оттука, многу критичари го нарекуваат Шилер ?на?мажествен“ германски поет чи?а морална и уметничка сила е способна ?да го огорчи срцето против сe што е нечовечно“. ^[6]

Како негов близок при?ател и соработник, Гете имал високо мисле?е за Шилер. Според неговиот опис, ?сe на него беше гордо и вонредно, но очите му беа благи. Но, талентот му беше како и телото. Лесно се зафа?аше со неко? предмет... Сво?от предмет го гледаше тукуречи само надворешно, тивкиот, внатрешен разво? не му лежеше. Неговиот талент беше пове?е десулторски, па затоа то? никогаш не беше решителен и никогаш не можеше нешто да заврши.“ Според Гете, Шилеровиот талент бил како создаден за театарот и секо?а негова драма претставувала напредок и усовршува?е, иако малку било чудно тоа што имал некакво чувство за суровост од кое не можел да се ослободи ниту во своето на?убаво време. Гете го опишува Шилер како ?чуден голем човек“ ко? ?секои осум дена беше поинаков и посовршен“ и ка? него се забележувал ?напредок во начитаноста, ученоста и расудува?ето“, а последното Шилерово писмо (напишано на 24 април 1805 година, 15 дена пред неговата смрт) Гете го чувал како свето. Ме?утоа, по сведоче?ето на Гете, Шилер се измачувал со филозофскиот начин на мисле?е, а особено го измачувала мислата за целосно ослободува?е на сентиманталната поези?а од наивната. Според него, Шилер не умеел да постапува несвесно и инстинктивно, туку морал да размислува за сe што роаботел. Според зборовите на Гете, во сите Шилерови дела се сре?ава иде?ата на слободата ко?а посто?ано се менувала: во младоста то? стремел кон физичка слобода, а во подоцнежниот живот преминал на иде?ната слобода, ко?а на?после и го убила. Праве??и споредба ме?у себеси и Шилер, Гете вели дека наместо публиката да се расправа ко? од нив два?цата е поголем, треба да се радува што воопшто има два?ца такви лу?е за кои може да се расправа. ^[8]

Наводи [ уреди | уреди извор ]