Тетово
Град
Знаме Грб
Прекар(и): Градот под Шара
Тетово
Координати: 42°00′N 20°58′E  /  42.000° СГШ; 20.967° ИГД  / 42.000; 20.967
Држава	Република Македони?а
Регион	Полошки Регион
Општина	Општина Тетово
Управа
? Градоначалник	Би?ал Касами ( Движе?е Беса )
Надм. вис.	&10000000000000486000000 486 м
Население (2021)
? Вкупно	63,176
	[1]
Час. по?ас	UTC+1
? Лето ( ЛСВ )	UTC+2 ( UTC )
Повик. бр.	+389 044
Рег. таб.	TE
Мреж. место	www.tetova.gov.mk

Тетово ( албански : Tetove , турски : Kalkandelen , во прев. ? Штитобод “) ? град во Северозападна Македони?а , на падините на Шара , односно во долната Полошка Котлина . Тетово е седиште на истоимената општина ко?а зафа?а простор од 261,89 км ² , а заедно со новосоздадените општини коишто произлегуваа од неа и кои и ден денеска гравитираат кон неа, таа површина изнесува 945,8 км ² . Тетово е град со богата иcтори?а, населен со пове?е етнички заедници.

Потекло на поимот [ уреди | уреди извор ]

Турците ги употребувале и формите Калкандели и Калканделе , а францускиот конзул Анри Пуквил го спомнува со формата Калканделук. Освен тоа, градот бил спомнуван и со формите Тетовен и Тетевен . Името Тетово, според една народна легенда, е сврзано со еден необичен настан од времето на турското владее?е. Имено, во непосредна близина на градот, ме?у два рида, живеела голема зми?а од ко?а се плашеле сите. Нико? не се обидувал на страшната ?верка да и излезе на мегдан. Само неко?си Тето излегол храбар маж. Еден ден, наоружан со лак и стрела и со меч и штит , качен на сво?от брзоног ко?, то? се упатил кон загрозеното место. Кога стигнал таму, се по?авила зми?ата и му го попречила патот. Тето не се уплашил. Го оптегнал лакот и со една стрела ?а предизвикал ?верката. Зми?ата почнала да реагира, испушта?ки некаков глас. Разлутена, таа со голема брзина се упатила кон пленот. Но Тето бил бестрашен. Кога влекачот се доближил до него, то? замавнал со остриот и шилест меч и го пронижал. Така биле ослободени лу?ето од страшилиштето, од опасната ?верка. Излегол и стравот од нив, а преминот ме?у двата рида бил слободен и лесно прооден. Оттогаш, според легендата, местото каде што била убиена зми?ата со меч и штит, (калкан), било наречено Калкандели, а градот, (на турски), - Калканделен. Во се?ава?е на ?унакот Тето, пак, месното население населбата ?а нарекло со името Тетово.

Другата верзи?а е дека името потекнува од старословенскиот збор ?хът ? ти“ - сака, ?хът ? тово“ - сакано место. Околу средината на XV век , со отпа?а?ето на буквата “х”, населбата била преименувана во Тетово (Тетова). Според народната етимологи?а, Тетово произлегувал од зборот тетива . Во врска со ова толкува?е, уште тогаш се по?авило и турското именува?е на населбата - Калканделен . Во еден хрисовул на цар Душан од средината на XIV век , Тетово се споменува како село, а како градска населба се споменува во текот на XV век , и тоа главен пункт на Долна и Горна нахи?а. Познатиот турски патописец Ха?и Калфа , ко? го посетил Тетово околу средината на XVII век , градот го спомнува со ими?ата Калканделен и Тетова . На албански ?азик името на градот е Tetove , односно Tetova .

Истори?а [ уреди | уреди извор ]

Камено време [ уреди | уреди извор ]

Според на?новите податоци добиени преку археолошките ископува?а на неолитските нао?алишта Тумба ка? с. Долно Палчиште (1987/88.) и Под село тумба ка? с. Стенче (2000.), на?старите траги на живот во Полошката Котлина (тетовскиот и гостварскиот кра?) датирааат од пред 8000 години или поточно од 6100-тата година ст.е. Од овие нао?алишта потекнуваат голем бро? ископани фаргменти, но и целосно сочувани парчи?а на грнчари?а, но и жртвеници и статуетки посветени на женскиот култ. На подрач?ето на Тетовско , прона?дени се и многу знача?ни претстави на карпестата уметност како уметнички композиции поврзани со обредните ритуали. ^[2] .

Ово? кра? низ целиот неолит бил населен со носителите на културната група Анзабегово-Вршник , ко?а била застапена и во скопскиот регион и Источна Македони?а . Во раниот неолит, сепак, ово? кра? бил под силно вли?ание и на неолитскта култура Велушина-Породин од Пелагони?а ?ужно оттука, што се гледа и преку формата на на?стариот сочуван жртвеник типот Големата ма?ка (Magna Mater) прона?дена на овие простори, а откриен близу Стенче . Доцниот неолит се одликува со вли?ание на Винчанската култура од север. ^[2]

Метално време [ уреди | уреди извор ]

Кон кра?от на 4. милениум ст.е., започнуваат првите продори на новите доселеници, степски народи од Средна Ази?а- Индоевропе?ците, кои уништува??и и асимилира??и ?а старата неолитска култура создаваат нов енеолитски културен комплекс на Балканот, наречен Салкуца-Буба?-Криводол . Траги од ова ново население на?дени се и во Полог (во Палчиште , Желино итн.). Оваа состо?ба се стабилизира во средното бронзено време кога се по?авуваат првите зачетоци на балканските праетничките, а подоцна и етничките заедници. Во ово? период започнува и силен продор на матери?алните обележ?а од ?уг од развиената Микенска култура , што се гледа и преку еден параден луkсузен бронзен меч прона?ден во Тетово, увезен токму од тие микенски центри. Иако и наредните епохи ?е бида во знак на масовни миграции, сепак Железното Време се одликува со стабилизаци?а, што довело до разво? на тргови?ата. Од ово? период датираат и керамичките големи питоси за житарици, прона?дени близу с. Ларце .

Во ово? период, според записите на Страбон кои се однесуваат на ковницата во Дамастион , а особено според зачуваните ономастички траги од подоцнежните времи?а, се гледа дека Полог бил населен од Бригите (Briges, Brigoi). Бригите биле составен дел на подоцнежните етнички заедници на Па?онците , античките Македонци , Дасаретите , Едоните и Мигдонците . Дури и Па?онците, иако биле стара бронзеновременска популаци?а, на ово? дел од Балканот, имале неоспорни врски со Бригите . Па?онската и античко-македонската лингвистика и ономастика покажуваат голем бро? глоси и ими?а со бригиски корен, што упатува на фактот дека Бригите биле substratum или база во па?онското и античко-македонското етничко формира?е. ^[2]

Рана антика [ уреди | уреди извор ]

Во 1932 год. блиску местото наречено Балезова Чешма , е прона?дена статуа од бронза од периодот на Агри?аните , IV век п.н.е. , и претставува вреден археолошки прона?док, на?ден во Тетовската околи?а . Статуата е со димензии 9 cm, долга и 4 cm широка, и се нао?а во Музе?от на Македони?а во Скоп?е . Вли?ани?ата на грчките занаетчиски центри врз ово? дел на Балканот , всушност ?е доведат до дополнителна промена на културата и начинот на живот на овдешните популации. Токму тие промени го на?авуваат новиот, арха?ски период и преминот од епохата на праистори?ата во епохата на истори?ата и антиката. На археолошки план овие трансформации се видливи преку новите матери?ални (нови типови керамика, накит и други занаетчиски производи), и духовни (нов начин на погребува?е: кремира?е наместо инхумаци?а, прифа?а?е на култовите на грчките божества) и други обележ?а, кои отпрвин биле прифа?ани како престиж од на?елитните општествени слоеви, а потоа и од останатото население, што на?добро се гледа од т.н. кнежевски гробници, од кои на?позната е онаа од Тетово, во ко?а е прона?дена и познатата статуетка на Менада .

Во минатото постоеле различни теории за тоа кое античко племе го населувало ово? кра?. Сепак според на?новите сознани?а, целиот простор на ?ужна Срби?а , Источно Косово и Северна Македони?а , вклучително и Полог , во ово? период, а сe до III век п.н.е. бил населен од на?северното античко- македонско ( па?онско ) племе Агри?ани (Agrianes). Ова се гледа по континуитетот во археолошките хоризонти, развиениот керамички импорт од грчкиот ?уг, богатите кнежевски гробници и сл. Ова племе имало свои кралеви од кои на?познат е Лангар (Langaros) кои во 335 п.н.е. му помогнал на македонскиот крал Александар III , при неговиот поход против Трибалите на север. Агри?аните него го следеле и при неговиот поход низ Ази?а кога се покажале како едни од на?безмилосните борци во многу клучни битки, по што станале особено познати во античкиот свет.

Поради економскaта и трговска развиеност и одредени градови ковале свои автономни монети. Таков бил случа?от со градот Пелаги?а (Pelagia) ко? низ целиот IV век п.н.е . кова свои сребрени монети во ковницата во Дамастион . Градот Пелаги?а се смета дека се нао?ал близу денешно Тетово, и е всушност, во урбанистичка смисла негов антички предок, од чи? назив подоцна е изведено и денешното словенско име на целата котлина Полог (Пелаги?а-Полог, како во случа? и со Скупи-Скоп?е, Астибо-Штип, Тесалоника-Солун итн).

Кон кра?от на IV век п.н.е. ослабента агри?анска држава потпаднала под власт на кралот Авдолеон од Па?они?а , а ве?е до средината на III век п.н.е. , сите нивни територии биле заземени од Дарданците од север (на ?уг сосе Северна Македони?а и Полог ), што се гледа и преку дисконтинуитет во археолошките хоризонти од то? период. Овие погранични краеви низ целиот нареден период ?е биде користен како логистичка позадина, од каде Дардани?а организирала ?аки п?ачкосувачки походи на ?уг кон богатото кралство Македони?а , дури и откако тие територии ?е потпаднат во склоп на Римското Царство во 168 п.н.е. ^[2]

Римски период [ уреди | уреди извор ]

Дури во 29. ст.е. и Полог , задно со останатите делови на Дардани?а , па на север сe до Дунав , ?е подапнат под римска управа, по што ?е започне ера на стабилизаци?а, мирен живот, тргови?а и напредок. Од II-III век н.е. датираат неколку камени плочи- стели, на кои епитафот е напишан со грчко писмо што говори дека ово? регион бил во склоп на грчката ?азична сфера, за разлика од Косово и скопкскиот регион кои биле дел од латинската ?азична сфера. Ова значи дека во Раноцарскиот период (I-III век н.е.) Полог бил дел од римската провинци?а Македони?а , а во доцната атника (III-VI век н.е.), по реформите на Диоклевци?ан дел од провинци?ата Македони?а Втора (Macedonia Secunda). Прона?дените стели содржат и богат ономастички матери?ал и лични ими?а кои се доминатно автохтони и од кои се гледа дека романизаци?ата на овиепериферни краеви, надвор од главните патишта, не зела голем замав.

Поучена од големите варварски продори ( Келти , Остроготи , Хуни ) кои сe почесто се случувале од 3 век, а траеле и низ наредниот век, римските цареви почнале во доцниот 4 век да градат укрепени градови и тврдини на доминантни ридови. Од то? период датираат и бро?ните каструми (castrum), кастели (castellum) и збегови (refugium) за населението во тетовскиот кра? од кои на?знача?ни се оние близу денешните села Рогле , Ораш?е , Лешок , Стенче , ?егуновце , Градец и нао?алиштето Исар-Ба?иче кра? Тетово.

Иако христи?анството во Македони?а доа?а со Св.Апостол Павле во 50-тите години од I век н.е., сепак дури по легализаци?ата на Константин во 313. н.е. тоа можело помасовно да продре до обичните лу?е, и да се отпочне со граде?е на ранохристи?ански цркви- базилики. До денес во Полог се регистрирани траги од 16 ранохристи?ански базилики, од кои 12 во Тетовско и 4 во Гостиварско , при што на?добро проучени се базиликата од Стенче од V век н.е. ко?а е единствена во Македони?а со 3 крстилници (баптистериуми), и онаа во Туденце ко?а датира од втората пол. VI век. и е на?старата триконхална (трикорабна) црква воопшто во Република Македони?а , а е ретка и во цела ?ужна Европа .

Сепак, по силните аварско-словенски продори во доцниот VI век н.е. сите тврдини се напуштени но не во целост и срушени. Поголемиот дел од нив, два-три века подоцна, кога повторно е воведена стабилна државна организаци?а, повторно ?е бидат обновени со истата намена, но ово?пат тие ?е бидат населени од доминантното словенско население поставува??и ги темелите за новите средновековни гратчи?а. ^[2]

Средновековен период [ уреди | уреди извор ]

Словенското колонизирано население загосподарило со на?важните места во рамницата, дава??и и ново, словенско име Подлог, веро?атно со значе?е под гора, (под планина). Тогаш тие разурнале многу тврдини и населби. Но, од V век Византи?а повторно го контролирала ова подрач?е, ги укрепила на?важните разурнати тврдини и во нив држела посто?ана во?ничка посада. Во времето на цар Самуил, Полог бил во составот на неговата држава. По пропа?а?ето на Самоиловото Царство , во Полошката Котлина како градски населби се спомнувале Полог и Лешок (Леш'к, Лешек). Арапскиот научник Идризи, ко?, како географ и патописец, го посетил ово? кра? околу средината на XII век , поточно во 1153 година, во сво?от опис за патот од Охрид, преку Скоп?е, за долината на реката Струма, го спомнува и градот Полог. То?, во сво?от патопис, вели: “ Од Охрид два дена се патува по тежок пат до градот Болого ( Полог ), сместен ме?у два рида, а покра? него минува реката Фардари ( Вардар ). Од Болого до Искофла ( Скоп?е ) патува?ето трае само еден ден” . За “градот Полог” (“урбус Пологус”) подоцна, во XV век , пишувал и Барлети , ко?, исто така, Полог го идентификувал со Тетово. Ме?утоа, во науката има спротивставени мисле?а за местоположбата на средновековниот град Полог. Едни автори ово? полошки град го укажуваат дека се нао?ал ка? Тетово, други ка? Градиште (денешното село Градец ), а трети ка? селото Милетино .

Археолошките наоди покажуваат дека градот Полог, што се спомнува во XII век , се нао?ал ка? Градиште (Градец). Ако се има предвид дека средновековните градови Хт?тово (Тетово) и Бах?ица (Гостивар) тогаш биле селски населби, сосема убедлива е втората вари?анта ? дека градот Полог бил сместен ка? Градиште (Градец). На грчки ?азик, Полог бил споменуван во формата “Пологос”. Некои научници се на мисле?е дека во XI и XII век не постоел град Полог, туку само област. Инаку Полог, (од бо-лог), според едни автори бил спомнуван со значе?е бож?а гора, (ра? бож?и), кое толкува?е, пред се, од прекрасната местоположба на градот и на котлината, (Полог). Според други автори, полог значи горска падина, ( поднож?е , подгор?е или загор?е ). Со зборот полог, старите Словени означувале долина, (ниско место, рамница), заградена од сите страни со височини, (ридови или планини). Кога Х'т'тово (Тетово), било село, во Долни Полог, (до кра?от на XII век) егзистирал средновековниот град Л'ш'к, ко? во тоа време бил главен духовен, културен и економски центар во Полошката Котлина. Ово? средновековен град, ме?утоа, во текот на 1189 година, по навлегува?ето на српската во?ска во ово? кра?, на чело со кнезот Стефан Нема?а, како пограничен град на Византи?а бил опустошен и разурнат. Тогаш бил разурнат и градот Полог, како и некои други населени места во северна Македони?а. Според едно предание, во пошироката околина на денешното селото Лешок, во доцното средновековно време, егзистирал градот Леген-град, (Легенград). Ово? средновековен град го споменува и Кирил Пе?чинови? во сво?от опис за манастирот “Св. Анастаси?” , (во Лешок ). Ме?утоа, кога ово? полошки кра? потпаднал под турска власт, кон кра?от на XIV век , ( 1352 ), со колонизира?ето на муслиманското население во котлината на Полог во XV и XVI век, Легенград престанал да егзистира. Тогаш колонизираните опустошиле и разурнале 7-8 христи?ански цркви во градот, како и стариот манастир и тврдината околу него. Тетово, како населено место, првпат се споменува во пишаните документ во XII век , и тоа под името Х'т'тово , но тоа не значи дека населбата не била основана порано. На?стар населен простор во Х'т'тово (Тетово) било местото околу црквата “Св. Богородица”, на излезот на реката Пена од Шар Планина .

Османлиски период [ уреди | уреди извор ]

Познатиот географ и патописец Ха?и Калфа, при неговото пропатува?е низ овие краеви, во своите белешки градот го именува и како Тетово и како Калкандела и го опишува како ориентален град ко? наликува на населените места од Блискиот Исток . Кон кра?от на истиот век, Тетово настрадало во пожар, така што низ целиот 18 век воопшто, не се споменува во регистрите како градска населба. Ме?утоа, извршените државни реформи во самата Османслиска Импери?а од почетокот на 19 век, имале силно вли?ание за неговото повторно преструктуира?е во важен стопански центар. И Ами Буе, исто така турски патописец и географ, го опишува Тетово како чист град, си многу зеленило. Според него, градот имал 4000-5000 жители, од кои половината биле христи?ани ( Македонци ), додека останатите Турци и Албанци . И Ами Буе исто како и Ха?и Калфа, Тетово го споредува со градовите од Ориентот, во ко? можело да се сретнат споменици подигнати претежно во периодот на турското владее?е. На преминот од 19 во 20 век, Тетово се развива во познато трговско и занаетчиско место. Во периодот од Балканските во?ни, и покра? иселува?ето на турското население, забележан е пораст на истото во градот и тоа од различни етнички структури, од кои на?многубро?ни се Албанците . ^[3]

Преродба и илинденски период [ уреди | уреди извор ]

За учеството на тетовскиот кра? во ослободителната борба, во времето кога Внатрешната Македонска Револуционерна Организаци?а развива широката де?ност во Македони?а, нема некои посебни пишани документи. Се знае дека населението во Полог, според условите зело активно учество како во подготовките на Илинденското востание, така и во акциите по неговото задушува?е. Во Тетово бил формиран Местен комитет на ВМРО , ко? работел не само на иде?ното воспитува?е, туку и на физичкото подготвува?е на народот за вооружена акци?а. Тие подготовки ги опфа?але сите способни мажи од градот и селата. Еден дел од оние што биле подготвувани за ракува?е со оруж?е, подоцна биле префрлани во четите што се формирале на подрач?ето на Кичевско . Сето ова се спроведувало та?но, зашто турската власт на ова подрач?е била многу добро организирана и имала поддршка од муслиманското население. Посебна улога месната организаци?а на ВМРО одиграла во снабдува?ето на востаниците со оруж?е, особено со пушки, кои биле изработувани од прочуените тетовски ма?стори - пушкари ( туфекчии ).

Во ово? период во Тетово се изработувале манлихерови пушки - берданки и прочуените тетовски мартинки . За ова имало посебна работилница на реката Пена, а изработката на пушките била организирана преку доверливи лу?е. Ме?у другите, за изведува?е на оваа акци?а биле задолжени и Ристо Костов - Сичан и Сане Ристов - Гуле , кои организирале та?ни канали за пренос и предава?е на пушките во определените места во Кичевско. На?првин пушките се префрлани во селото Блаце , кое се нао?а во поднож?ето на Сува Гора , каде имало подземна скривница во ку?ата на Костадин Велковски. Таму пушките се криеле, а потоа со ко?и и магари?а - на?често товарени со грнци, а ме?у нив пушки и муници?а - се носеле преку планинските премини во Кичевско. Месната организаци?а на ВМРО во Тетово, исто така, организирала та?на аптека ко?а четите ги снабдувала со лекови и санитетски матери?ал.

По задушува?ето на Илинденското востание некои вооружени чети во ово? кра? ?а продолжиле акци?ата уште извесен период. Такви чети, главно де?ствувале во шумските предели и имале посто?ани контакти со четите во Пореч?ето и Кичевско . Се знае за четата што де?ствувала на Сува Гора била предводена од Софре ?ор?иевски од село Радиовце , ко? собрал поголема група комити од македонските села од поднож?ето на Сува Гора и продолжил да се бори уште цели две години, сe додека не бил изненаден од турските заптии и фатен но?е на спие?е во една колиба во шумите на Сува Гора. Потоа бил осуден на сто и една година роби?а, од кои издржал само три, зашто поради амнести?ата и зачестените протести и бара?а на македонското население од ово? кра?, турските власти го ослободиле. Четата на Софре ?ор?иевски, преку летото во?увала, а зимно време зимувала растурена во селата Стенче , Волкови?а , Челопек , Лешница и Блаце , каде имала сигурни засолништа.

По задушува?ето на востанието биле преземани и други репресалии од страна на турските власти. Така на пример, затворени се и други лица од Тетово, како што е случа?от со Милан Младенов, Трпе Алтиколач, поп Диме Саров и Томе Смилковски. Милан Младенов и Трпе Алтиколач, исто така биле осудени на сто и една година роби?а, и тоа првиот во тврдината Ди?арбекир во Мала Ази?а , и вториот во областа Фезан , длабоко во Либиската пустина , во Северна Африка . Другите биле осудени на пове?е години затвор и спроведени во Куршумли ан во Скоп?е .

XX век [ уреди | уреди извор ]

На 19 март 1943 година во Тетово е формирана Комунистичката Парти?а на Македони?а , во ку?ата на семе?ството ?овановци, ко?а денеска е музе?.

Тетово е ослободено во Втората светска во?на на 19 ноември 1944 од страна на Третата , Тринаесеттата , Четиринаесеттата и Деветнаесеттата македонска бригада , како последен ослободен град на територи?ата на Македони?а.

Конфликтот во 2001 година [ уреди | уреди извор ]

Со навлегува?ето на некои косовски терористи на територи?ата на Република Македони?а , во почетокот на февруари во кумановското село Танушевци , а подоцна и со негово проширува?е на територи?ата на Тетово на 14 март 2001 , во Тетово се случил конфликт поме?у македонската арми?а и полици?а од една страна и Ослободителната Народна Арми?а од друга страна. После неколку дена македонските безбедносни сили ?а започнуваат акци?ата за чисте?е на терористите и со тоа започнува т.н. Битка на Тетово ко?а претставува на?големиот аранжман на македонската арми?а и полици?а во конфликтот од 2001 . Македонските сили со околу 3.000 во?ници нападнле на Балтепе и тетовското кале во ко? имало жестоки битки со локалните албански терористи и косовските криминално-екстремни банди. Битката била за воведува?е на контрола на градот и завршила со тежок пораз на ОНА . ^[4]

Површина и местоположба [ уреди | уреди извор ]

Поголем дел од Тетово се протега во рамничарско подрач?е, а само помал дел, главно оно? постариот, лежи на падините на Балтепе , брдо високо 806 метри. Апсолутната надморска височина на градот се движи ме?у 450 и 500 метри. Во последно време урбанистите прават напори градот да се шири кон планинското подрач?е кое е благо издигнато и поволно за градски градежен реон.

Климата е средно континентална, со топли и релативни влажни лета, зимата ладна и снежна, пролет и есен со чести врнежи. Природните услови како климата, рел?ефот, геолошкиот состав на зем?ата, овозможиле во Тетовската околина да се по?ават многу извори на вода. Затоа, Тетово е еден од ретките градови во Македони?а, ко? има питка вода, вода за потребите на индустри?ата и вода за наводнува?е.

Население [ уреди | уреди извор ]

Градот во минатото бил поделен на два дела, Горна и Долна Чарши?а . Во горниот дел живееле претежно муслимани, а во долниот христи?аните.

Пописот од 1991 година не бил целосно одржан во градот Тетово, биде??и дел од неговото население одбило да учествува, односно го бо?котирало неговото одржува?е, поради што за таа пописна година, во градот нема целосни податоци. ^{[заб 1]}

Според последниот попис во 2002 година, Општина Тетово , ко?а го опфа?а градот Тетово и околните села, има 86.580 жители.

Во поширокиот Тетовски регион , во 2002 година биле запишани 189.066 жители, што сочинува 9,34 % од вкупниот бро? на население во државата и со тоа претставува по скопската , втора на?населена област во Македони?а .

Тетово е петти на?голем град во Македони?а и на?големо населено место во областа Полог .

Етнички групи

Според пописот на населението од 2002 година, во градот имало 52.915 жители и спа?ал во групата на големи градови. ^[5] Етнички гледано, населението е составено од: ^[6]

?азик

Во градот се зборуваат следниве ?азици ^[6] :

Вероисповед

Во Тетово се застапени следните религиски групи ^[6] :

Според последниот попис од 2021 година, Тетово брои 63.176 жители, од кои: ^[1]

Низ годините ова било вкупното население и етничка припадност на населението во градот Тетово: ^{[заб 2]}

* Извор: Државен завод за статистика на Република Македони?а (1948-2002), според податоци од офици?алните пописи во соодветните години

Религи?а [ уреди | уреди извор ]

Тетово како мултикултурна средина се одликува со главно две поголеми религии. Тоа се исламот и христи?анството , т.е. православието . Седиштето на Полошка епархи?а се нао?а во соборниот храм Св. Кирил и Методи? во Тетово.

Православието и црквите [ уреди | уреди извор ]

Христи?анството на овие простори имала голема улога и долга традици?а. Полог, а со тоа и Тетово, е простор на ко? во седумте ил?ади години на овдешното човеково постое?е од раниот неолит е сконцентрирано исклучително богатство, но и многу малку откриено и истражено културно и археолошко богатство. Од обемното богатство на минатите епохи, од кое денеска само скромен дел им е на увид на археолозите, се издво?уваат и остатоците од храмовите, црквите и манастирите ^[8] . Тетово се нао?а во Тетовско - Гостиварска епархи?а и е седиште на истоименото архи?ере?ско намесништво ^[9] кое има 72 цркви, 10 манастири, 6 параклиси и еден крст ^[10] . Не?зин надлежен епархиски архи?ере? Митрополит ?осиф.

Тетово има неколку цркви од кои:

Соборен храм св. св. Кирил и Методи? [ уреди | уреди извор ]

Соборниот храм св.св.Кирил и Методи? во Тетово претставува една врвна црковна архитектонска градба. То? е еден од на?убавите храмови, не само во полошкиот кра?, туку и пошироко во Република Македони?а . Граден е на ново место од понов период, поточно за време на Илинденското востание во 1903 година. Иници?атор за градбата бил Прота Михаил (Мисо Мартиновски), примерен свештеник од тоа време, познат како заштитник на православните христи?ани од турските власти. Во тоа време како Архи?ере?ски наместник успеал од султанот Хамид од Цариград да изде?ствува изградба на црквата. Одобрението го добил на 21 ноември 1902 година.

Манастир Свети Атанаси? на Балтепе [ уреди | уреди извор ]

Според историските извори, манастирот "Свети Атанаси?", на тврдината Кале , ко? се издига на самото возвишение на Балтепе, претставува еден од на?старите култни христи?ански црковни споменици во ово? дел од Македони?а и Балканот ^[11] . Потекнува од кра?от на XIII век , од истиот период кога бил подигнат и манастирот ?Успение на Пресвета Богородица“ во месноста Плоча на Шар Планина . Подига?ето на црквата "Свети Атанаси?" на Кале е сврзано и за уште два други об?екти посветени на истиот светител: во селото ?епчиште и познатиот манастир во селото Лешок ^[12] . Она што се знае е дека сите три светилишта на трите места кои на одреден начин се нао?аат на еден потег Лешок-?епчиште-Лавце, едновремено се градени и едновремено предадени на користе?е на православното население во 1240 година. Она што е зачувано од фреските, начинот на градбата и другите елементи релевантни за струч?аците само ?а потврдуваат оваа вистина ^[13] . Во конфликтот во 2001 година црквата беше во голем дел разрушена.

Св. Никола [ уреди | уреди извор ]

За оваа црква нема многу пишани документи ниту некои податоци. Ме?утоа во записите поврзани за манастирот "Света Богородица-Хтетовска", во една од хрисовулите на царот Душан , се споменуваат црквите "Свети Никола" и ?Свети Или?а“ како метоси на споменатиот манастир. Сето тоа наведува на податокот, дека таа потекнува не подоцна од XIV век . Многу подоцна, во 1675 година по една пресуда на тетовскиот кади?а , се споменува црквата ?Свети Никола“ со сво?от имот, во месноста на денешната населба ?Дреновец“. Се споменува нива од 11 хектари како и лоз?е со површина од три декари . Некаде во 1715 / 16 година се споменува како една мала црквичка, ко?а можела да прими едва? четири до пет верници. Тогашниот црковен одбор составен од видни гра?ани, решиле на местото од старата црквичка да изградат нова и поголема црква.

Во 1842 година се почнало со градба на црквата ко?а траела сe до 1847 година. Но, по завршува?ето на градежниот дел се немало доволно парични средства за фрескоживописот и за уредува?е на внатрешниот дел од црквата. Изградбата на новата црква му било доверено на познатиот ма?стор од Охрид , Мартин Вражевски . То? ?а изградил црквата по планот на црквата "Света Богородица" од Скоп?е. Поради недостаток на финансиски средства црковниот одбор бил принуден од други места да бара помош. Во 1848 година црквата била завршена и пред кра?от на истата година била осветена од скопскиот владика Анание . Но во 1872 година црквата била запалена од неко? Албанец Муарем, доселеник од Албани?а . Многу години црквата стоела разурната во пепел, дури во 1901 / 02 година тетовци почнале со не?зиното возобновува?е. Таа била целосно довршена во 1912 година, а преосветена е во 1923 година од епископот Варнава.

Изградената површина на црквата изнесува 7,87 ари , а површината под пристапи и зеленило изнесува 57,88 ари. Во 1995 година старата фасада на црквата е очистена и на не?зино место е изработена нова фасада од бел цемент, како и замена на прозорците, во истиот стар стил.

На 19 декември 1995 година осветена е и новата крстилница што се нао?а во самата црква од страна на неговото високопреосвештенство митрополитот Полошко-кумановски господин Кирил. Во 2001 година покра? другите цркви и манастири, оштетена беше и црквата "Свети Никола" од Тетово.

Св. Петка и Св. Недела [ уреди | уреди извор ]

На западната страна од сегашната црква ?Свети Никола“ до неодамна се забележувале остатоци со димензии 3х2 м каде некогаш се нао?ала капела посветена на Света Петка . Об?ектот бил изграден од каме?а и покриен со слама така што со градбата на новата црква истата се урнала и била уништена. До неодамна на тоа место постоеше костурница. Точниот податок за постое?ето и градбата на таа капела се сврзува со изградбата на помала црква посветена на Света Богородица , ко?а се нао?ала преку реката Пена .

Во почетокот на 2000 година црковното насто?ателство презело ници?атива да се возобнови истата капела. На 26 ноември истата година се положил и осветил камен темелник на празникот "Свети ?ован Златоуст". Црквата е посветена на Света Петка и Света Недела. Поради военита де?ства во Тетово во текот на 2001, градбата на црквата била запрена, за во 2007 комплетно да се доизгради и освети.

Света Богородица [ уреди | уреди извор ]

Истори?ата на црквата "Света Богородица" е доста долга и датира од многу старо време. Оваа црква е подигната непосредно по Балканските во?ни и ослободува?ето од долгогодишното турско ропство. Во месноста "Горно маало" во 1903 / 04 година на урнатините на старата црква се започнало со градба на нова и поголема црква ко?ашто траела сe до 1916 година. Изградената површина на црквата изнесува 6,5 ари. Градена е од камен и полна печена цигла. Фреските заедно со иконите на иконостасот ги изработил зографот Тале од Галичник ко? тогаш живеел во Гостивар . Осветува?ето на црквата било извршено на 28 август 1918 година на ден "Успение на Пресвета Богородица" од страна на скопскиот митрополит Варнава.

Во непосредна близина на црквата се нао?аат и средновековни христи?ански гробови кои биле прекопувани во подолг временски период ^[14] .

Црквата "Света Богородица" претставува значаен об?ект во градот Тетово и редовно се посетува од жителите на ово? град. Оваа посета е голема на Богородичните празници, а посебно на "Успение на Пресвета Богородица" и на Источен петок "Балакли?а" што се празнува во Светлата седмица по Велигден.

Свети Димитри? [ уреди | уреди извор ]

Оваа црква се нао?а на местото на градските гробишта, на северозападниот дел од Тетово. Површината на црквата изнесува 0,94 ари. Порано тука постоела помала црквичка - параклис, а на не?зиното место изградена е денешната црква посветена на "Свети Димитри?". Градбата започнала во 1906 година и траела сe до 1912 година. Ктитор на истата бил Захари?е Мано?ловски . Осветена е три години подоцна, во 1915 година. Преосветена е повторно во 1958 година од страна на првиот македонски архиепископ на возобновената Охридска архиепископи?а во лицето на Македонската православна црква Господин Господин Досите? .

Новата црква [ уреди | уреди извор ]

Црквата Собор на сите македонски светители ?св. ?ор?и?а Победносец” и св. ?Сисо? Велики” е на?новата црква во Тетово ко?а е в фаза на граде?е. Таа ?е се нао?а во долниот дел на Тетово, односно ка? спортскиот центар ^[15] . Црквата ?е биде со димензии од 3.000 м² и ?е кошта 1 милион евра.

?амии [ уреди | уреди извор ]

Шарена ?ами?а [ уреди | уреди извор ]

Во културното наследство на Тетово се вбро?ува и Шарената ?ами?а . Шарена ?ами?а е дел од комплекс на об?екти од исламската култура како средиште на верското културното и духовното живее?е во градот. Тоа се верски об?ект- еднокуполна ?ами?а со многуаголно минаре , чешма , турбе , амам и беговите конаци, каде ?ами?ата го зазема централното место. Нема некои пишани податоци за тоа кога ?ами?ата е изградена, но во тетовското семе?ство Палоши е сочувано едно предание според кое ?ами?ата ?а изградила Хуршиде Хатун околу 1566 година. Ако околу годината на изградбата може да има дилеми, сосем е точно дека ?ами?ата ?а подигнала Хуршиде, ко?а била болна и се надевала дека на ово? начин ?е го смилува Алах и ?е оздрави. ?ами?ата особено се истакнува со сво?ата декоративна обработка, а пак сликарскиот украс ?а исфрла во прв план и ?а прави посебно интересна и привлечна. Блескавите арабески изразени во сино цве?е и треперливите сонца претставуваат навистина силно привлечен декор. ?ами?ата однатре и однадвор е ишарана со разни бои и по тоа го добила своето име. Таа претставува редок споменик од ово? вид во Република Македони?а .

Историски знаменитости [ уреди | уреди извор ]

Добрата геостратешка положба, тоа што се нао?а на крстопат и Полог со родната зем?а, се причините со кои Тетово им го привлекуваше вниманието на разни осво?увачи. Во XV век Тетово го осво?уваат Турците . Со доа?а?ето на Турците се развива едан друг вид на култура. Не?зино огниште стануава комплексот на бекташиското те?е наречено Арабати Баба, изградено од Серсем Али Деде ( 1538 - 1548 ).

Османлиите на Тетово му подариле многу ?авни и верски об?екти кои припа?аат на исламската култура  : ?амии , те?и?а , народни ку?ни за сиромашните, амами (?авни ба?и), шадервани (фонтани) и др. Впечатлив е и стариот Топовски Мост .

Арабати Баба Те?е [ уреди | уреди извор ]

Бектешкото те?е Арабати-баба претставува еден од на?знача?ните об?екти од ово? вид на Балканот . Арабати-баба те?е се нао?а на перифери?ата на Тетово во непосредна близина на станицата од патничката жичарница Тетово - Попова Шапка . Според податоците во Те?ето живееле околу 15 дервиши , на чии чело стоел старешина - баба. Дервишите биле прочуени како благородни, мирни и госто?убиви лу?е. Те?ето се викало Арабат затоа што навидум неговиот основач бил сиромав човек со скината облека по име Али?а , а така облечените лу?е Турците ги викале арабат. Поради тоа те?ето го добило името Арабат-те?е.

За споменува?е е библиотеката на Арабати Те?е од XVIII ? XIX век , затоа што во неа културата и образованието се разви?а паралелно со исламската религи?а. Во оваа библиотека се вршело и копира?ето на дела од интелектуалците на времето, со избрана калиграфи?а кои подоцна се краселе со орнаменти завиткани во кожа.

Тетовското кале [ уреди | уреди извор ]

Тетово има свое кале кое се нао?а на врвот на Балтепе , веднаш над Тетово. Тоа е изградено во 1820 год. од страна на Абдурахман Паша . Ово? културен об?ект претставува една ретка убавина од минатото. Неговата содржина е доста комплексна. Внатрешниот дел има 5 сараи, големи ку?ни, ба?и, еден бунар на средина и 3 тунели за излез. Во тек на во?ните претрпе големи оштетува?а. Од археолоши аспект тетовското кале се нарекува Хисар Кале ко? е населен уште од раната антика.

Култура [ уреди | уреди извор ]

Центар за култура [ уреди | уреди извор ]

Тетово има сво?а културно - уметничка установа подигната на темелите на Чарши-?ами?ата , а изграден во 1973 година и пуштен со работа во 1975 година. ^[16] Тоа е Центарот за култура ?И?о Антески - Смок“ (порано наречен Дом на култура), каде се развиваат напоредноно сите култури на гра?аните на Тетово, без оглед на нивната народносна припадност. Во склоп на ово? Центар се развиваат голем бро? културни активности: музички , театарски ( драмски ), активности од ликовната и книжевната уметност. Исто така се организираат и разни економски саеми , каде на?успешните производители ги претставуваат нивните производи. Во склоп на зградата на Центарот за култура се нао?аат Библиотеката ?Кочо Рацин“ , Факултетот за уметности , Театарот и Американското катче Тетово. ^[16]

Во рамки на установата постои и делува ател?ето на ликовната уметност во кое се афирмираат и развиваат професионалните и аматерните ликовни уметници, т.е. се организираат голем бро? уметнички изложби.

Музика, уметност и драма [ уреди | уреди извор ]

Од музичките активности се истакнуваат: младинскиот мешан кор, женскиот кор, машкиот кор и културно-уметничките друштва. Вреди да се истакне успехот на младинскиот мешан хор под диригенство на Арифхикмет ?емаили, кои од Светската Олимпи?ада во Линц , Австри?а 2000 год., освоиле сребрен медал, а во Вермигероде , Германи?а 2001 год. освоиле прво место.

Од на?познатите културно-уметничките друштва кои делуваат во Тетово се: КУД ??еладин Зе?ири“ (1949), КУД ?И?о Антевски-Смок“ и КУД “?ени Ха?ат“. ?Гласоечкото“ пее?е, машко двогласно пее?е кое потекнува од Тетовско , е впишано во списокот на УНЕСКО за нематери?ално културно наследство. ^[17]

Во служба на драмските активности, постои посебно драмско студио за возрасни, младинско студио и студио за деца.

Од книжевно-уметничките активности се истакнуваат книжевните клубови ?Литературен Клуб 94“ и ?Кирил Пе?чинови?“. Се организираат промоции на книги, книжевни и поетски излага?а, манифестации по повод на разни писатели од нашето културно творештво, се об?авуваат конкурси за помладите книжевни уметници по разни книжевни дела и истите се наградуваат и др.

Еден од на?големите заштитни знаци на градот секако е градскиот женски младински хор ? Менада " од Тетово ко? е создаден во 1981 година. На репертоарот хорот има околу 300 композиции од ренесансата преку класика, современи композиции, македонски музички фолклор и евергрин композиции. Македонските композитори посветиле голем бро? на свои дела за хорот "Менада". Хорот е редовен учесник на Хорскиот фестивал " Техо ", " Скопско лето " и " Охридско Лето ". Хорот "Менада" учествувал на фестивали и конкурси во Холанди?а , Данска , Бугари?а , Чешка , Германи?а , Срби?а , Грци?а , Словени?а , Полска , Турци?а , Шпани?а , Шведска , Итали?а , Албани?а , Австри?а , Романи?а , Португали?а и др ^[18] . Основач на хорот е д-р Ивица Зори? и за сво?ата работа добитник е на награди за диригент во Полска, Срби?а, Бугари?а, Грци?а, на фестивалите во Македони?а, како и на?високата државна награда " 11 Октомври " во 2005 година.

Во градот функционира и детскиот хор ?Лале“ ко? постои од 1977 година.

НВО сектор и медиуми [ уреди | уреди извор ]

Во Тетово посто?ат пове?е невладини организации, како младински, така и религиски. Невладината организаци?а Мултикултура, ко?а се занимава со активности од областа на културата има реализиран неколку проекти во ов? област на пример Култура Мост на зближува?е и други проект со Културен карактер.

Хуманитарната невладина организаци?а ?Ло?а“, ко?а што е поддржана од Канадската амбасада поседува свое место во Домот на Културата. Треба да се истакне не?зината функци?а во средината во ко?а таа се занимава со разни културни активности со децата од предшколската возраст до осмо одделение и Албанци и Македонци т.ш. заеднички учествуваат и се дружат во разни активности на пр. црта?е, уче?е на англискиот ?азик, комп?утерски знае?а, разни игри, и др.

Амбасадата на Соединетите Држави е присутна со свое т.н. ?Американско катче“. Катчето претставува плод на соработка и партнерство поме?у Канцелари?ата за односи со ?авноста при Амбасадата на САД во Скоп?е , Општина Тетово , Центарот за Култура , како установа дома?ин и НВО Аурора ^[19] .

Во Тетово посто?ат пове?е месни медиуми, како пишани, така и електронски:

Месни телевизии во Тетово се: ТВ Kiss и ТВ Менада кои емитуваат програма на македонски ?азик и ? Арт “, ? Кoха “ и ? Супер Ска? “ кои емитуваат програма на албански ?азик.

Месни тетовски ради?а се: Радио Kiss , Радио Плус Форте и Радио Тетово кои емитуваат програма на македонски ?азик и Фама , Фокус и Блета кои емитуваат програма на албански ?азик, додека радиото Висари освен албански, емитува и на турски .

Месни тетовски пишани медиуми се неделникот ? Монитор “, ко? излегува дво?азично.

Образование [ уреди | уреди извор ]

Универзитети и високо образование [ уреди | уреди извор ]

• Државен универзитет во Тетово , со настава на македонски и албански ?азик.
• Универзитет на ?угоисточна Европа , започнал со работа во 2001 година.
• Универзитетот Св. Кирил и Методи?, од учебната 2012/13 отвори дисперзирани студии во Тетово по Информатика, Е-бизнис и Правни студии ^[20]
• Универзитетот за Туризам и мена?мент, од учебната 2013/14 отвори дисперзирани студии во Тетово по Економи?а, Туризам, Мена?мент и Мена?мент на Човечки ресурси ^[21]

Средни училишта [ уреди | уреди извор ]

Во Тетово посто?ат следниве средни училишта:

• УЦ "Моша Пи?аде" - Тетово . Познато како Зем?оделско училиште. Основано е во 1928 година како Нижe зем?оделско училиште со кое се создале услови за стручно оспособува?е на ученици од пове?е краишта во зем?ава. И денес го држи приматот на регионален училиштен центар.
• Медицинско училиште "Никола Ште?н" - Тетово . Основано е во 1961 година од страна на Собранието на општина Тетово под назив Средно медицинско училиште за медицински сестри и техничари . Има два училишни центри.
• ДСЕУ "8ми Септември" - Тетово . Основано 1996 година и е првото училиште кое ?а изучува економи?ата во Тетово.
• Средно МУ ?Тодор Скаловски -Тетоец“ . Основано пред втората светска во?на и сe до 2000 функционира како ниже музичко училиште, сe додека не се отворени дисперзиони центри на скопското музичко училиште .
• СУ "?оце Сто?чевски" - Тетово или текстилен училиштен центар. Оформен со цел за да ги задоволува потребите на комбинатот Тетекс. Освен текстилните струки, се изичува и хеми?ата .
• Гимнази?а СУ "Кирил Пе?чинови?" - Тетово . На?стариот училиштен центар во Тетово. И една од на?старите гимназии во Македони?а.

Основно образование [ уреди | уреди извор ]

Во Тетово посто?ат следниве основни училишта:

• ОУ ?Наим Фрашери“
• ОУ ?Лири?а“
• ОУ ?Кирил и Методи?“
• ОУ ?Андре?а Савески ?икиш“
• ОУ ?Истикбал“
• ОУ ?Гоце Делчев“
• ОУ ?Братство-Ми?ени“

Туризам [ уреди | уреди извор ]

Тетовската околина со не?зините природни убавини, во минатото, па и денеска, наголемо го привлекува интересот на туристите и се афирмира како туристичка страна на Македони?а. За разво?от на туризмот знача?но улога одиграла изградбата на сообра?а?ната мрежа, а не?зината модернизаци?а во иднина ?е ?а забрза оваа гранка на економи?ата.

Главно место во разво?от на туризмот зазема центарот Попова Шапка , но и другите знаменитости кои се на Шар Планина . Теренот во склоп на планинскиот масив, релативната височина, подобниот рел?еф, снежните врнежи, претерано го красат ово? спортски рекреативен центар. Центарот на Попова Шапка, со надморска височина од 1780 метри, благодаре??и на рел?ефот, и идеалните терени, станува идеален за издигнува?е на спортски центар. Попова Шапка може да се искористи во тек на зимата како ски?ачки центар со манифестации од ме?ународен ранг. Додека пак преку лето не?зините природни убавини привлекуваат на?различни планинарски друштва. Изградбата на жичарницата Тетово-Попова Шапка , започната во 1962 год. и завршена во 1969 год, како и асфалтираниот пат, му овозможуваат на сиот хотелиерски комплекс во текот на зимата да биде преполн. Должината на жичарницата изнесува 7 км. За едно кратко време (40 мин) со височинска разлика до 1.400 м се пристигнува во рекреативниот центар. Шапка ?а разубавуваат и викенд ку?ичките, наредени една по друга со добро уредена инфраструктура. Во масивот на Шара се истакнуваат и природните езера со ретка убавина.

Во Тетово, освен Попова Шапка, се посетува и комплексот Арабати Баба Те?е , изградено од 1538 ? 1548 год, каде туристите се запознаваат со културните богатства на ово? об?ект, во чи? состав постои и еден импозантен ресторан.

Исто така со знача?на посетеност, странска а посебно домашна преку викенд излетува?ата, е и Калето на Тетово , изградено во 1820 год, кое претставува еден културен комплекс на минатото.

Стопанство [ уреди | уреди извор ]

Стопанството во Тетово се заснова во некои на?големи стопански организации наследени од поранешниот систем, а во последно време знача?но место зазема приватниот сектор, од сите области на стопанството, а особено преработката на дрвото, метало структурската индустри?а, пластиката, тргови?ата и друго. Стопанска вредност ?е има магистралниот пат, односно коридорот 8 Драч - Софи?а - Истанбул , ко? поминува низ Тетово и е во изградба. Тетово во последните години се бележи експанзи?а на економската активност од страна на 12 ил?ади фирми, доминантно мали и средни претпри?ати?а, основани со печалбарски капитал. Од големите претпри?ати?а во Тетово, на?познат секако е Тетекс. Текстилниот гигант, Волнарскиот комбинат ?Тодор Циповски -Мер?ан“ е основан на 25 ма? 1951 година, со пушта?ето во погон на Предилницата за волнена пре?а ^[22] . Во Тетово од средните петпри?ати?а на?многу има градежни фирми, поради градежниот бум ко? му се случи на градот од кра?от на XX век .

Климатско-почвените, хидрографските и просторните услови одговараат за разво? на зем?оделството и сточарството , односно преку поволните температури, погодни почви со висока бонитетна вредност и обилното количество на воден потенци?ал се овозможува одгледува?е на житни, градинарски, овоштарски, фуражни и некои индустриски култури. Во однос на сточарството, истите тие услови одговараат посебно за разво? на краварството и високопланинските пасишта, за предуслов за разво? на овчарството.

Спорт [ уреди | уреди извор ]

Тетово има голема традици?а во спортот .

• Фудбал . На?старата традици?а во тетовскиот спорт ?а има фудбалот. ФК ?уботен е на?стариот фудбалски клуб како во Тетово, така и во Македони?а. Оформен во 1919 година. Други познача?ни клубови се ФК Тетекс ( оформен 1953 под името ФК Текстилец ), ФК Шкенди?а , ФК Ренова ( ?епчиште ) , ФК Дрита ( Богови?е ) и други. Скоро сите поголеми клубови своите натпревари ги играат на тетовскиот градски стадион .

Во Тетово се одржува традиционалниот фудбалски турнир ?Мемори?ал Тра?че Сто?ковски-Пинго“, ко? бил млад фудбалер и член на македонската младинска репрезентаци?а ко? на 21 година трагично го изгубил животот во 2001 година на патот Тетово - Скоп?е , патува??и за настап на прволигашот Силекс од Кратово . Во Тетово посто?ат две навивачки групи и тоа Во?води (оформени 1988 ) кои навиваат за ФК Тетекс и Балисти кои навиваат за ФК Шкенди?а. Тетово се смета за еден ризичен терен за игра?е на фудбал поради честите инциденти на навивачката група Балисти ^{[23] [24]} .

• Одбо?ка . Ово? спорт во Тетово има долга традици?а. Тетово своевремено имал сво?а општинска лига со 12 клубови, но денес може да се пофали единствено со трофеите во младинските првенства во државното лигашко натпреварува?е. Згаснати се ?угохром од ?егуновце , Лири?а од Жеров?ане , машката екипа на ?уботен , Лешок се обидува да одржи чекор со македонската одбо?карска елита, а нешто слично се случува и со женскиот одбо?карски клуб ?уботен. Денес од Тетово одбо?карски прволигаши во машка и во женска конкуренци?а се 7 екипи. Од 1976 година традиционално се одржува мемори?алниот одбо?карски турнир "Бранко Ха?и-И?оски", ко? бил познат и признат спортски работник и важи за основоположник на одбо?ката во Тетово и тетовско.
• Тенис . Ово? спорт во Тетово е присутен од 50-те години на XX век . Почетните тренинзи се врзуваат за првите игралишта кра? денешниот стар градски стадион, потоа се изградиле асфалтните терени на спортскиот центар, а по нив и трите зем?ени терени на кои и денес се практикува и развива тенискиот спорт во градот ^[25] . Постои само еден тениски клуб, ТК ?уботен .
• Кошарка . Во Тетово постои КК Тетекс , ко? игра во Втората македонска кошаркарска лига . Основан е во 1952 година во Тетово.

Збратимени градови [ уреди | уреди извор ]

• Стерлинг Ха?тс , Мичиген ,   САД
• Кони?а ,   Турци?а ^[26]

Знача?ни личности [ уреди | уреди извор ]

• 1658 - 1718, ?ефрем ?анкович - Тетоец - руски митрополит од македонско потекло
• 1771 - 1845 ( Теарце ), Кирил Пе?чинови? - писател на црковномакедонски ?азик
• 1902 - 1928, Мара Бунева - македонска активистка
• 1909 - 2004, Тодор Скаловски - композитор, хорски и симфониски диригент
• 1915 - 1993, ?он Иса?а - театарски, филмски и телевизиски глумец
• 1919 - 1944, ?оце Сто?чевски ? Амбарче - партизан, носител на споменица на паднатите борци од НОВ и одликуван со орденот народен херо? на Македони?а
• 1919 - 1943, Или?а Антевски - Смок - припадник на напредното студентско и комунистичко движе?е на Македони?а
• 1920 - 1944, Тодор Циповски - Мер?ан - народен херо? од Втората светска во?на
• 1920, Благо?а Ангеловски - македонски режисер
• 1922 - 2007, Блага Алексова - археолог и академик
• 1924 - 2003, Панче Васовски - Камшик - театарски, филмски и телевизиски глумец
• 1924 - 1993, Борка Аврамова - македонски ва?ар
• 1931 - 2008, Бранко Гапо - театарски, телевизиски и филмски режисер
• 1937, ?ован Павловски - македонски поет , раскажувач, романописец, писател за деца, публицист
• 1939, Павле Кузманоски - академски сликар
• 1976, Антонио Милошоски - политичар, поренешен министер за Надворешни работи
• 1994, Лина ?орческа - македонска тенисерка

Населби и маала [ уреди | уреди извор ]

• Колтук
• Два Бреста
• Поток
• Дреновец 1
• Дреновец 2
• Блок 77
• Блок 70
• Блок 86
• Тетовчанка
• Ванвардарска
• Центар
• Стара Градинка
• А?дучко Маало

Галери?а [ уреди | уреди извор ]

• 
  Кружниот тек на бул. ?Маршал Тито“ и бул. ?Видое Смилевски Бато“
• 
  Кружниот тек на бул. ?Маршал Тито“ и ул. ??ане Сандански“
• 
  Кружниот тек на бул. ?Илинденска“ и плоштадот
• 
  Кружниот тек на бул. ?Илинденска“
• 
  Луна паркот
• 
  Луна паркот
• 
  Жена парк

Наводи [ уреди | уреди извор ]

Забелешки

Надворешни врски [ уреди | уреди извор ]

? Тетово “ на Ризницата  ?

• Офици?алната страна на Општина Тетово Архивирано на 5 март 2016 г.
• Та?ните на Тетово Архивирано на 20 април 2010 г. - портал посветен на истори?ата на Тетово
• Тетово (makedonija.name)
• НАЦИОНАЛНАТА УСТАНОВА ? БИБЛИОТЕКА "КОЧО РАЦИН"- ТЕТОВО ^{[ мртва врска ]}
• Виртуелна прошетка - 360° панорамски поглед низ Тетово

п р у Шар Планина Врвови Титов Врв   (2.747) • Бакардан   (2.704) • Мал Турчин   (2.702) • Бориславец   (2.675) • Рудока   (2.658) • Пескови   (2.651) • Чаушица   (2.620) • ?инибег   (2.610) • Трпезница   (2.599) • Црн Врв   (2.585) • Голема Враца   (2.582) • Езерска Чука   (2.582)  • Езерски   (2.580) • Казани   (2.567) • Вртоп   (2.555) • Челепински Врв   (2.554) • Бистрица   (2.540) • Мала Враца   (2.536)  • Баба Асаница (2.533)  • Син Врв   (2.531) • Кобилица   (2.528) • Церипашина   (2.525) • Пирибег   (2.524) • Шили?е   (2.502) • ?уботен   (2.498)  • Скакало   (2.494) • Залина   (2.493) • Ма?а   (2.492)  • Ливадица   (2.491) • Бри?а Шахит   (2.480) • Бури Шереметица   (2.476) • Среден Камен   (2.456) • Ку?иногледски Врв   (2.452) • Плоча   (2.450) • Караникола   (2.409)  • Плат   (2.398) • Расенгул   (2.383) • Доброшки   (2.370) • Шереметица   (2.342) • Црн Камен   (2.320) • Лера   (2.197) • ?елачки Црн Врв   (1.890) Езера Богови?ско  • Големо  • Мало  • Караниколичко  • Мал ?ол  • Црн ?ол  • Скакаличко  • Големо ?ажинско  • Мало ?ажинско  • Ливадичко  • Горно Доброшко  • Долно Доброшко  • Кривоши?ско  • Бело  • Црно  • Челепински  • Гиноводно  • Шутманско  • Горно Врачанско  • Долно Врачанско  • Дефско  • Големо Деделбешко  • Мало Деделбешко  • Горно Блатешко  • Долно Блатешко  • Црн Вир  • Венечно Езеро  • Шарски локви ( Бозовачко Eзеро )  • Други ( Мало Црно Езеро ) Реки Беловишка  • Бистрица  • Богови?ска  • Вардар  • Вруточка  • Врапчишка  • Вратничка Река  • Габровица  • Голема  • Дебрешка  • Езерска  • ?ажинска  • ?елов?анска  • Каме?анска  • Кривоши?ска ( Кривоши?ски Водопад )  • Лешничка  • Лешочка  • ?убинска  • Маздрача  • Одранска  • Пена  • Петроштица  • Плавска  • Поника  • Поро?ска  • Растеличка  • Речичка  • Сви?ска  • Слапска (Смрека)  • Темишница  • Улеваричка  • Шарштица Долини Лешница  • Крива Ши?а  • Три Воде Седла Царево Гумно   (2.319) Туризам Попова Шапка  • Ба?иче  • Шарпланински куп  • Лешок  • Шарска убавица  • Планинарски дом ?Смрека“  • Планинарски дом ??уботен“  • Западна македонска трансферзала  • Шарски Води (велосипедизам) Градови Тетово  • Гостивар Друго Во книжевноста  • ? Распукала Шар Планина “ • Шарпланинец  • Сиринички Ледник  • ХМС ?Радиовце - Бистрица“  • Шарски хидроцентрали  • ПК ?уботен

п р у Населени места во Општина Тетово Бозовце Бродец Ве?це Вешала Га?ре Голема Речица ?ермо ?едоарце Лавце Лисец Мала Речица Оту?е Поро? Сара?ино Селце Сетоле Тетово Фалише ?епчиште Шипковица Историски Шипковско Те?е

Стати?ата ? Тетово “ е избрана стати?а . Ве повикуваме и Вас да напишете и предложите избрана стати?а (останати избрани статии ).